روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
پنجشنبه ۲۶ مرداد ۹۶ شماره ۶۵۷
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
گونی را روی شانه اش جا به جا کرد. بند سفیدِ چرکی که به دور آن بسته بود کف دستش جا گذاشته بود. لحظه ای گونی را روی زمین گذاشت و به آن تکیه داد. یک سطل دیگر در انتهای این خیابان بود کاش در آن هم همان چیز قابل توجهی بود تا گونی اش پر می شد که نخواهد دوباره بماند. همینطور داشت توی ذهنش حساب و کتاب می کرد چند پسر بچه از کوچه ای که سر آن ایستاده بود به سمت خیابان دویدند… آن یکی که کمی چاق تر بود ایستاد دستش را روی زانوهایش گذاشت و گفت: اینقدر تند نرید. بعد صاف ایستاد و بندهای کوله آبی رنگش را که عکس «بت من» روی آن بود را بالاتر آورد. یکی از پسر بچه ها که جلوتر بود برگشت و گفت: بدو الان زنگ رو می زنن… پسر چاق نگاهی به او که حالا روی گونی سیاهی نشسته بود کرد با تعجب پرسید: تو مدرسه نمی ری و هن هن کنان دور شد… پسر نگاهی پر از حسرت به او کرد. پسر چاق کمی دوید بعد لحظه ای ایستاد. پاکت پفکی که دستش بود را در سطلی که او هنوز نگشته بود، انداخت. گونی را برداشت. روی شانه اش انداخت و آنقدر بالا آوردش تا روی زمین کشیده نشود. آن سال که مدرسه می رفت را یادش است، خانم معلمشان چشم های سبز داشت و به او کارت صدآفرین می دهد. کلاس دوم ناپدری اش گفت دیگه نمی خوای بری مدرسه… نون مفت ندارم بدم تو بخوری و آوردش پیش هاشم ضایعاتی… چقدر با شلنگ زده بودش وقتی که گفته بود من میخوام دکتر بشم، مادرش هم زیر دست و پا چند لگدی خورد… روی پاهایش بلند می شود تا دست کوچک و سیاهش داخل سطل برود… صدای هیاهوی بچه ها از مدرسه ای که آن طرف خیابان بود می آمد صدای زنگ که پیچید همه صداها قطع شد…
بسیاری از ما در زندگی روزمره خود با کودکانی رو به رو شده ایم که یا در حال دستفروشی و یا در حال زباله گردی و یا تکدی گری در خیابان ها هستند. البته کار کودکان در مواردی چون استفاده از آن ها در کارهای ساختمانی، تراشکاری، خیاطی، تولیدی های چرم، کوره های آجرپزی و حتی در توزیع و قاچاق نیز دیده شده است. البته این موارد تنها در شهرها دیده نمی شود بلکه در روستاها نیز به دلیل فقر مالی و فرهنگی این موارد و استفاده از کودکان در کار برای کمک به خانواده در زمین های کشاورزی و یا حتی قالی بافی نیز بسیار دیده می شود. کودکانی که به جای نشستن برای روی نیمکت‌های مدرسه، به کارهای گوناگونی مشغولند؛ کارهایی که برخی از آنها نیاز به جثه‌ای بزرگ دارد و حتی می‌توان گفت از عهده انسان‌های بزرگسال بر می‌آید. کودکانی که یا در باندهای اشتغال کودکان و یا نه از سوی خانواده برای کمک به شرایط مالی به کار گمارده می شوند.
