چالش جدید پروژه پل شریعتی در برخورد ناگهانی با سیستم فاضلاب شهری/انحراف اضطراری

دوشنبه ۲۵ دی ۱۳۹۶ شماره ۷۶۷

***

وقایع استان

سمیه انصاری فر

***

پروژه های شهری همسو با نیاز شهروندان و در راستای رفع برخی از معضلات شهری طراحی و اجرا می شود و هدف نهایی از آن ها رسیدن به استـانداردهای مطلوب شهری است. از آنجایی که پروژه های شهری مهم ترین سازه های یک شهر محسوب می شوند بنابراین در مراحل مختلف آن باید کیفیت مورد نظر باشد و در این میان نقش مدیریت شهری در چگونگی روند آن بسیار مهم و کلیدی است.
شهر اراک یکی از شهرهایی است که در حال حاضر در هر گوشه از آن شاهد اجرای پروژه های مختلفی هستیم هم اکنون بیش از ۱۰ پروژه عمرانی در شهر اراک در دست اجراست که اغلب آن ها تقاطع های غیرهمسطحی هستند که در نقاط مختلف شهر در حال ساخت هستند. البته برخی از پروژه ها نیز همچنان تعطیل هستند و یا همچنان تعیین تکلیف نشده اند از پروژه شهرک خودرو تا خیابان ۵۵ متری؛ بغیر از تعلل در اجرای پروژه های شهری به هر دلیلی، در پروسه اجرای آن ها نیز گاه و بیگاه شاهد نارضایتی هایی از سوی مردم مناطق مختلف درگیر با این پروژه ها هستیم.
اعتراضات برای اجرای پروژه خیابان ۵۵ متری یکی از نمونه های اخیر بوده است. اما یکی از مواردی که شاهد نارضایتی و انتقاد همشهریان در خصوص آن هستیم پروژه پل شریعتی است تقاطعی غیر همسطح که تقریبا در هسته مرکزی شهر و یکی از پرترددترین مسیرهای سفرهای شهری قرار دارد البته پیشرفت کند این پروژه و ایجاد ترافیک و ایجاد برخی آلودگی های محیطی مانند آتش زدن برخی مصالح و … تنها نارضایتی ناشی از این طرح نیست بلکه این پروژه در طی ماه های گذشته چالش های جدی تری از نیز بهمراه داشته است. یکی از این چالش ها، آسیب دیدن رشته قنات هایی بود که در مسیر این پروژه قرار داشت. زیرا برای اجرای این روگذر نیاز به شمع هایی بود که تا عمق چند ده متری زمین برود و به دلیل بی توجهی به مسیر قنوات عبوری از این محدوده، پایه ها موجب بریدگی قنوات این محدوده از جمله قنات وزیری شد که در پی آن آب به زمین های اطراف نیز نشت کرد و حتی بناهایی با ارزش چون موزه مفاخر را نیز تهدید می کرد. در نهایت برای حل این مشکل مجبور به هدایت آب قنات به رودخانه شدند. اما مسئله به اینجا ختم نشد با وجود این طرح مانند تمام طرح های شهر در زمان تصویب برای اجرا بدون مطالعات زیر ساختی و ارزیابی های محیط زیستی صورت گرفته است مشکلات عدیده تری نیز در سر راه آن پیدا شد چون رسیدن به فیبرهای نوری مخابرات و یا برخورد با سیستم فاضلاب شهری در مسیر پروژه.
یکی از نگرانی های کنونی اهالی عباس آباد و محدوده پل شریعتی ایجاد لوله بای پس تخلیه فاضلاب به سمت رودخانه است که این روزها از سوی شهرداری در محدوده این طرح نصب شده است. گویا به دلیل برخورد مسیر با سیستم فاضلاب شهری و نگرانی از بالا زدن فاضلاب در زمان هایی چون بارندگی ها است که این لوله به منظور تخلیه حجم اضافی فاضلاب به سمت رودخانه زده شده است.
هرچند رودخانه اراک در تمام این سال ها مکانی برای تخلیه فاضلاب محلاتی چون شهرک علی بن ابیطالب بوده و این موضوع همچنان چالش بزرگ زیست محیطی برای شهر اراک است؛ ولی باید دید چرا برای پروژه عظیمی چون پل شریعتی این مسئله نادیده گرفته شد و چرا باید بر حجم این آلودگی با اجرای این طرح دوباره اضافه شود؟
به گفته کارشناسان فاضلاب شهر اراک فاضلاب استانداردی نیست و میزان نیترات، فلز سنگین، شوری و ph در آن خیلی بالاست بنابراین ورود مستقیم آن بدون تصفیه به رودخانه مشکلاتی را بهمراه خواهد داشت. شاید برخی بگویند پساب فاضلاب هم اکنون چه در استان و چه در کشور وارد تالاب ها و دریاها می شود؛ اما باید در این مورد نیز گفت اولا اینکه فاضلاب شهر اراک قبل از سرریز شدن به تالاب وارد تصفیه خانه و در آنجا تاحدودی تصفیه می شود، از طرفی تالاب ها توانمندی خودپالایی دارند و شاید در محیطهای تالابی ورود این پساب ها خیلی مشکلی ایجاد نکند؛ اما رها شدن در میانه شهر قطعا مشکل ساز است و همین بر نگرانی های همشهریان آن محدوده اضافه کرده است وبارها در تماس ها و ارسال های تصاویری از این پروژه و ایجاد لوله انحرافی نگرانی خود را ابراز کرده اند. این مسئله بدون شک به این نکته باز می گردد که در پروژه های شهری مسائل زیست محیطی یا کم و یا اصلا در نظر گرفته نمی شوند و همین باعث شده که اگر چشم انداز مثبتی برای این طرح در نظر گرفته شده باشد اینطور از بین برود.
