نگاهی به نقض حقوق شهروندی در شکل نامناسب عزاداری های ماه محرم/راه بندان سیاه

سحر یاری

***

زن ناله اش را دردهــــانش خفه می کند، مرد زیرچشم می بیند که زن چهره در هم می کشد ولی صبوری می کند؛ می گوید: راهی نیست، می رسیم الان نترس… زن چشم هایش را می بندد و سرش را به شیشه می چسباند، مرد دوباره بوق می زند و زیرلب میگوید: یا امام حسین نوکرتم سپردمش به تو… با صدای ضربه به شیشه زن سرش را یکباره بلند می کند. یک پسر با سینی چایی در دست اشاره می کند که شیشه را پایین بدهید. بو و دود اسفند پیچیده است صدای بوق ماشین ها و ردیف نامرتب ماشین های جلویشان که یا ایستاده اند و یا به آرامی حرکت می کنند. مرد کلافه بــا اشاره گفت: نمی خوایم و باز دستش را بر روی بوق می گذارد. زن با صدایی که جان ندارد می گوید: ایستگاه چندمه این؟ مرد سری از روی افسوس تکان می دهد و می گوید: قربون بزرگیت امام حسین … زنم داره از دست میره بعد هر دو قدم یه چادر زدن و نمیذارن مردم رد بشن. زن می گوید: چیزی نگو جوونن خب… و باز چشم هایش را می بندد. مرد دستش را روی بوق می گذارد.
محرم که می شود شهر حال و هوای دیگری به خود می گیرد، عزاداری های ایرانیان در این ایـــــام و آیین های مختلفشان نشان از علاقمندی آن ها به فرهنگ عاشورایی و مکتب حسینی دارد؛ اما باید پذیرفت که برخی از رفتارهای اجتماعی عزاداران با رعایت حقوق شهروندی در تضاد و با فلسفه و نگاه عاشورایی نیز مغایر است در ادامه نگاهی دارم به برخی رفتارها و عادات که به نام عزاداری برای امام حسین (ع) بیشتر جنبه بی نظمی شهری و مردم آزاری پیدا کرده است.
یکی از نمونه های این رفتار برپایی چادرهایی در خیابان های مختلف به منظور توزیع چای نذری در میان عابران و ترددکنندگان است؛ اما وجود تعداد زیاد این ایستگاه های صلواتی به فواصل چند صدمتری در خیابان ها باعث ایجاد ترافیک و راهبندان های طولانی در خیابان ها می شود. البته این مورد تنها در این ایام دیده نمی شود بلکه در روزهای ولادت امامان از جمله امام زمان (عج) نیز چنین مسائلی دیده می شود که بی شک این شکل برپایی و بی نظمی حاصل از آن و دلخوری های برخی شهروندان زیبنده نام ائمه نیست. هرچند نفس عمل یعنی پذیرایی از عزاداران حسینی خوب است؛ اما انجام کار خوب در زمان نامناسب جلوه نازیبا به آن می دهد. ایجاد راهبندان های خیابانی در ایام محرم به خصوص در غروب و ساعات شلوغ تردد آن هم در خیابان های باریک و پر از ترافیک شهر اراک خود نمونه ای از نقض حقوق شهروندی است زیرا ممکن است فردی که در راهبندان هیات ها می ماند رغبتی به این پذیرایی نداشته باشد و حتی برای انجام کار خود با همین راهبندان دچار تاخیر شود همچنین احتمال تصادف هایی در ترمزهای یکباره خودروها در جلوی این ایستگاه ها نیز وجود دارد.
نمونه دیگری از راهبندان ها، حرکت دسته ها و هیات هایی است که با علامت ها و چلچراغ های بزرگشان خیابان ها را می بندند در این مورد صدای بلندگوها و ادوات موسیقی برخی دسته و هیات ها نیز ممکن است باعث آزار افرادی شود که در منزل خود نیاز به استراحت دارند از جمله بیماران. نمونه هایی از این نوع عزاداری ها و بی مبالاتی های شهروندی در محله های شهر اراک به وفور دیده می شود.
خانم بیگی ۵۲ ساله می گوید: محرم، ماه خاصی است و عزاداری برای امام حسین (ع) ســـــعادت می خواهد؛ اما گاه مواردی وجود دارد که دل آدم را می شکند.
وی ادامه می دهد: همسر من زمانی که از سرکار می آید به دلیل شغل سنگینش نیاز به استراحت دارد ولی از همان ساعت های ابتدایی شب صدای دهل و دمام دسته عزاداری محله مان شیشه های خانه را به لرزه در می آورد و باعث بی خوابی همسرم می شود.
