روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
پنجشنبه ۶ مهر ۱۳۹۶ شماره ۶۹۱
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
هم اکنون محیط زیست و مسائل پیرامون آن در تمام دنیا یک دغدغه است بنابراین افراد بسیاری برای کمک به رفع آسیب های زیست محیطی دست به کار شده اند؛ از راه انـداختن کمپین های مختلف تا استفاده از هنر برای فرهنگسازی و حساس کردن مردم به این موضوع. از آنجاییکه کشور ما نیز در میان انواع مختلفی از معضلات زیست محیطی از کم آبی گرفته تا خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها، از بین رفتن جنگل ها، انقراض گونه های گیاهی و حیوانی تا انباشت زباله های تجدید غیرقابل تجزیه گرفتار و مهم تر از همه با آلودگی های خاک، آب و هوا رو به رو است به نظر می رسد که نیاز به استفاده از چنین پتانسیل هایی را دارد. بی شک برون رفت از این شرایط لازمه اش نیازمند عزم ملی و حرکت عمومی و همکاری و هم‌افزایی اقدامات همه نهادها، سازمان‌ها و سمن‌ها و تک‌تک مردم است. همانطور که گفته شد هنر و به ویژه سینما می تواند تاثیرگذاری مثبتی در همراه کردن مردم با مقوله هایی از این دست داشته باشد. از آنجایی که سینما رسانه محبوب تری است و ساختاری روایت گونه دارد می تواند مخاطب را با داستان خود همراه کند و در راستای آگاه سازی تاثیرات عمیق تری داشته باشد. البته در این میان استفاده از بازیگران و سوپراستارهای سینما در راه اندازی کمپین ها و استفاده تبلیغی برای همراه کردن مردم با یک حرکت فرهنگی بسیار مهم است.
در سینمای ایران ساخت فیلم هایی با موضوعات محیط زیست خیلی مورد توجه نبوده و تعداد معدودی از چنین فیلم هایی ساخته و بر روی پرده رفته اند. البته چند سالی هست که جشنواره ای با نام جشنواره بین المللی فیلم سبز در کشور با موضوع محیط زیست برگزار می شود و در آن فیلم های کوتاه و بلند داستانی، کوتاه بلند و مستند و سینمای تجربی و پویانمایی به نمایش در می آیند. هرچند تجربه نشان داده است که جشنواره های موضوعی خیلی در جذب مخاطب موفق نیستند که اجرای چند روزه آن ها و عمومی نبودن اکرانشان یکی از این دلایل است. از طرفی بیشتر جشنواره ها خصوصا جشنواره هایی با متولیان دولتی هدف هایی چون بیلان کاری را دنبال می کنند تــا چشم اندازی مانند آگاهسازی جامعه.
نکته بعدی درخصوص سینمای محیط زیست این است که علاقه فیلمسازان حوزه مستند به ساخت این فیلم ها بیشتر از فیلمسازان حوزه داستانی است. در حوزه مستند حتی برخی از فیلم های زیست محیطی کشور در عرصه بین المللی مطرح بوده اند؛ اما همین فیلم ها به دلیل نبود سینماهای مخصوص اکران فیلم های مستند و همچنین بی میلی مخاطب به این تولیدات کمتر می تواند در آگاهسازی جامعه موثر باشد.
مستند های موفقی چون «گذر شهر بر آب» درباره‌ی روددره‌های تهران، «یکی بر سر شاخ بن می برید» درباره‌ی جنگل‌های شمال، ساخته فرهاد ورهرام، «حیات آبی خلیج فارس» به کارگردانی سعید ابوطالب، «مرگ دلفین‌ها» به کارگردانی جعفر عبدی پور، «ژئوپارک قشم» به کارگردانی رضا نظام‌دوست، فیلم مستند و ماجرادار «در جستجوی پلنگ ایرانی» به کارگردانی فتح‌الله امیری، «مادرم بلوط» به کارگردانی محمود رحمانی و مستند تاثیر گذار « مادرکشی» به کارگردانی کمیل سوهانی از جمله آن ها است.
همانطور که گفته شد متاسفانه با وجود ظرفیت سینمای داستانی کمتر فیلمی در این حوزه ساخته می شود. «رسم عاشق کشی»، «جایی در دوردست»، « باد در علفزار می پیچد» هر سه از خسرو معصومی فیلم های با این دغدغه هستند که در خصوص قاچاق چوب، تخریب جنگل‌ها و حفاظت از محیط‌زیست ساخته شده است.
«روزی که هوا ایستاد» به نویسندگی و کارگردانی نادر ابراهیمی یکی از فیلم‌های سینمایی است که نشان می‌دهد آلودگی هوا در سال ۱۳۷۶ ذهن او را درگیر خود ساخته بود.
فیلم «خاک آشنا» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا، شخصیت اصلی فیلم برای فرار از آلودگی هوا و آلودگی صوتی تهران به نقطه دور از شهر آمده است.
فیلم «به رنگ ارغوان» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا اشاره مشخص‌تری به یک موضوع اجتماعی ـ زیست‌محیطی دارد. گروهی دانشجو، در اعتراض به ساخت جاده در جنگل ابر تجمع می‌کنند و… در این فیلم، یکی از چهره‌های شاخص و فعال محیط‌زیست ایران، دکتر اسماعیل کهرم نقش استاد دانشگاه را دارد که در زندگی واقعی هم چنین است.