سیاوش آقاخانی فعال محیط زیست در خصوص اهمیت مباحث زیست محیطی در اجرای پروژه های شهری به وقایع استان گفت: با توجه به چالش های کنونی که شهر اراک در حوزه محیط زیست با آن رو به رو است و از طرفی با توجه محدودیت های منابع مالی و تجهیزاتی باید در اجرا و انجام پروژه های شهری بهترین تصمیم ها گرفته شود.
وی افزود: یکی از توجیه ها انجام برخی پروژه های شهری در اراک به ویژه تقاطع های غیر همسطح کاهش آلودگی هوا بوده است؛ اما نگاهی به وضعیت این پروژه ها نشان می دهد که مدیریت شهری و برنامه ریزان رویکرد اشتباهی نسبت به توسعه شهری و معضل رفع آلـودگی هــوا داشته اند.
آقاخانی ادامه داد: متاسفانه سیاست های خودرو محور چون ایجاد تقاطع های غیر همسطح و خیابان های عریض در سال های گذشته بخش اعظمی از اعتبارهای شهری را بلعیده و فرصتی برای اجرای پروژه ها در حوزه های دیگر باقی نگذاشته است.
وی اظهار کرد: میلیاردها تومان برای تقاطع های غیرهمسطحی در اراک هزینه شده است که اغلب جانمایی درستی ندارند و در گره ترافیکی شهر قرار ندارند و تنها نقششان کاهش تصادفات یا تسهیل عبور و مرور موقت بوده اند و نه تنها نقشی در کاهش آلودگی نداشتند بلکه در جاهایی به دلیل طولانی شدن مسیر باعث افزایش آلودگی ناشی از تردد خوردو ها نیز شده اند.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه این نگاه دیگر در دنیا مرسوم نیست، افزود: هم اکنون در دنیا توسعه سیستم های حمل و نقل عمومی و پیاده محور و دوچرخه سواری در بافت مرکزی شهر و انتقال تمرکز از مرکز به محلات مورد نظر است. زیرا هر چقدر که اتوبان و تقاطع غیر همسطح نیز ایجاد شود باز هم خودروها آن ها را پر خواهند کرد و این ها در شهر اراک که شهری تک هسته ایست و همه کاربری ها و مسیرها به مرکز شهر منتهی می شود هیچ تاثیری ندارد.
آقاخانی گفت: جدای از ناکارآمدی این پروژه ها و هزینه بالای اعتبار برای آن ها شاهد این هستیم که هیچ کدام از این پروژه ها ارزیابی زیست محیطی ندارند و بدون این ارزیابی ها و تنها بر مبنای اصول ترافیکی طراحی شده اند و همین بـاعث شده که در طول مسیر بــا مشکلات عدیده ای رو به رو شوند.
وی پل شریعتی را یکی از این پروژه ها عنوان و اضافه کرد: چند وقت پیش عملیات اجرایی این پل موجب تخریب یکی از قنات های قدیمی و اصلی شهر شد و این مسئله باعث شد تا حجم عظیمی از آب انتقالی از طریق این قنات به اجبار به منظور جلوگیری از نشت در زمین های اطراف به سمت رودخانه منحرف شود که موجب شد هیدرولوژی شهر اراک به هم بریزد..
آقاخانی افزود: نکته بعدی این است که متاسفانه در مسیر این پروژه سیستم فاضلاب شهری قرار دارد که با برخی آسیب ها همراه بوده بنابراین مجریان طرح را مجبور کرده است تا یک سیستم بای پس و اضطرار برای خروج ایجاد کنند تا در مواقعی که حجم فاضلاب بالا رفت به خصوص در زمان بارندگی ها و اورهال شدن سیستم فاضلاب مجموعه عباس آباد، فاضلاب مازاد وارد رودخانه شهر اراک شود.
وی با تاکید دوباره بر ارزیابی های زیست محیطی قبل از اجرای یک طرح و بررسی های اثرات یک پروژه بر محیط و همچنین محیط بر پروژه، گفت: از بین رفتن مظهر قنات و مشکل پساب می تواند از تاثیرات مخرب ساخت پل برای محیط باشد؛ اما محیط نیز تاثیراتی در دراز مدت بر پل دارد.
وی ادامه داد: پایه های اصلی این پل در محدوده رودخانه فرنگی اراک قرار گرفته است از آنجاییکه شهر اراک یک دشت سیلابی است و هر چند دهه یکبار بر اثر بارندگی های شدید دچار سیل های آنی و مخرب می شود و با توجه به اینکه دره گردو در بالادست این رودخانه قرار دارد این رودخانه همیشه در معرض این جریان های شدید سیلابی بوده است که تاثیرپذیر آن در عرض رودخانه نیز دیده می شود بنابراین این جریان های شدید و موقت می تواند به پایه های پل آسیب بزند و در دراز مدت موجب فرسودگی و آسیب آن شود.
این فعال محیط زیست ادامه داد: هرچند دربازدید که ما داشتیم این لوله بای پس خشک بوده و توجیه این است که برای مواقع اضطرار و احتمالی قرار گرفته است؛ ولی نکته مهم این است که چرا نباید ارزیابی های زیست محیطی قبل از آغاز یک طرح انجام شود از طرفی انتظار این است که اگر در مسیر پروژه با مشکلی برخورد شد اصلاحات با کمترین آسیب انجام شود هرچند که کمتر شاهد این مورد بوده ایم.
بهر روی آنچه به نظر می رسد این است که هم اکنون در شهر اراک پروژه هایی شهری که مدیریت شهری در حال اجرای آن است به اندازه کافی نگاه کارشناسی به آن وجود نداشته است و متاسفانه چند اولویت قربانی یک اولویت دست چندم می شود.