این شهروند اراکی اضافه می کند: البته ما تا کنون هیچ اعتراضی نکردیم چون معتقدیم این ها همه از عشق، علاقه و ارادت به امام حسین می آید ولی کاش آن ها هم کمی رعایت کنند.
آقـای افشار ۳۸ ساله نــیز در مورد راهبنـــدانها می گوید: یکی از نگرانی های من در ایام محرم بخصوص در شب های پایانی دهه، ترافیک های ناشی از تقسیم چای نذری است.
وی ادامه می دهد: سال گذشته به خاطر اینکه ماشین جلویی ام یکباره برای گرفتن نذری به روی ترمز زد با آن برخورد و تصادف کردم که حتی منجر به درگیری هم شد.
افشار می گوید: اینکه این ایستگاه های صلواتی باشند خوب است ولی کاش بر تعدادشان نظـــارت می شد در همین خیابان قائم مقام که در حالت عادی پر از ترافیک است سر هر چهارراه و به فاصله چند صدمتر یک ایستگاه وجود دارد.
وی اضافه می کند: من وقتی می بینم جوان ها با اشتیاق سینی چای را جلوی ماشین ها می گیرند هم لذت می برم و هم تاسف می خورم که کاش شرایط دیگری برای اینگونه پذیرایی ها مهیا بود.
آنچه از وضعیت شهر در این روزها به چشم می آید این است که با وجود تمام اطلاعیه های پلیس نسبت به حفظ نظم و آسایش شهروندان هنوز ضرورت رعایت این هنجارهای اجتماعی شکل نگرفته است.
نیروی انتظامی در آغاز ماه محرم اطلاعیه در این خصوص صادر کرد. در بخشی از این اطلاعیه آمده بود: به منظور برگزاری هرچه باشکوه تر مراسم اقامه عزا و تامین نظم و امنیت مطلوب برای عموم مردم عزیز و علی الخصوص عزاداران حسینی (ع )، توجه شهروندان محترم را به موارد ذیل جلب نموده و نسبت به رعایت آنها تأکید می کند.
ماموران انتظامی و راهنمایی و رانندگی بــا تلاش بی وقفه کوشش خواهند کرد با برقراری نظم ، امنیت و سهولت در تردد خودروها، بر شکوه و عظمت مراسم عزاداری در سراسر کشور بیافزایند، لذا به شهروندان محترم توصیه می شود با کارکنان ناجا در این ایام مثل همیشه همکاری صمیمانه داشته باشند.
مسئولان هیات های عزاداری و تکایا، از نصب هر گونه داربست در معابر عمومی که موجب مسدود شدن خیابان و یا کندی عبور و مرور می شود، خودداری کنند.
توصیه می شود در حرکت دسته های عزاداری و حین برگزاری مراسم عزاداری، به ویژه در ساعات پایانی شب در استفاده از بلندگوها، رعایت حال بیماران و افراد مسن بشود.
مراکز۱۱۰ پلیس در تمامی ساعات شبانه روز آماده دریافت اطلاعات و خدمت رسانی به مردم خواهند بود.
سردار تقی مهری رئیس پلیس راهور ناجا در این باره گفته بود: در سراسر کشور از هیات‌ها و مساجد و… خواسته‌ایم تا مسیر دسته ها خود را طوری انتخاب کنند که منجر به ایجاد ترافیک و مسدود شدن مسیر نشود. وی همچنین با اشاره به ایستگاه‌های صلواتی نیز اضافه کرد: مکان یابی این ایستگاه‌ها نیز باید طوری باشد که منجر به ایجاد ترافیک نشود.
از آنجاییکه عزاداری های محرم راهی برای ارتقا منزلت انسانی است بی شک باید در انتخاب نوع و شکل این عزاداری ها بسیار توجه داشت تا کرامت انسانی و هدف خاص از این عزاداری ها خدشه دار نشود و عزاداری تنها در ظواهر خلاصه نشود. بنابراین متصدیان هیات‌های عزاداری می‌توانند با تلاش مضاعف برای زدودن ظواهر از هیات‌های عزاداری در عمق بخشیدن به مفهوم و مطالب و موضوعات مطرح شده در مجلس عزاداری امام حسین(ع) و مبارزه و جلوگیری از رفتارهای وهن آمیز به ساحت و شان و مقام شهدای کربلا کمک کنند. بی شک بی نظمی ها، اضطراب ها و برخی کلافگی های در پی ایــن راه بندان ها صورت زیبای عزاداری ها را از بین می برد.