فیلم «نارنجی‌پوش» به کارگردانی داریوش مهرجویی هم شاید تنها فیلم سینمایی ایرانی است که با محوریت موضوعی محیط‌زیستی (زباله) ساخته شده است.
«طعم شیرین خیال» به کارگردانی کمال تبریزی که به محیط‌زیست و استفاده از انرژی پاک پرداخته است. همچنین «جزیره رنگی» به کارگردانی خسرو سینایی که با مضامینی حول محورهای محیط‌زیست و گردشگری تنها نمونه های فیلم های سینمای ایران در خصوص محیط زیست است.
جدای از این فیلم های نام برده شده به تازگی فیلمی در سینماهای ایران در حال اکران است که به نظر می رسد دغدغه سازنده آن محیط زیست و معضلات آن بوده است. « ماه در جنگل» ساخته سیامک شایقی فیلمی با مضمون قاچاق چوب در جنگل های شمال کشور است. این فیلم جدای از نگاه به این آسیب همچنین به دنبال نشان دادن جایگاه جنگلبانان و محیط بانان در راه حفظ منابع طبیعی با توجه به اتفاق هایی که در چند سال اخیر برای این افراد افتاده، می باشد. این فیلم هم اکنون در سینما عصر جدید اراک نیز بر روی پرده است. «ماه در جنگل» روایتگر داستان حفاظت از جنگل در برابر آسیب رسانان به آن است. آقا محرم جنگلبان ماهری است که در مازندران زندگی می کند. او مدت هاست که در جنگل های سواد کوه به مبارزه با مافیای چوب می پردازد و بالاخره به دست آن ها مجروح می شود بعد از آن پسرش یحیی که ترغیب و علاقه ای به شغل پدرش نداشته مجبور است در شرایط جدید از پدرش مراقبت کند و همچنین کارهای او را تا بهبودش دنبال کند؛ اما اتفاقاتی که در این مسیر برای او می افتد بیشتر از قبل او را مصمم می کند که دنباله رو شغل پدرش باشد و در برابر مافیا پایداری کند.
هر چند تلاش این فیلم برای پرداخت به مسائل زیست محیطی و پشت پرده برخی اتفاقات قابل ستایش است؛ اما برخی از منتقدین سینما معتقدند این فیلم نتوانسته تمرکز ویژه ای بر خود موضوع محیط زیست داشته باشد و موضوعات دیگر را نیز وارد فیلم کرده است و همین باعث چند پارگی روایت و سردرگمی مخاطب می شود.
اما بغیر از ساخت و نمایش فیلم وجه دیگر دخالت سینما در حفاظت از محیط زیست حرکات نمادین سینماگران در حمایت از محیط زیست و اعتراض به بی توجهی به آن است. در سال‌های اخیر برخی از سینماگران نسبت به آسیب‌هایی که محیط‌زیست کشورمان را تهدید می‌کند هشدار داده‌اند، مثلا ناصر تقوایی از بریده شدن درختان مقابل موزه سینما انتقاد کرد، مجید مجیدی از نابودی بافت تاریخی پامنار و باغ‌های شمیران گلایه کرده است، بازیگرانی چون رضا کیانیان و میترا حجار هم درباره موضوع‌های محیط‌زیستی چون نجات دریاچه ارومیه، حمایت از محیط بانان و حقوق حیوانات، حفاظت از دماوند و… فعالانه وارد عمل شدند و دیگر اهالی سینما مثل مهتاب کرامتی، بهرام رادان، علیرضا خمسه، کتایون ریاحی، آتیلا پسیانی و… هم از برنامه‌های درختکاری حمایت کرده‌اند. این اواخر نیز اکران فیلم «رگ خواب» به نفع کمپین حمایت از یوزپلنگ ایرانی در صدر اخبار بود. هر چند در میان تمام این تحرکات گاه برخی رفتارها از سوی هنرمندان باعث تاثیرگذاری منفی و حتی تغییر نگاه به گام های حمایتی آن ها می شود. یکی از این نمونه ها برخورد رضا کیانیان بازیگر سینمای ایران در یکی از نشست های مهم زیست محیطی کشور بود. کیانیان که چند سالی است بعنوان سفیر محیط زیست انتخاب شده است به تازگی در همایش صدای پای آب با هتاکی و رفتار زشت نسبت به یکی از فعالان محیط زیست موجب شد تا موجی از انتقاد و اعتراض به رفتار او درفضاهای مجازی و غیر مجازی دیده شود. همچنین اعتراض هایی به او در خصوص عملکرد ضعیفش در احیا دریاچه ارومیه که برای آن امضا جمع کرده بود نیز در این میان مطرح شد. یوسف فرهادی بابادی فعال محیط زیستی که در آن همایش مورد توهین قرار گرفت و از جلسه اخراج شد در این مورد گفته است: «آقای کیانیان، یک عنصر فراخوانده شده است. متاسفانه هنرمندان ما به‌رغم تمام بازنمایی که در جامعه دارند، آگاهانه با مسائل برخورد نمی‌کنند و راحت بازی می‌خورند. مثلا همین آقای کیانیان از حراج آثار هنری تا کمپین‌های پوشالی محیط‌زیستی، همه جا حضور دارد.»
