یک میلیون و چهارصد هزار مسافر ظرف چند ماه اخیر از اتوبوس های بین شهری استفاده کرده اند/مگر گزینه دیگری هم وجود دارد؟

دوشنبه ۲۵ دی ۱۳۹۶ شماره ۷۶۷

***

وقایع استان

سهراب جان بزرگی

***

سیستم حمل و نقل عمومی را می توان به عنوان یکی از المان های توسعه کشورها در نظر گرفت. با افزایش چشمگیر جمعیت شهرها و تبدیل شدن انسانها به ماشین های تولید و انباشت ثروت، ناوگان حمل و نقل عمومی به یکی از مهمترین مسائل مورد توجه دولت ها در آمده است. به خصوص در کشورهایی مانند ایران که در سالهای اخیر موج های خروشان مدرنیته به آنها رسیده است و اگر برنامه ریزی درستی برای قرار گرفتن در روند توسعه وجود نداشته باشد، هیچ ناخدا و سیستمی نمی تواند آنها را به ساحل برساند. حمل و نقل عمومی علاوه بر سرعت بخشیدن به روند پیشرفت کشورها، تــاثیرات بی شماری بر دیگر حوزه ها مانند محیط زیست، امنیت، سلامت راه ها و … دارد. از طرف دیگر رسیدن به ایده آلی برای حمل و نقل عمومی به برنامه ریزی های درست شهرسازی، راه سازی و سیاست های کلی عمرانی کشور گره خورده است. یک رابطه دو طرفه که در ایران هر دو سوی آن با مشکلات عدیده ای مواجه است.
مقایسه سیستم حمل و نقل ایران با کشورهای توسعه یافته نتایج مشخص و تاسف باری دارد.مهمترین شاخصه ها در سیستم های اروپایی ایمنی مسافر، کارآمدی و راحتی حمل و نقل است. قطارهای سریع السیر که در مدت کوتاهی شما را از شرق آلمان به غرب این کشور می رسانند. و جالب تر اینکه در این مدت شما با اطمینان از امنیت جابجایی تان می توانید از سفرتان لذت ببرید. برنامه ریزی تان خدشه دار نمی شود، چرا که تاخیر در حرکت و برنامه زمانبندی حمل و نقل به ندرت اتفاق می افتد.
صحبت های معاون حمل و نقل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان مرکزی بهانه ای بود تا نگاهی داشته باشیم به وضعیت این ناوگان در استان. مجید محسنی گفته است سالانه به طور میانگین ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار مسافر از مبدا استان مرکزی به سایر نقاط کشور جا به جا می شوند که بیش از نیمی از این مسافرت ها به مقصد استانهای تهران و البرز است. طبیعیست که سفر به پایتخت بیشترین تقاضا را در میان مردم استان داشته باشد. اما چه راه هایی برای دسترسی به پایتخت برای مردم استان وجود دارد. اولین گزینه ای که بیشتر کاربران از آن استفاده می کنند اتوبوس های بین شهریست. این امر شاید به علت مسافت نه چندان طولانی میان اراک و تهران بهترین گزینه باشد، اما آیا گزینه دیگری هم وجود دارد؟
فرودگاه اراک که جاده اش استفاده های بیشتری را برای مردم شهر داشته تا خود آن، پروازهای محدودی را به تهران دارد. چند ماه پیش مدیر فرودگاه اراک گفته بود خط پرواز تهران – اراک با هواپیمای ۷۰ نفره ATR توسط شرکت ایران‌ایر از روز پنجشنبه ۲۵ خردادماه سال جاری آغاز به کار کرده است. مدت زمان این سفر ۳۰ دقیقه و هزینه بلیط رفت و برگشت آن چیزی حدود یکصد و سی هزار تومان است.
مدت ها پیش هم صحبت از راه اندازی قطار سریع السیر اراک به تهران بود. وسیله ای که به نظر معقول ترین راه هم به لحاظ هزینه و هم مدت زمان سفر است. اما عمر آن هم به یک یا چند سفر ختم شد و باز همه تمرکزها به سوی حمل و نقل جاده ای برگشت.
