یادداشتی بر نمایش «تکه پاره های یک زن» که این روزها در اراک بر روی صحنه می رود/جنس دوم

چهارشنبه ۴ بهمن ۱۳۹۶   شماره ۷۷۵

***

وقایع استان

سحر یاری

***

زنان و آسیب هایی که آن ها در جامعه دچار می شوند در تمامی دنیا مورد توجه است. انواع خشونت های فیزیکی و روحی علیه زنان همیشه تیتر اخبار بوده است. بسیاری از جامعه شناسان معتقدند این نوع رفتار با زنان به دلیل نگاه مردسالارانه ایست که حتی گاه در جوامع مدرن نیز دیده می شود. به هر روی پرداخت به مسائل زنان و آسیب هایی که در زندگی شخصی و اجتماعی متحمل می شوند دیگر مانند گذشته خط قرمز نیست هرچند همچنان تحت تاثیر نگاه سنتی و جنیست زده وجود دارد ولی خیلی صریح تر و روشن تر از قبل مـورد نقد و بررسی قرار می گیرد.
بدون شک دلایل مختلفی برای بروز این آسیب ها در اجتماع وجود دارد از مسائل اقتصادی تا اجتماعی و فرهنگی و قطعا هر جامعه ای با توجه به هنجارها، فرهنگ ها و ارزش ها روش هایی را برای مقابله با این آسیب ها دارد. آموزش و آگاهی بخشی از انــواع آسیب ها می تواند قدم موثری در این راستا باشد. هر چند در میان تمام برنامه ریزی های انجام شده در خصوص آسیب های اجتماعی کمتر توجهی به مقوله هنر و نقش مهم آن در انتقال و بازتاب شرایط و حتی ارائه راهکار شده است؛ اما گاه در گوشه و کنار آثاری دیده می شود که فارغ از نگاه برنامه ریزان در سطح کلان بر اثر دغدغه های شخصی به حــوزه های آسیب های اجتماعی پرداخته اند. در تمام دنیا این نگاه که هنر و به ویژه تئاتر در فرهنگ سازی و آموزش تاثیرگذار است ثابت شده پس هنر و در راس آن تئاتر می تواند در انتقال این مفاهیم و کاهش آسیب های اجتماعی نقش بزرگی ایفا کندو تماشای تئاتر می تواند در فرهنگ سازی در جامعه موثر باشد.
این روزها در فرهنگسرای آیینه اراک نمایشی با عنوان «تکه پاره های یک زن» به کارگردانی «حمیدرضا صالحی» به روی صحنه می رود که محور اصلی آن توجه به موضـــوع زن و برخــوردها و آسیب هایی است که در اجتماع ممکن است با آن رو به رو شود. خشونت جنسی، خشونت فیزیکی، ازدواج اجباری، تحکم در زندگی زناشویی و … مواردی است که در این نمایش به آن پرداخته شده است. این نمایش فضایی از زندگی چند زن را به صورت جداگانه تصویر می کند زنان و دخترانی که هر کدام درگیر مشکلاتی هستند که دلیل اصلی وقوع آن برایشان زن بـــودن و نگاه اشتبـاه به زن و جنسیتشان است. اتفاق هایی که خیلی برای مخاطبان و به ویژه زنان ناآشنا نیست.
این نمایش شش داستان مجزا دارد که در هشت اپیزود روایت می شود. در اپیزود اول ما شـــاهد واگویه های زنی هستیم که بعد از آزار و اذیت توسط یک راننده در بیابان رها شده است و حالا در وحشت و تنهایی خود به مرور آنچه گذشته می پردازد.
داستان این اپیزود شباهت زیادی به برخی اخبار دارد که در رسانه ها می شنویم زنانی که مورد تعرض قرار گرفته اند. اما این یک واقعیت است که بسیاری از زنان به دلیل شرایط حاکم بر جامعه ممکن است ترجیح بدهند که در مورد اتفاقاتی که برایشان رخ داده است سکوت کنند. این زنان تنها دو راه دارند موضوع را پیگیری کنند و حق خود را طلب کنند که بهرحال ممکن است مورد قضاوت نادرست نیز قرار بگیرند و حتی متحمل انگ شوند و یا نه ماجرا را در دل خود همچون رازی پنهان نگاه دارند هر چند که در هر دو حالت از آسیب های روانی حاصل از این اتفاق در امان نخواهند بود.
