گزارش روزنامه وقایع استان از مسائل و مشکلات سالمندان/جوامع خاکستری

پنجشنبه ۲۹ مهر ۹۵ شماره ۴۴۳

وقایع استان
روشنک مشتاق

“تاکسی در حال حرکت است تا مسافران را به مقصد برساند، ناگهان صدای تلق تلق لاستیک، راننده را مجاب می کند که ماشین را نگه دارد. پیاده می شود و می بیند پنچر شده است. مسافران به زحمت پیاده می شوند. صندوق را باز می کند تا لوازم پنچرگیری را بیرون بیاورد.اما نمی تواند چرخ را از صندوق بیرون بیاورد از مسافران می خواهد که او را کمک کنند. ۴ نفری به زحمت چرخ را بیرون می آورند. اما نمی توانند جک را به زیر ماشین هدایت کنند. به ناچار کنار خیابان می ایستند تا شاید جوانی عبور کند و آن ها را کمک کند.” شاید داستان عجیبی باشد اما تا کمتر از ۵۰ سال دیگر این داستان، قسمتی عادی از زندگی در ایران خواهد شد. به عبارتی زندگی در جامعه ای که رو به سالخوردگی است و تا چند سال دیگر جمعیت سالخورده آن به طرز باور نکردنی افزایش می یابد، شنیدن و دیدن چنین داستانی دور از ذهن نخواهد بود.
هیچ فرقی نمی کند که در کجا و چه زمانی زندگی می کنیم، سالخوردگی دیر یا زود به سراغ ما می آید و راهی برای فرار از این فرآیند نخواهیم داشت. سالمند کسی است که با افزایش سن توانایی انجام نقش های واگذار شده از سوی خانواده و جامعه را ندارد.نتایج تحقیقات و پیش بینی های جمعیت شناختی نشان می دهد که تا سال ۲۰۲۵ میلادی جمعیت سالخورده جهان به یک میلیارد و تا سال ۲۰۵۰ میلادی به ۲ میلیارد نفر خواهد رسید.در حقیقت قرن بیست و یکم قرن سالخوردگی نام دارد که با رشد خدمات بهداشتی که افزایش طول عمر افراد را به دنبال دارد و همچنین کاهش تولد، بر میزان سالخوردگی افزوده می شود. بنا بر گفته سازمان ملل متحد جمعیت ایران از سال ۱۳۸۵ شمسی، جمعیت سالخورده محسوب می شود. همچنین پیش بینی شده است که تا سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت سالمندان ایران به بیش از بیست و شش میلیون نفر می رسد.
دوره سالمندی با مشکلات فراوانی رو به روست که دولت ها باید زمینه ها را برای زندگی بهتر آنان و رفع مشکلاتشان هموار کنند. اولین و مهم ترین مشکل سالمندان ضعف جسمانی است به عبارتی سالمندان به علت ضعف جسمانی نمی توانند از فرصت های اجتماعی خود، دفاع کنند و در حقیقت در انجام امور فردی و اجتماعی خود به نوعی درماندگی می رسند. درماندگی در امور فردی و اجتماعی سالمندان را دچار سردرگمی می کند. همچنین رواج بیماری های مزمن از جمله سرطان در سالمندان بیشتر از سایر افراد است. از دیگر بیماری های رایج در بین سالمندان می توان به افسردگی، آرتروز، بیماری های قلبی، کمردرد و پا درد اشاره کرد.احساس تنهایی نیز یکی از مهم ترین مشکلات قشر سالمند است و تحقیقات نشان می دهد که این احساس در بین مردان سالمند بیشتر از زنان است.این حس ریشه در محرومیت از وابستگی ها، حقوق طبیعی و متعلقات دارد. به عبارتی ممکن است که فرزندان یا دوستان فرد در اطراف او حضور فیزیکی داشته باشند اما فرد از نظر روانی احساس تنهایی می کند.
