روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۱۲ تیر ۹۶ شماره ۶۲۰
***
وقایع استان
فرشته غلامی
***
ماجرا از یک روز سرد زمستانی شروع شد، همان موقعی که دکتر تشخیص داد مونا دوقلو باردار است. از اینکه دو قلو باردار بود چندان خوشحال نبود و اخم هایش را در هم می کرد و می گفت چطور ممکن است این دو را باهم بزرگ کنم. اما در سونوگرافی بعدی اش مشخص شد که یکی از همان جنین دچار بیماری است. از همان زمان دیگر مونا آرام و قرار نداشت. از این دکتر به آن دکتر دنبال این بود که جنینش را سقط کند. هر چقدر مادر و همسرش دلداری اش می دادند بی فایده بود و در نهایت رفت تا ختم بارداریش را در هفته هفدهم بگیرد، اما ماجرا به همین سقط جنین ختم نشد. بلکه پس از این سقط اگرچه به صورت قانونی بود اما تا نزدیک به یک سال هم از لحاظ روحی دچار ضربه شدیدی شد و هم از لحاظ جسمی.
ماجرای مونا یکی از صدها سقط جنینی است که سالیانه در شهر رخ می دهد. اما در گوشه و کنار شهر هر روز تعداد زیادی سقط جنین روی می دهد که غالب آنها غیرقانونی است و بارها شده که اخبار آن را در رسانه ها می خوانیم و تصویرش را در لابه لای صفحات حوادث می بینیم که در مناطق متروک یا حتی درون کیسه زباله جنینی یافت شده است. تکرار و تعدد انتشار این خبرها در سال های اخیر نشان از آن دارد که متاسفانه این پدیده در کشور رشدی صعودی داشته و مطمئنا پیامدهای پزشکی، اجتماعی، روانی و… ماندگاری را برپیکره جامعه باقی خواهدگذاشت.
موضوع سقط جنین با توجه به ابعاد گوناگون آن همواره یکی از موضوعات بحث‌برانگیز جوامع و یکی از مسائل مهم در حوزه آسیب های اجتماعی به‌شمار می‌رود. بررسی روند مراجعه به پزشکی قانونی برای دریافت مجوز سقط و نیز صدور مجوزهای سقط درمانی در کشور، گویای روند افزایشی آن است. از سویی مسئولان علی‌رغم عدم وجود آمارهای روشنی از وضعیت سقط غیرقانونی جنین، بر این اعتقادند که این نوع سقط‌ها نیز در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است.
براساس آمارهای بهداشت جهانی هر سال حدود ۲۰۵ میلیون بارداری در دنیا اتفاق می‌افتد که بیش از یک‌سوم آنها ناخواسته هستند و حدود یک‌پنجم به سقط جنین عمدی ختم می‌شوند.
در کنار آمارهای جهانی، آمارهای رسمی در کشور نیز حکایت از افزایش سقط جنین طی سال‌های اخیر در کشور دارد که برخی آن را یک زنگ خطر برای جامعه پزشکی از نظر عوارض این سقط‌ها دانسته و برخی دیگر نقش آن را در سیاست‌های جمعیتی کشور پررنگ می‌دانند.
براساس آمار پزشکی قانونی کشور روند سقط جنین در سال های اخیر رشد داشته به طوری که در سال گذشته شمار کل متقاضیان سقط جنین درمانی که برای دریافت مجوز به مراکز پزشکی قانونی کشور مراجعه کردند، ۱۲ هزار و ۲۸۱ تن بود که شمار این افراد در مقایسه با سال قبل از آن ۲۳٫۴ درصد افزایش یافته است. شمار مجوزهای صادر شده هم در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال قبل از آن رشد ۱۹٫۸ درصدی داشته است.
مطابق آمار پزشکی قانونی طی ۱۰ سال اخیر استان های تهران، خراسان رضوی و خوزستان بیشترین آمار مراجعه و سمنان و ایلام کمترین میزان سقط را داشته اند.
حال آنکه در استان مرکزی هم مدیر کل پزشکی قانونی استان چندی پیش از افزایش سقط جنین در استان در سال ۹۵ یاد کرده و گفته که در سال ۹۵ تعداد سقط جنین‌های قانونی و مجوزدار از پزشکی قانونی ۱۰۳ مورد بوده است.
علیرضا رضایی دریافت مجوز برای سقط درمانی را منوط به شرایط دانسته و گفت: این سقط به دلایلی همچون مشکلات جنینی، بیماری خطرناک مادر یا احتمال فوت جنین در آینده صورت می‌گیرد. نسبت به این مهم سه کارشناس باید نظر دهند و حداکثر سن بارداری باید ۱۸ هفتگی باشد.
وی اضافه کرد: بسیاری از افراد زمان طلایی برای اخذ مجوز جهت سقط در موارد اضطراری را نمی‌دانند، آنها از همان ابتدای بارداری تمام مراحل و معاینات را تا پایان پشت سر نمی‌گذارند و مراقبت‌های بارداری را پیگیری نمی‌کنند. این در حالی است که حداکثر زمان برای اخذ مجوز برای این مهم در موارد لازم هجده هفته از زمان بارداری است و پس از آن دیگر امکانپذیر نیست. از این رو در سقط های قانونی مهم است که همان اوایل بارداری مراجعه صورت گیرد.