اپیزود دوم به مسئله جنگ و آسیب های ناشی از آن به ویژه در خصوص زنان می پردازد. زنی بعد از سال ها روایتی از دوران جنگ در شهرش دارد و هجوم سربازها به خانه ای که مرد ندارد. او با وجود گذشت سال ها از جنگ همچنان کابوس می بیند.او کابوس سرباز نقاب دار را می بیند و چهره فرزندی که چشمانش شبیه سرباز نقاب دار بوده است و او در رودخانه غرقش کرده است همیشه جلوی چشمانش است.
اپیزود سوم در مورد دختری است که مسئولیت اداره زندگی را دارد و برای اینکه مادر، خواهر و برادرش در رفاه باشند تصمیم به ازدواج بامردی می گیرد که علاقه ای به او ندارد ولی می داند با وجود او مشکلات مالی شان رفع خواهد شد و از آینده مادر بیمار و خواهر و برادر کوچکترش مطمئن خواهد شد.
داستان چهارم اما زندگی زن و شوهری را نشان می دهد که بنابه اتفاق هایی در یک شب به واکاوی روابط خود می پردازند رابطه ای که به دلیل تحکم مرد باعث برخی واکنش های زن شده زنی که تلاش می کند گذشته را فراموش و دوباره زندگی را سرپا نگاه دارد این داستان در سه اپیزود روایت می شود و در خلال آن دو اپیزود دیگر در خصوص یک زن زندانی و مجرم و یک دختر نوجوان که مجبور به دستفروشی در خیابان بوده است روایت می شود. تمامی ایپزودهای این نمایش بغیر از سه گانه زن و شوهر تک گویی و واگویی ماجرایی است که بر چند زن در سنین و جایگاه مختلف اجتماعی گذشته است و آن ها حالا خود را در مقام قربانی می بینند؛ اما در اپیزود زن و شوهر ما شاهد روند دیگری هستیم در این اپیزود زنی در آستانه فروپاشی و آسیب قرار دارد و تمام تلاشش را می کند تا شرایط را برای جلوگیری از این اتفاق انجام دهد و بر موجودیت خود به عنوان زن در برابر همسرش تاکید دارد. زن این داستان در واقع زنی است که تمام زن هایی که در بخش های دیگر نمایش داستان خود را گفته اند می توانستند جای او باشند ولی شرایط برای آن ها طور دیگری رقم خورد.
شاید به نظر برسد که چند داستان تنها کنار هم چیده شده است ولی هم در فرم و هم در محتوا ما یک محور مشترک داریم که تمام اپیزودها حول آن می چرخند مسئله زن بودن و همچنین موسیقی و خطوط هندسی است در پیوستگی اپیزودها به یکدیگر نقش کلیدی دارد.
البته این نمایش تمام تلاش خود را دارد که تنها طرح مسئله کندو یک نگاه واقعی و بدون جانبداری به زندگی چند زن آسیب دیده دارد که هر کدام از روایت ها می تواند بخشی از چیزی باشد که در لایه های آشکار و پنهان جامعه در شکل های مشابه یا مختلف رخ می دهد.
بی شک یکی ازکارکردهای تئاتر استفاده از ظرفیت نمایشی و تصویری آن در بیان مشکلات و حساس کردن جامعه نسبت به آن است موضوعی که این روزها کمتر دیده می شود. قطعا نمایش هایی از این دست می تواند با حمایت ارگان های متولی در حوزه آسیب های اجتماعی فضا را برای آگاهی بخشی در جامعه و فرهنگ سازی فراهم کند.
این نمایش از دوم تا نهم بهمن ماه در فرهنگسرای آیینه اراک به روی صحنه می رود و مریم بیک لیک، مهسا سلیمی، لیلا بشیری، پرنیا شایان مهر، مهسا اسدی، محمد فرجی، مرجان حیدری بازیگران آن هستند