چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۸   شماره ۱۲۱۱

وقایع استان به بررسی نقش و کارکردهای دانشگاه ها در توسعه کشور می پردازد

گمشده در غبار

در این زمانه جایگاه و نقش ویژه دانشگاه ها و دانشجویان در توسعه کشور بیش از پیش بر همگان نمایان است ولی این نقش در کشورمان به دلیل وجود موانعی با مشکلات فراوانی روبرو شده است

کوروش دیباج

توسعه پایدار به عنوان مهمترین و بزرگترین چالش جوامع در قرن بیست و یکم قلمداد می شود و بدون شک توسعه پایدار مفهومی جز استمرار حیات برای آینده نسل بشر نداشته و نخواهد داشت. باتوجه به اینکه در دنیای امروز، دانشگاه ها به عنوان پرارزش ترین منابعی هستند که جوامع برای پیشرفت و توسعه دراختیار دارند و همواره نقش اصلی آنها، پیشرفت در سطح مادی و معنوی بوده است، سرمایه گذاری اصولی در این بخش نقش مهمی در ایجاد امکانات و تسهیلات برای نسل های آینده و اقدام صحیح در جهت توسعه همه جانبه کشور ایفا می کند. نتایج تحقیقاتی که روزنامه وقایع استان پیش تر انجام داده و در شماره های پیشین منتشر نمود، این واقعیت را نشان می دهد که بین دانشگاه و توسعه پایدار رابطه همسویی برقراراست که در این راستا آموزش عالی باید ضمن شناسایی مولفه های دانشگاه پایدار در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه متناسب با بافت نظام کشور و توسعه، کلیه عوامل موثر در بهبود شرایط زیست محیطی، یعنی عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه را مورد تآکید قرار دهد تا بتواند به عنوان یک دانشگاه پایدار در عرصه جهانی حضوری سبز داشته باشد.
پارادایم پایداری و توسعه پایدار نتایج ناشی از اجرای طرح در نسل کنونی و نسل های بعدی است، یعنی پایداری، باید تصویری روشن از وضع آینده ارائه دهد زیرا یکی از اهداف آن سنجش پیشرفت در دستیابی به برابری بین نسلی و درون نسلی است. از این رو وقایع استان در گزارش پیش رو به بررسی نقش دانشگاه ها در توسعه کشور پرداخته است.
غلامرضا فتح آبادی، مشاور اجتماعی استاندار مرکزی در خصوص نقش دانشگاه ها در توسعه کشور گفت: طلیعه دانشگاه در ایران از جندی شاپور آغاز و با تاسیس دارالفنون ابعاد تازه ای به خود گرفت، امروزه آموزش عالی موتور محرکه توسعه است و نقش دانشگاه ها در توسعه و رونق اقتصادی، اجتماعی و … را نمی توان نادیده گرفت و در این میان دانشجویان به عنوان بعنوان آینده سازان کشور نقش انکار ناپذیری در ابعاد توسعه و پیشرفت کشور دارند.
وی ادامه داد: کارکردهای آموزش عالی را می توان در صور مختلف ترسیم کرد از جمله عمق بخشیدن به نگرش های علمی، فرهنگی و…، تعمیق فرهنگ گفتگو، تعمیق کار جمعی، انسجام بخشی اخلاقی، اجتماعی جامعه، کمک به کیفیت زندگی، حفظ و ارتقای پویای نشاط اجتماعی جامعه، تربیت نیروی انسانی ماهر و تولید دانش است.
فتح آبادی تصریح کرد: این کارکردها نشان از جایگاه و نقش ویژه دانشجویان در دستیابی به ابعاد توسعه را بیش از پیش نمایان می سازد که در این راستا سرمایه گذاری جدی و هدفمند در جذب نگهداشت و توانمند سازی این قشر تاثیر گذار اجتماع ناپذیر است و تمامی سیاست های نظام آموزش عالی می بایست در مسیر رفع چالش ها در پیش روی دانشجویان بسیج گردد. اما امروزه چالش های زیادی پیش روی نظام آموزش عالی وجود دارد.
مشاور اجتماعی استاندار مرکزی ادامه داد: این چالش ها عبارتند از وجود فاصله میان انتظارات دانشجویان از دانشگاه و واقعیت های اجتماعی، انتقاد دانشجویان از سیستم آموزشی، نقد دانشجویان از اساتید و مربیان، نقد دانشجویان از سیستم فرهنگی حاکم بر دانشگاه کمبود گفتگوی دانشگاه و جامعه. هر چند می توان سه کارکرد اصلی دانشگاه را در آموزش، پژوهش و خدمات بیان کرد اما دانشگاه خوب باید بتواند شهروند خوب تربیت کند.
وی بیان کرد: دانشگاه فقط کلاس درس نیست، دانشجو فقط در کلاس یادگیری ندارد، بلکه خیلی از توانمندی ها او باید در نهادهای واسط بیرون از دانشگاه یعنی تشکل ها و انجمن ها تکامل یابد. به همین منظور امروزه صدها انجمن علمی، فرهنگی و نیز ۴ هزار نشریه دانشجویی در کشور فعال است.
فتح آبادی اظهار کرد: امام خمنیی(ره) دانشگاه را مبدا همــه تحولات و مقررات یک کشور می داند و می فرماید: دانشگاه است که یک کشور را اصلاح و یا تباه می کند و متذکر می شود که ما باید دانشگاه اسلامی داشته باشیم. از نظر امام خمینی(ره) دانشگاه دو کار عمده دارد، یکی تربیت و اصلاح جامعه و دیگری تربیت دانشمندان و متخصصان است. دانشگاه در اندیشه امام خمینی(ره) ساختن انسان است و اسلامی شدن دانشگاه در اندیشه امام خمینی ساختن انسان است و اسلامی شدن دانشگاه این است که استقلال پیدا کند و خودش را غرب جدا کند.