جالب است بدانید که استان مرکزی در زمینه جابه جایی مسافر به استان تهران پس از اصفهان، گیلان و مازندران رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است و در زمینه جابه جایی مسافر در سطح کشور رتبه بیستم را دارد.
آمارها حــاکی از آن است کـه از مجمـوع مسافرت های انجام شده در استان مرکزی در ماه های اخیر، یک میلیون و ۴۰۰ هزار مسافر از طریق ناوگان اتوبوسرانی، ۸۹۲ هزار مسافر از طریق ناوگان مینی بوسرانی و ۴۰۲ هزار مسافر از طریق ناوگان سواری استان سفر کرده اند.
نگاهی به کیفیت سیستم اتوبوس های بین شهری اراک – تهران اما با رتبه استان در جابجایی مسافر به تهران همخوانی ندارد. از تاخیر در حرکت اتوبوسها گرفته تا وضعیت کیفی سفر مانند برخورد راننده ها و مهمانداران که معمولا همان کمک راننده ها هستند، و مهمتر از همه ایمنی سفر. همانطور که معاون حمل و نقل راهداری و حمل و نقل جاده ای استان مرکزی استفاده از تلفن همراه را یکی از رفتارهای پرخطر در هنگام رانندگی به ویژه در بخش حمل و نقل عمومی و مسافربری عنوان کرده و گفته است: سالانه بخش قابل توجهی از حوادث رانندگی بر اثر بی توجهی راننده به جلو روی می دهد که استفاده از تلفن همراه یکی از تاثیر گذارترین عوامل در این بخش است.
مجید محسنی آمارهایی را ارائه داده است و یکی از علت های نا امنی سفر را بیان کرده، اما راهکارها و اقداماتی که در راستای بهبود کیفیت این ناوگان انجام شده در میان صحبت های او خالی است. وی نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله عوامل مهم و موثر در کاهش حوادث رانندگی و خدمت رسانی هرچه بیشتر به مسافران دانسته و گفته: متوسط عمر ناوگان اتوبوس در استان ۱۳، مینی بوس ۲۵ و سواری ۱۰ سال است و ارائه تسهیلات توسط سازمان حمل و نقل و جاده ای فرصت مناسبی برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در استان و کشور ایجاد کرده است.
میتوان گفت بیش از نود درصد شهروندان اراکی تجربه سفر با اتوبوس به تهران را داشته اند و بیشتر آنان اصلی ترین ایراد این سیستم را تاخیر در حرکت اتوبوس ها و در بعضی موارد برخورد بد راننده ها و عوامل سفر دانسته اند.
به نظر می رسد ضعف های مدیریتی در سیستم حمل و نقل جاده ای که زمان بندی، برنامه ریزی و حقوق شهروندی را تضییع می کند به روندی عادی در میان افراد ذی ربط بدل شده و بدتر از آن این کــه اعلام شکایت و قصد رفع کاستی ها از طرف مردم و رسانه ها آنقدر روند سخت و پر مانع و طاقت فرسایی در پیش دارد که اصلاح اموری از این قبیل تقریبا دور از دسترس به نظر می رسد و معلوم نیست کی و چگونه تغییر مثبتی را شاهد باشیم. اتفاقاتی که در زمینه ارائه خدمات قرار می گیرند و برطرف کردنشان با برنامه ریزی و نظارت بهتر کار چندان سختـی به نظـر نمی رسد. با وجود حجم عظیم درخواست ها برای سفر به پایتخت به نظر می رسد راه اندازی قطار سریع السیر برای بهبود وضعیت حمل و نقل بین شهری از الزامات شهر اراک است. قطاری که نیامده رفت و باید دید باز مسئولان چه زمانی قصد واکنش نشان دادن به این خواست عظیم مردمی را دارند. تا جایی که خدمات حمل و نقل به وارد رقابت شرکت های خصوصی به معنای درست کلمه و تحت نظارت دقیق سازمان های مرتبط دولتی نباشند، نباید انتظار چندانی برای بهبود این شرایط داشت و سالهای پیش رو، همانند گذشته مردم با مشکلات اینچنینی درگیر خواهند بود.