روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۱ شهریور ۹۶ شماره ۶۶۲
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
نمایش «بدن مقدس» به نویسندگی «عباس جمالی» و کارگردانی «مهدی محمدی» یکی از نمایش هایی است که هم اکنون در فرهنگسرای آیینه اراک در حال اجرا است. این نمایش کاری از گروه «تن ها» است و حاصل کارگاه بازیگری «از تمرین تا اجرا» محمدی در سال گذشته است. مهدی محمدی یکی از کارگردان هایی است که شیوه اجرایی خاص خود را دارد. اغلب کارهای او دارای فرم و ریتم مشخصی است. « وقتی از بریدگی های خونبار عصب می گذرد»، «رویش ناگزیر دخی ها در حاشیه»، « فلان و چنان حکومت خان جان» از جمله نمایش های سال های اخیر او است. مهدی محمدی این نمایش را حاصل کارگاه بازیگری خود می داند که هدف نهایی اش تمرین هنرجویان و رسیدن به یک اجرای حرفه ای تئاتر بوده است. به نظر می رسد نمایش اخیر او چه در متن و چه در اجرا تفاوت هایی با کارهای قبلی او دارد.
در مورد ایده شکل گیری نمایش «بدن مقدس» و داستان آن بگویید.
نمایش «بدن مقدس» را عباس جمالی نوشته است؛ ولی از ابتدا بنا به نوشتن این متن نبود در واقع من پیشنهاد بازنویسی یک نمایشنامه را به وی داده بودم تا برای اجرای پایان دوره کارگاهی خود آن را به روی صحنه ببرم؛ ولی در خلال دوره بازنویسی او ایده ای را مطرح کرد که بعد از مشورت در مورد آن در نهایت به نمایشنامه «بدن مقدس» برسد.
«بدن مقدس» داستان تعدادی راهبه در کلیسایی در روستایی در فرانسه را روایت می کند. داستانی که در جنگ جهانی دوم می گذرد و در ارتباط با مقاومت های کشورهای فرانسه و انگلستان در برابر حمله آلمان و ارتش هیتلر است و بیشتر حول جبهه مقاوت فرانسه می گذرد. نمایش داستان راهبه هایی در یک کلیسا است که تلاش می کنند در مقابل تجاوز یک سرهنگ ارتش آلمان به یک روستا بایستند. تم اصلی داستان مقاومت است که جهان شمول است. در مورد داستان خطی نمایش هم باید بگویم رئیس این کلیسا که یک زن است برای اینکه کلیسا و افراد آن از تجاوز ارتش آلمان در امان بمانند با ارتش آلمان همکاری می کند و تعدادی از اسامی اعضای جبهه مقاومت را به یک سرهنگ آلمانی می دهد. این حرکت موجب می شود دختران راهبه به او اعتراض کنند و در مقابلش بایستند حتی بخشی از مذهبیون شهر و مردم شهر نیز در برابر این اقدام او واکنش نشان می دهند. زن در ادامه راه دچار تغییر و آگاهی می شود و در برابر این سرهنگ می ایستد که همین موجب می شود خودش بازداشت و کشته شود.
این نمایشنامه فضای ایرانی ندارد برخی می گویند باید فضای یک اثر برای مخاطب ملموس و از جنس جامعه خودمان باشد چقدر با این نگاه موافقید؟
موافق نیستم تئاتر یک موضوع انسانی است و ارتباطی به این ندارد که داستان متعلق به کدام کشور یا شهر است؟ اگر نگاه اینطور باشد ما نباید آثار شکسپیر، ایبسن و چخوف و خیلی از نمایشنامه نویسان معاصر را اجرا کنیم به دلیل اینکه این ها با فرهنگ ما عجین نیست. در صورتیکه تئاتر یک مسئله انسانی است و برای انسان و یک وضعیت اجتماعی که میان تمام انسان ها مشترک است تولید می شود. درست است ماجرا مربوط به جنگ جهانی در آن سال هاست ولی داستان مقاومت را در آن دوره نشان می دهد چیزی که ما در خود ایران هم داشتیم و تجربه کرده ایم. همین موضوع مقاومت و ایستادگی در برابر متجاوز را ما می توانیم در قالب دفاع مقدس نشان دهیم و یا نه موضوع را جهانی تر می کنیم شاید یکی از دلایل نگاه جهانی این باشد که ما بخشی از مفاهیم را نتوانیم در قالب مذهب و شرایط فرهنگی خودمان بگوییم و با آن فرهنگ بتوانیم آن مفاهیم را بهتر به مخاطب القا کنیم.
