با محمود درویش چگونه آشنا شدی و چرا تصمیم به ترجمه شعرهای او گرفتی؟
هرکسی که در جغرافیای شعر و ادبیات نفس بکشد ناگزیر با نام بزرگ محمود درویش آشنا می شود. من هم از این قاعده مستثنی نبودم اما دقیقا به خاطر ندارم چه وقت او را شناختم. تنها می دانم که نامش را بسیار می شنیدم و دانستم که شاعری مهم و بزرگ است. اولین شعر او که درست به یادم مانده، شعر «ریتا و تفنگ» بود که این طور شروع می شود:
میان ریتا و چشمان من
تفنگی ست
الی آخر
این شعر به جان و دلم نشست. شاید پیش از آن تنها شعرهای مقاومت او را خوانده بودم و حالا با چهره دیگری از او آشنا می شدم؛ درویشِ عاشق. این شعر او شعر عجیبی است. زیبا و باشکوه و عاشقانه اما رگه هایی از فلسطین را در خود دارد، درست مانند بسیاری از شعرهای او. این شد که بیشتر جستجو کردم. شعرهای بیشتری از او خواندم. هرچه بیشتر می خواندم، تشنه تر می شدم. شــروع بــه خواندن ترجمه های انگکلیسی شعرهایش کردم. شعری نظرم را جلب کرد. به گمانم اواخر دهه هشتاد بود. شعر «سرباز». ترجمه اش کردم. شعری بود که سراسر بوی وطنش را می داد. این جریان ادامه پیدا کرد تا این که شعر «به انتظارش باش» را ترجمه کردم و در فضای مجازی منتشرش کردم. هرگز تصمیم نداشتم دست به ترجمه جدی و چاپ کتاب بزنم اما استقبال و تشویق دوستان مسیرم را تغییر داد. مصمم شدم کتابی از شعرهای او را فراهم کنم.

شعرها را برای ترجمه چطور انتخاب کردی؟
شعرهای بسیاری از او به فارسی ترجمه شده است. من هم همیشه علاقمند به کار تازه و در صورت امکان معرفی چهره های جدید بوده ام. این شرایط کار را سخت می کرد. باید کار می کردم که دوباره کاری نباشد. پس باید شعرهایی را انتخاب می کردم که تازه باشند یا دست کم سعی کنم ترجمه ی بهتری به سلیقه ی خودم و مخاطبانم فراهم کنم (نمی دانم در این دومی تا چه اندازه موفق بوده ام). تمام ترجمه های انگلیسی شعرهای درویش را تهیه کردم و بین شعرها به جستجو مشغول شدم. مثل همیشه چند معیار ثابت داشتم. شعرهایی را انتخاب می کردم که به جانم بیشتر بنشیند (همه ی شعرهای او برآمده از جان هستند و لاجرم به جان می نشینند اما کتاب مختصری را در نظر داشتم). بعد بین شعرهای انتخاب شده، آن هایی را جدا کردم که از پس ترجمه شان بربیایم و به فارسی هم خوب بنشینند. بعد از انتخاب شعرها، نوبت به بررسی ترجمه های فارسی رسید و بین همه آن ها، شعرهایی نهایی شد که ترجمه نشده بودند یا نمی شد از آن ها دل کند. راستش خیلی دوست داشتم «ریتا و تفنگ» را هم ترجمه کنم اما نمی توانستم چیزی به ترجمه قبلی اضافه کنم.

آیا ترجمه مدونی از شعرهای درویش تا پیش از این به فارسی بوده است؟
قطعا بله! دوستانی دیگر و اساتیدی صاحب نام شعرهای او را ترجمه کرده بودند. می توانم بین آن ها به موسی اسوار و حمزه کوتی و محمد حمادی و پند نفر دیگر اشاره کنم که الان درست حضور ذهن ندارم. بین این ها ترجمه موسی اسوار را بیشتر دوست دارم.

به نظر می رسد درویش برای تو جایگاه خاصی در میان شاعران دارد. کدام خصوصیت او یا شعرش او را در این جایگاه قرار می دهد؟
دلایل بسیاری هست و مهم ترینش خود او. بسیار دوستش دارم. زندگی اش و شخصیتش برایم جذاب است. بعد جنونش در شعر، قلمش و قدرتش. او بزرگ است و این بزرگی مستقل از جایگاه اش در ذهن و جهان من (چه جهان شخصی و چه جهان کاری) است.

روند ترجمه چه مدت طول کشید؟
کمی بیش از یک سال. از پاییز ۹۶ تا زمستان ۹۷٫

چه کسانی به تو در ترجمه این کتاب کمک کردند؟
در یادداشت مترجم بر این کتاب نوشته ام که این راه بی همرهی خضر ممکن نبود. چاره ای نداشتم مگر ترجمه از انگلیسی و ترجمه شعر از زبان واسطه کار پرخطری است. از سوی دیگر مترجمان عربی هم داریم و جایی که آب هست، تیمم باطل است. پس ترجمه های خودم را با زبان عربی تطبیق می دادم بعد می دادم دوستان عرب و عربی دان برایم تطبیق نهایی را انجام بدهند. دوستانی فاضل و شعرشناس و مهربان که بسیار کمک کردند. محمد حمادی و سیدهادی البوشوکه از این دوستان بئدند. بیش از همه غزل اریحی کمکم کرد که تمتم شعرها را سطربه سطر مطالعه کرد و تطبیق داد و اختلاف ها را گوشزد کرد. در ویراستن متن فارسی هم فرامرز الهی و حامد خدادادی کمکم کردند؛ دو دوست قدیمی و برادر.

————————————————————————————————————-