قانون سقط درمانی
براساس ماده واحده مصوب۱۳۸۴/۰۳/۱۰ مجلس شورای اسلامی؛ سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی مبنی بر جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توام باشد قبل از شکل گیری روح(چهارماه) با رضایت زن مجاز می باشد و مجازات و مسئولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود.
متقاضیان سقط درمانی تا پیش از چهار ماهگی می توانند با ارائه مدارک لازم شامل شناسنامه زن و شوهر، سه قطعه عکس تمام رخ، تصویر صفحه اول و دوم شناسنامه ها، معرفی نامه از پزشک متخصص معالج به همراه سونوگرافی معتبر و پرداخت تعرفه تعیین شده به مراکز پزشکی قانونی مراجعه و نسبت به دریافت مجوز سقط اقدام کنند. شایان ذکر است نیمی از افرادی که برای دریافت مجوز سقط درمانی به مراکز پزشکی قانونی مراجعه می کنند به علت اقدام دیر هنگام (بعد از چهارماهگی ) موفق به دریافت این مجوز نمی شوند. بنابراین رعایت مهلت اهمیت زیادی دارد. در مواردی که یک پزشک وجود نقص جدی در جنین را تشخیص بدهد و سقط محرز باشد، باید در چهارماهگی یا پیش از آن فرد را به مراکز پزشکی قانونی معرفی کند تا پس از بررسی های لازم مجوز سقط درمانی صادر شود.این درحالی است که اگر غیر از این شرایط باشد و مادر قصد سقط جنین خود را داشته باشد، مطابق قانون دچار مجازات می شود.
سقط جنین در کشورهای مختلف
در اکثر کشورهای دنیا نوعی از سقط جنین قانونی است. در بعضی از کشورها (مانندآمریکا، کانادا، فرانسه، اسپانیا و …) سقط جنین به طور کلی آزاد است و جنین تا قبل از اینکه به دنیا بیاید دارای حق حیات نیست. در بعضی دیگر از کشورها سقط جنین در شرایط خاص جایز است، مثلا در شرایطی که برای مادر یا فرزند خطری ایجاد شده باشد (مانند ایران، ایرلند شمالی، برزیل، عربستان و …) و تعداد انگشت‌شماری از کشورهای دنیا وجود دارند که به هیچ وجه در آنها سقط جنین قانونی نیست. این کشورها اعتقاد دارند که زندگی آنقدر مقدس است که انسان به هیچ بهانه‌ای حق ندارد کودکی که در حال شکل گیری است را از آن محروم کند.
تاریخچه سقط جنین در ایران
سقط جنین شاید یک مساله جدید نباشد و بتوان رده هایی از آن را حتی در حدود دو هزار سال قبل در تمدن چین و یونان باستان هم شاهد بود. در ایران هم باوجود آنکه این امر را مذموم و همچون قتل یک انسان می دانند اما آنچه از آمارها برمی آید سالانه بالغ بر ۲۰۰ هزار سقط جنین در کشور به وقوع می پیوندد.
اولین آمارها از سقط جنین در سال ۱۳۷۷ از سوی وزارت بهداشت اعلام شد. درواقع این اولین سالی بود که اجازه سقط جنین به جهت کاهش تولد فرزندان تالاسمی ماژور در سال ۱۳۷۶ با فتوای مقام معظم رهبری صادر شد. براساس آمار وزارت بهداشت درآن سال، ۹۰ هزار سقط جنین انجام شده است که ۱۰ هزار مورد به صورت قانونی و ۸۰ هزار مورد آن غیرقانونی بوده است.
پس از آن در سال ۱۳۸۱ لیست موارد مجاز سقط جنین اعلام شد در حقیقت موارد جنینی فقط شامل موارد مغایر با حیات خارج رحمی بودند. در نهایت در سال ۱۳۸۴ ماده واحده سقط جنین به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در حال حاضر این قانون اجرا می‌شود. البته در این بین آنچه که به موضوع سقط جنین اهمیت می‌بخشد افزایش تقاضا برای سقط جنین و سقط های غیرقانونی در ایران است.
به هر ترتیب سقط جنین یکی از موضوعات مهم در جامعه به شمار می آیدکه با توجه به روند صعودی آن نیازمند واکاوی علل و عوامل افزایش آن هستیم، چرا که همین افزایش میزان سقط جنین، چه به صورت قانونی و یا غیرقانونی علاوه بر هزینه‌های روحی و روانی که بر مادران تحمیل می‌کند، ناقل بیماری‌های بسیاری هستند که مدت‌ها خانواده‌ها را با خود درگیر می‌سازد و چه بسا منجر به مشکلات ناباروری در زنان می شود که از این زاویه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی آن بر جامعه قابل چشم پوشی نیست. این در حالی است که با کمی اقماز تمامی این موارد قابل پیشگیری است و با یک برنامه ریزی درست و تصحیح نواقص اجرایی در رابطه با مجوزهای سقط جنین در کشور می توان از هزینه‌های آن جلوگیری کرد.