هر انسان زیر ۱۸ سال که به منظور کسب درآمد به فعالیت اقتصادی و یا مشاغل کاذب اشتغال داشته باشد، کودک کار نامیده می‌شود. محرومیت از سوادآموزی و شرایط اقتصادی نامناسب، مسکن نامناسب، گرایش به بزهکاری به دلیل الگو برداری از همنوعان و اطرافیان و نبود الگوی صحیح اعتیاد، سو استفاده جنسی و جسمی و بی خانمانی از جمله آسیب هایی است که کودکان کار را تحت تاثیر قرار می دهد. مقوله کودکان کار نه تنها در کشور ما بلکه در تمام دنیا هم اکنون یک آسیب جدی و مورد توجه است. طبق آمارهای جهانی بیش از ۲۰۰ میلیون کودک کار در جهان وجود دارد. در ایران نیز این تعداد بالای یک و نیم میلیون کودک است که برخی مسئولین نیز از افزایش آن خبر می دهند. در استان مرکزی نیز طبق آخرین آمار اعلام شده از سوی معاونت اجتماعی بهزیستی استان مرکزی در سال جاری آمار این کودکان دو برابر شده و به عدد ۱۰۰ رسیده است در این میان اراک بیشترین تعداد این کودکان را داراست. البته از آنجایی که این آمار بیشتر از سطح معابر و چهارراه ها گردآوری شده نمی تواند آمار واقعی باشد و تعداد این کودکان قطعا بیشتر از این است زیرا کودکانی که در کارگاه ها و کوره های آجرپزی و … مشغول کار هستند از ایــــن آمار جا مانده اند.
اما همانطور که گفته شد این کودکان در معرض آسیب های جدی و مختلفی هستند که یکی از مهم ترین آن ها محروم شدن از آموزش و مدرسه است. هم اکنون در استان مرکزی نزدیک به یک هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود دارد که ۸۰۳ نفر آن شناسایی شده اند. آماری که بی شک بخش اعظمی از آن را کودکان کار تشکیل می دهند و این خود گواهی است بر اینکه آمار کودکان کار استان قطعا بالاتر از عدد اعلام شده است. البته در آمار کودکان محروم از تحصیل مواردی چون نابرابری های آموزشی و امکاناتی و کودکان بدون شناسنامه نیز تاثیر دارند هر چند خود این ها نیز بستری برای رشد تعداد کودک کار است.
در مورد آمار کودکان محروم از تحصیل در کشور تناقض هایی وجود دارد. آمار کودکان بازمانده از تحصیل در سال ۹۳-۹۴ به ۷۰۰ هزار نفر می رسد. اما این آمار اختلاف فاحشی با رقم بیش از سه میلیون نفر بازمانده از چرخه تحصیل دارد که توسط مجلس در سال ۹۰ اعلام شده است. کودکان بازمانده از تحصیل یعنی آن گروه سنى از جمعیت که در سنین مدرسه، یعنى بین ۶ تا ١٨ سال قرار دارند، ولی در کل ماه‌هاى تحصیلى در چرخه آموزشى کشور حضور ندارند؛ یعنى در زمان ساعات کار مدارس، خارج از مدارس هستند، یا اساسا وارد چرخه آموزش نشدهاند یا بعد از مدت کوتاهى از آن خارج شدهاند بنابراین کودکان کار بخش اعظمی از آن را تشکیل می دهند.
آمار کودکان محروم از تحصیل در استان را فرماندار اراک اعلام کرده است، او گفت: معضلات اجتماعی بسیار گسترده است و هر بار در بررسی این مسائل ابعاد جدیدی مشخص می‌شود که جا ماندن از تحصیل یکی از آن هاست.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا، حسین بختیاری موضوع کودکان و در معرض آسیب قرار گرفتن آنها را موضوعی حائز اهمیت دانست و افزود: گزارش‌هایی از کار کودکان در کوره‌های آجرپزی داده شده و از جمله این موارد در روستای مرزیجران رصد شده است.
فرماندار شهرستان اراک عنوان کرد: گزارش‌هایی نیز از کار کودکان در موتورآب‌های روستاهای اطراف اراک از جمله روستای معصومیه داده شده است.