تاریخ تحولات دانشگاه در ایران به وضوح نشان می‌دهد که امکان تسلط و مداخله تمرکزگرایانه قدرت سیاسی در این نهاد هیچ‌گاه به صورت تام و تمام وجود نداشته و ندارد
هادی خان بیگی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه نظر متفاوتی درباره نقش دانشگاه ها در توسعه کشور دارد، وی در این خصوص گفت: تغییر و تحول در سیستم پویای دانشگاه و توسعه متعادل و نظام مند آن، نیازمند تفکر و عمل برنامه‌ریزی و مدیریت و سازگاری با محیط درون سازمانی و محیط بیرونی دانشگاه به منظور پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است. از دیدگاه های مختلفی می‌توان به بحث در مورد «توسعه دانشگاهی» وآموزش عالی پرداخت. بدین جهت، بررسی و شناخت عوامل تأثیر گذار در فرآیند توسعه دانشگاهی می‌تواند نمایی از این تبیین ها را ترسیم نماید.
وی بیان کرد: دانشگاه علاوه بر تولید دانش و آموزش و پژوهش، نقش و کارکرد تاثیرگذاری به‌عنوان عقل منفصل و نقاد جامعه دارد که باید آن را شناخت و در خدمت ایجاد یک نظام اجتماعی آزاد، عادلانه، اخلاقی و در عین حال رو به پیشرفت‌های همه جانبه قرار داد. ایفای نقش دانشگاه به منزله عقل نقاد جامعه، بیش و پیش از هر چیز نیازمند به رسمیت شناختن جایگاه و منزلت آن و توجه به حقوق و حرمت دانشگاهیان و دانشجویان است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: اندیشه‌ها و مشرب‌هایی که تنها خود را مالک حقیقت می‌دانند و نقد و ارزیابی چگونگی اراده جامعه را مخل قدرت و نظم‌های سنتی قلمداد می‌کنند و در فضاهای بسته و محدود و یا منفعل و خاموش دانشگاه برای خود نقش بیشتری قائل هستند، معمولا در صف نخست تضییع‌کنندگان حقوق و حرمت دانشگاهیان و دانشجویان جای دارند. البته تاریخ تحولات دانشگاه در ایران به وضوح نشان می‌دهد که امکان تسلط و مداخله تمرکزگرایانه قدرت سیاسی در این نهاد هیچ‌گاه به صورت تام و تمام وجود نداشته و ندارد.
خان بیگی ادامه داد: پس باید به جای آن، استقلال دانشگاه، آزادی‌های آکادمیک، توسعه علمی و ضرورت‌هایی از این دست را ارج نهاد که غفلت از هر کدام از آنها به منزله از دست دادن فرصت‌های تاریخی برای پیشرفت همه‌جانبه کشور است. این سخن به آن معنا نیست که نهاد دانشگاه در ایران همواره توانسته نقش اجتماعی خود را ایفا کند یا دانشگاهیان و دانشجویان همه‌وقت توانسته‌اند کنشگرانی فعال و تاثیرگذار باشند. این سخن به معنای بازاندیشی در فهم دانشگاه و ضرورت به رسمیت شناختن جایگاه و نقش‌های چندگانه آن از سویی و نقش‌آفرینی فعالانه دانشگاهیان و دانشجویان در عرصه‌های عمومی از سوی دیگر است.