از دیگرمشکلات هولناک در سن سالمندی می توان ازعدم توانایی مالی نام برد، به عبارتی ضعف جسمانی، روانی و عدم توانایی انجام امور اجتماعی موجب می شود که سالمندان افرادی وابسته به دیگر افراد شوند و نتوانند نیازهای مالی خود را برطرف کنند چراکه در سنین سالمندی میزان مراجعه به پزشک بیشتر از دیگر سنین است و هزینه درمان بیماری های مزمن از جمله سرطان بسیار بالاست. به طوری که در امریکا هزینه درمان بالای ۶۵ سال بیش از پنج برابر افراد زیر ۶۵ سال است اما نظام حمایت از سالمندان در این کشور و بسیاری از کشورهای خاکستری نسبت به دیگر کشورها بسیار کارآمدتر است. متاسفانه عدم وجود نظام حمایت قوی از سالمندان، موجب می شود دوره سالمندی در ایران بسیار پردردسرتر از سایرکشورها باشد.
یکی دیگر از مشکلات اساسی سالمندان بی توجهی و بدرفتاری اعضای خانواده نسبت به آنهاست.افراد در سنین سالمندی بسیار حساس تر از سنین دیگر هستند در نتیجه فرستادن آنها به خانه سالمندان و یا گاهی زدن انگ و برچسب بدون استفاده آنها را دچار افسردگی می کند.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه آداب و رسومی وجود دارد که باعث پیوستن سالمندان به جامعه می شود. چراکه در این جوامع افزایش سن و سالمندی به معنای از دست دادن عقل نیست بلکه در این جوامع سالمندان به عنوان افراد عاقل و ریش سفیدی دیده می شوند که اغلب پست های مهم اساسی را از آن خود می کنند. اما در این جوامع نیز با صنعتی شدن شرایط، در حال تغییر است و سالمندان منزلت خود را از دست داده اند. در جامعه ایران نگهداری از سالمندان در خانه نسبت به کشورهای غربی بیشتر است اما سیستم های حمایت از سالمندان در ایران دارای ضعف شدیدی هستند و نگهداری یک سالمند در خانه حتی ممکن است روابط خانوادگی را سست کند. در نتیجه نگهداری سالمند در خانه مستلزم حمایت دولت هاست. برای مثال دادن مرخصی به یک زن برای نگهداری از سالمند در خانه ، کلاس های آموزشی برای نگهداری از سالمندان از طریق اجباری کردن درس های مطالعات سالمندی در مدارس، احداث پارک ها برای ورزش سالمندان و احداث مراکز مراقبت روزانه و آموزش روزانه سالمندان در این مراکز و افزایش اعتماد به نفس آنها از این طریق ، همچنین اعطای هزینه های درمان و اجباری شدن بیمه سالمندی و گردش سالمندان توسط مراکز و سیستم های حمایت از سالمندان موجب می شود نگهداری آنان در خانه راحت شود و افراد تمایل بیشتری به جذب سالمندان در خانه داشته باشند.
در حقیقت سالمندی واقعیتی است که روز به روز در جوامع پررنگ تر می شود و باید آن را جدی بگیریم و پیش از اینکه بخواهیم به افزایش تولید نسل بپردازیم سعی کنیم سیاست هایی در جهت رفاه سالمندان خود در پیش گیریم. امروزه جامعه ایران با افزایش جمعیت نیروی کار روبه روست. به عبارتی نسل دهه ۶۰ که در زمان انقلاب و جنگ به دنیا آمدند و در آن زمان بر سیاست افزایش جمعیت تاکید می شد و تعداد فرزندان خانواده ها زیاد بود، در حال حاضر به دوره کار و فعالیت اجتماعی رسیده اند و تا ۴۰ یا ۵۰ سال دیگر همین نسل به سن ۶۵ سال و بیشتر که دوره سالمندی است می رسد. در نتیجه دولت ها با اخذ سیاست های خاص باید در حال حاضر از این نیروی فعال که به اصطلاح جمععیت شناسان پنجره جمعیتی است استفاده کنند تا بتوانند شرایط را برای سالمندی این نسل فراهم کنند. سیاست های حمایتی سالمندان در کشورهای توسعه یافته شاید با کم و کاستی رو به رو بوده است اما همه آنها سعی دارند که سالمندان را به درون خانواده بیاورند و در فرهنگ ایران که برای سالمندان اهمیت بالایی قایل هستند باید سیستم های حمایتی را برای ماندن سالمندان در خانواده و تشویق فرزندان به نگهداری آنان به کار گیرند.