در کارهای شما فرم از اهمیت خاصی برخوردار است. در مورد پتانسیل حرکت و فرم در تئاتر بگویید و در مورد شیوه اجرایی نمایش بدن مقدس بگویید.
طراحی حرکت در تئاتر یک بخش بسیار مهم است در تمامی شکل های آن چه فضای رئالیستی چه سورئالیستی و یا تئاتر هایی که صرفا حرکت هستند و دیالوگ ندارند و یا پرفورمنس هایی که امروز در حال اجرا شدن است. هستند طراحی حرکت و شکل حرکت بر روی صحنه خیلی اهمیت دارد. در برخی از تئاترها نظم حرکتی خیلی مهم است و در برخی از تئاترها تصویر و تاثیری که یک حرکت بر مخاطب می گذارد خیلی مهم است این دیگر بستگی به شیوه اجرایی آن کار دارد.برای من مبانی هنرهای تجسمی خیلی اهمیت دارد و در تئاترهایم از هنرهای تجسمی، تصویرسازی، هندسه فضا و کف صحنه خیلی استفاده می کنم. در این نمایش نیز سعی کردم از طراحی صحنه متحرک و کاربردی استفاده کنم تا کلیسا را در شرایط مختلف نشان دهم. در این نمایش نیز مانند نمایش های قبلی ام سعی کردم لباس بازیگر، طراحی صحنه و نورپردازی کاربردی باشند. در مورد موسیقی نیز نگاهم همین است یعنی موسیقی نیز همراه با بازیگر، متن و عوامل جلو برود.
به نظر می رسد متن متفاوتی که این بار انتخاب کردید در شکل اجرایتان تاثیر داشته و این تفاوت با نمایش های قبلی شما مشهود است.
همانطور که گفتم تمام آن چیزهایی که در کارهای قبلی من هم دیده می شود در این کار هم وجود دارد؛ ولی این نمایش با آثار قبلی من یک تفاوت دارد و آن تفاوت در متن است. در کارهای گذشته متن نمایش ها را آقای رضا شاهبداغی می نوشتند که ویژگی بارز آن ها ریتمیک بودنشان بود و اغلب به سمت اپرا می رفت و یا موزیکال می شد؛ اما در «بدن مقدس» متن این خصوصیات را ندارد. متن یک فضای کاملا درام دارد و متنی است که به ظاهر رئالیستی نوشته شده ولی شیوه اجرا متفاوت است. متن به طور کامل شخصیت پردازی دارد و کاراکترها مختلف قابل لمس هستند. در کارهای قبلی این ها را نداشتیم و بیشتر فرم اهمیت پیدا می کرد؛ولی در این نمایش داستان، کاراکترها و موضوع درام هم اهمیت خود را دارد در حالیکه از فرم هم به نوعی استفاده شده و همان شیوه اجرای قبلی تکرار شده است.
نمایش شما بر روی سِن سالن آمفی تئاتر فرهنگسرا اجرا می شود. آیا این بر کلیت کار آسیب نرسانده و چقدر توانستید ایده های خود را در این شرایط اجرایی کنید؟
قطعا مشکل بسیار است زیرا این سالن قابلیت باکس را ندارد. شکل اجرایی ما دو سویه است و باید در باکس اجرا رود؛ ولی ما مجبور شدیم تماشاگر را به روی سن بیاوریم و سالن را تغییر کاربری دهیم. تصور کنید یک سالن نمایش که به سبک ایتالیایی قرن نوزدهمی ساخته با فضای تک سویه را به یک سالن دوسویه تبدیل کرد. این از لحاظ فنی کاملا اشکال دارد طبیعتا این سالن برای حضور تماشاگر بر روی سن ساخته نشده است آکوستیک، صدا و حتی تهویه اش نیز برای روی سن نیست؛ ولی مشکل این است به دلیل نبود باکس مجبوریم شرایط را به نفع خود تغییر دهیم؛ اما چالش بعدی این است که با همین تغییر کاربری هم امکانات همچنان ضعیف است. بعنوان مثال من برای نور هزینه بسیاری کردم زیرا این سالن هیچ امکانات نوری نداشت سه پرژکتور غیرقابل تغییر و یک نور تخت تمامی امکان نوری این سالن است. قطعا یک تئاتر حرفه ای با این شرایط نمی تواند اجرا برود و همین نبود نور بعنوان نمونه بخشی از تصاویر را از بین می رود و تاثیرپذیری اش کار را پایین می آورد. اینکه برخی می گویند نه بیایید با همین شرایط اجرا بروید مهم بازیگر و کارگردانی است خیلی منطقی نیست. بخشی از کارگردانی طراحی نور است بخشی طراحی تصاویر است در این شرایط کارگردان چطور ایده های ذهنی خود را اجرا کند.