این جامعه شناس عنوان کرد: دانشگاه نه‌تنها در قلمرو توسعه علمی بلکه در حوزه‌های عام توسعه یک نهاد در عرض نهادهای دیگر جامعه نیست. دانشگاه یکی از مهم‌ترین نهادهای تولید معرفت است که با حساسیت نسبت به مسائل «جامعه سیاسی» «جامعه مدنی» و «جامعه اخلاقی» می‌تواند سهم موثری در توصیف و تبیین آنها داشته باشد.
وی گفت: امروز دانشگاه‌ها و کارکردها و ناکارکردهایش نه‌تنها در مقیاس آکادمی بلکه در دو مقیاس نهاد وابسته فرهنگی و نهاد موثر مدنی مورد توجه است. از این‌رو باید دید که بازوی معرفت و روند تولید آن در دانشگاه تا کجا و چگونه با جامعه مدنی و جامعه سیاسی ایران پیوند ارگانیک دارد.
خان بیگی اظهار کرد: گفت‌وگو و کنش فعال میان سه نهاد دانشگاه، فرهنگ و جامعه بر سر مسائل مشترک در ایران همواره دشوار بوده است. حاصل این دشواری عدم توازن پیوند میان دانشمند، روشنفکر و سیاست‌ورز ایرانی است. در گذرگاه و بزنگاه سخت جامعه ما معمولا گریز از نگاه مشترک در مسائل مبتلا به، پیش از کنش در باب آنها به چشم می‌آید. در گذارهای دشوار جامعه ما به سوی دموکراسی پناه بردن به دیوار بلند هر یک از این سه حصار و ترجیح چه نباید کرد بر چه باید کرد رواج بیشتری داشته است.
وی در پایان بیان کرد: دانشمندان غیرروشنفکر و غیرسیاسی، روشنفکران غیرآکادمیک و گریز از سیاست و سیاستمداران ضدروشنفکر و ضدآکادمی در این سه حوزه چهره‌های متعارف‌تر و پرشمارتر نخبگانی بودند که خواسته‌اند این سه عنصر را در ناپیوندی با یکدیگر بپیمایند. برای عبور از این گسستگی و مقابله‌های زیان‌بار راه‌های گوناگونی در عرصه نظر و عمل مطرح بوده و است. یکی از مرسوم‌ترین آنها توسعه علمی و تلاش برای تحقق آن است. توسعه همه‌جانبه با توسعه علمی آغاز می‌شود. یعنی اگر علم توسعه یابد فرهنگ و سیاست هم توسعه می‌یابد و نو می‌شود. سیاست و مدیریت دنیای جدید، سیاست و مدیریت علمی است. همچنان که فرهنگ و معرفت نیز وامدار دانش‌های جدید هستند.