بختیاری ادامه داد: همچنین گزارش‌هایی در خصوص کار کودکان در محل‌های جمع‌آوری ضایعات در روستاها ارائه شده است. متاسفانه میزان حضور کودکان در این اماکن قابل توجه است و با توجه به احتمال بروز بیماری باید این موضوع مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
وی بیان کرد: ذیل کارگروه اجتماعی باید کمیته کودک متشکل از اعضای سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با موضوع کودک تشکیل شود و در این کارگروه موارد مربوط گزارش داده شده از کار کودک مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین باید برای بازدید از مکان‌های مذکور با دستگاه قضا هماهنگی‌های لازم صورت پذیرد.
معاون اجتماعی اداره کل بهزیستی استان مرکزی نیز در خصوص خدماتی که به کودکان کار و خیابانی از طریق این مرکز ارائه می‌شود، گفت: افراد کمتر از ۱۸ سال که به کار مشغول هستند کودک کار محسوب می‌شوند و در صورتی که کودک فاقد سرپناه بوده و به نوعی سرپناه کودک خیابان باشد این کودک، کودک خیابانی محسوب می‌شود.
عبدالکریم یادگاری بیان کرد: خدمات به کودکان کار و خیابانی در چهار سطح از طریق بهزیستی ارائه می‌شود. این خدمات شامل خدمات سرپایی، خدمات کوتاه مدت که شامل نگهداری کودک تا ۲۱ روز می‌شود، خدمات میان مدت که شامل اقامت کودک حداکثر تا سه سال است و بعد از اطمینان از وضعیت مناسب کودک به خانواده تحویل داده می‌شود و خدمات سطح چهار هم شامل خدمات دراز مدت و سرپرستی کودک تا سن ۱۸ سال است، می‌شود.
وی ادامه داد: کودکان از طریق اورژانس اجتماعی، مراکز مداخله در بحران، نهادهای دولتی و غیر دولتی شناسایی یا به صورت خود معرف به مراکز بهزیستی مراجعه می‌کنند.
معاون سیاسی اجتماعی فرمانداری شهرستان اراک با تاکید بر این نکته که طبق قانون ۱۱ دستگاه متولی موضوع کودکان کار و خیابانی هستند، عنوان کرد: در این مدت تنها بهزیستی متولی کودکان بوده است و سایر دستگاه‌ها به صورت کامل وظایف خود را انجام نداده‌اند، البته دستگاه قضا در صدور حکم حضانت کودکان یا سایر موارد قانونی همکاری موثری داشته است.
یادگاری ادامه داد: به عنوان نمونه شهرداری موظف است فضای فیزیکی مناسب برای ارائه خدمات به این کودکان را در اختیار قرار دهد که تاکنون به این وظیفه عمل نشده است.
وی با بیان اینکه موضوع کودکان کار و خیابانی از طریق موسسه مردم نهاد مربوط به بهزیستی نیز پیگیری می‌شود، عنوان کرد: از طریق این موسسه سال گذشته ۹۵ کودک کار و خیابانی و در سه ماهه نخست امسال نیز ۱۶ مورد شناسایی شده است.
یادگاری گفت: یکهزار کودک و نوجوان در این استان هرگز به مدرسه نرفته اند و از تحصیل بازمانده اند که زمینه اشتغال به تحصیل ۸۰۰ نفر از این کودکان و نوجوانان شناسایی شده فراهم شده است.
وی، فقدان چتر حمایتی پدر و مادر، اعتیاد، طلاق والدین، نداشتن سرپرست با کفایت و فقر مطلق را از دلایل اجبار کودکان و نوجوانان به اشتغال های کاذب عنوان کرد و گفت: اغلب این کودکان و نوجوانان قربانیان خاموش آسیب های اجتماعی هستند و از تحصیل بازمانده اند.
یادگاری گفت: تحصیلات و سواد آموزی کودکان از شاخص های مهم توسعه یافتگی قلمداد می شود و بهزیستی در برنامه تقسیم کار ملی در راستای بازگشت کودکان بازمانده از تحصیل به چرخه آموزش نقش پررنگی دارد.