شما یکی از اعضای هیات امنای انجمن نمایش استان هستید. این انجمن چه اقداماتی را در این خصوص انجام داده است؟
نزدیک به یک سال است که انجمن نمایش استان در حال تلاش برای ساخت یک سالن باکس است اما با وجود نامه نگاری با مسئولین مختلف و جلسات متعدد همچنان این مطالبه بدون جواب باقی مانده است. در این شرایط در شهری چون اراک که برای جشنواره اش حداقل باید ۱۵ تولید شود و حداکثر بین ۱۰ تا دوازده اثر باید به علت شکل اجرایی جدید در باکس به اجرا بروند گروه ها یا مجبور به اجرا نکردن هستند و یا باید در شرایط غیر استاندارد یا در یک پلاتوی تنگ و تاریک و یا در یک سالنی که ارتباط با تئاتر ندارد و سالن اجتماعات است اجرا بروند که این کاملا غلط است.
هم اکنون فشردگی و حجم اجراهای تئاتر در اراک بسیار بالا است آیا این تعلل گروه های نمایشی برای اجراها و اقدام به آن درنزدیکی ایام جشنواره به کیفیت آثار لطمه نزده است؟ چقدر معتقدید هدف برخی گروه ها صرفا جشنواره است نه اجرای عموم؟
قطعا این شرایط مطلوب نیست. البته انجمن نمایش اراک و استان تمام تلاشش را کرد و بارها به گروه های نمایشی اعلام کرد که اجراهای عموم خود را در طی سال انجام دهند تا با این ترافیک در نزدیکی جشنواره رو به رو نشوند؛ ولی به نظر می رسد برخی گروه ها تمام هم و غمشان شرکت در جشنواره است و برخی گروه ها نیز صرفا چون یک گروه دیگر قرار است در جشنواره شرکت کند اقدام به شرکت در جشنواره می گیرند و کاری را عجولانه می بندند که جنبه چشم و هم چشمی دارد. بخش دیگری به تنبلی و کم کاری هنرمندان برمی گردد. واقعیتی که وجود دارد این است من با خیلی از بچه های جوان رو به رو می شوم که تنها هدفشان این است که برای جشنواره کار کنند. بسیاری از مواقع دیده ام که برخی نمایش ها در اجرای عموم اصلا تماشاگری ندارند و یا در دو سانس در روز اجرا می روند و در واقع تماشاگر برایشان اهمیت ندارد و فقط می خواهند تعداد اجراهایشان به ۱۰ برسد. البته این ایراد به خود من هم وارد است من هم در همین زمان دارم اجرا می روم؛ ولی این تاخیر در اجراهای من به دلیل ترافیک کاری ام و اینکه کار کارگاهی بود رخ داد. من بعد از پایان اجراها در اراک در شهرهای دیگر استان اجرا خواهم رفت تا تعداد اجراهایم به بالای بیست برسد زیرا اجرای عموم برای من از اجرا در جشنواره اهمیت بیشتری دارد. اجرا در جشنواره تنها یک روز آن هم با استرس، درگیری زیاد و کمبود امکانات است. امیدوارم این روند نیز تغییر کند و گروه های نمایشی از همین حالا برای اجراهای عموم و تمریناتشان اقدام کنند.
نمایش «بدن مقدس» به نویسندگی عباس جمالی و طراحی و کارگردانی مهدی محمدی با بازی سید صائب میر، خشایار فراهانی، شبنم عالی، آرزو مهاجرانی، بهار مشهدی، کیمیا کاشف پور، ستایش رودبارانی و زهرا رضایی روزهای اول و دوم شهریور نیز به روی صحنه خواهد رفت.
