پسماندهای بیمارستانی کلانشهر اراک و تاثیر آن بر سلامت جامعه و محیط زیست/مصائب زباله سوزی

دوشنبه ۱۶ مرداد ۹۶   شماره ۶۴۸

***

وقایع استان

فرشته غلامی

***

همیشه ساعت های پایانی شب با آرامش عجیبی همراه است، فارغ از شلوغی و ترافیک و آلودگی اما مسئله ای که بیش از همه در این شب ها موجبات آزار می شـــود واگـن های زباله ای است که مقابل مراکز درمانی، آزمایشگاه ها، دندانپزشکی ها، تزریقاتی ها و بیمارستان ها قرار دارد که مملو از کیسه های مشکی رنگی است که از زباله های عفونی پر است.
این زباله های عفونی دارای ترکیبات آلاینده و پتانسیل خطرناکی هستند که دارای اهمیت خاصی در سیستم مدیریت مواد زاید هستند و اگر به درستی دفع نشوند، تهدید جدی برای سلامت افراد جامعه به حساب می آید. در اغلب موارد، مقدار بسیاری از زباله های دفع شده بیمارستانی به عنوان عوامل بیماری زا محسوب می شوند و اگر به درستی دفع نشوند، در محلی که دفع شده اند باقی می مانند و زمین آن منطقه را آلوده می کنند. همچنین منجر به آلودگی آب منطقه هم می شود و به تبع آن هر نوع محصول کشاورزی که از آن زمین به عمل می آید نیز تحت تاثیر این آلودگی قرار بگیرد و محصولات آلوده و نامرغوبی به بار دهد.
حال آنکه با وجود تمام مخاطراتی که این گونه زباله ها بر محیط و سلامت انسان وارد می کنند آنطور که مسئولان می گویند قریب به هفت تن پسماند عفونی روزانه در استان مرکزی تولید می شود و همین تعداد زباله خود گویای تمامی مطالب است.
بیش از بیست سال است که صحبت هایی درخصوص جمع آوری زباله های عفونی بیمارستانی می شود و هر از چند گاهی مسئولان وعده هایی در این خصوص می دهند و گاه توجیه می کنند که جداسازی این پسماندها سخت است و گاه از اجرایی شدن آن می گویند، فارغ از اینکه مردم را از خطرات ناشی از این پسماندهای عفونی آگاه کنند. اولین بار دستورالعملی در سال ۷۶ توسط وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی به منظور جلوگیری از انتشار بیماری از طریق زباله و تأمین سلامت و ارتقاء بهداشت جامعه با توجه به حساسیت و خطرناک بودن زباله های بیمارستانی تفکیک، جمع آوری حمل، انتقال و دفع اینگونه زباله ها با اولویت خاص به مورد اجرا گذارده شد. قانون مدیریت پسماند ها هم در مجلس شورای اسلامی در سال۸۳ بر اساس اصل۵۰ قانون اساسی به منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار پسماندها و مدیریت بهینه آنها تصویب شد و کلیه وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکت ها موظف شدند که مقررات و سیاست های مقرر در این قانون را رعایت کنند که پس از آن وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مراکز درمانی بهداشتی خود را ملزم به اجرای دقیق این مصوبات و دستورالعمل ها کردند و سپس آخرین دستورالعمل پس از بازبینی در سال ۱۳۸۶ به کلیه مراکز ابلاغ شد.
ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺎده ۱۱ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهای وﯾﮋه و زﺑﺎﻟﻪ‌های ﻋﻔﻮﻧﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ موظفند ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ‌های ﻋﻔﻮﻧﯽ پرخطر از زباله‌های عادی اقدام کنند که متأسفانه به دلیل هزینه بالای بی‌خطرسازی زباله‌ها، بسیاری از مراکز درمانی زیر بار آن نمی‌روند.
اوایل سال ۹۱ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مرکزی در نشستی گفته بود با توجه به دستور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، تمام بیمارستان های کشور باید تا پایان سال ۹۱، به سیستم جداسازی و دفع بهداشتی زباله های عفونی مجهز شوند اما اکنون با گذشت پنج سال مشکل زباله های عفونی در بیمارستان های اراک همچنان یک معضل جدی برای سلامت شهروندان و محیط زیست می باشد. چنان که اوایل سالجاری معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت از محیط زیست استان مرکزی هشدار داده بود که عدم تفکیک زباله‌های عفونی یا پسماندهای بیمارستانی در تمامی مراکز درمانی بویژه مطب‌های پزشکان پیگرد قضایی دارد.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا چندی پیش مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان مرکزی در خصوص معضل پسماندهای عفونی موجود در اراک گفت: موضوع مهم در بخش پسماند عفونی مربوط به زباله‌های مطب‌ها و درمانگاه‌هاست. تنها کاری که در اراک برای این موضوع انجام شده تعامل با شهرداری اراک است. شهرداری اراک با اینکه وظیفه ورود به بخش زباله‌های عفونی را ندارد، خودرویی برای جمع‌آوری زباله‌های عفونی در نظر گرفته و زباله‌های عفونی مطب‌ها و درمانگاه‌ها را به محل دفن منتقل می‌کند، اما این زباله‌ها بی‌خطرسازی نمی‌شود.
سعید محمودی بیان کرد: محیط زیست براساس قانون با انجام بازدیدهای ادواری به صورت مشترک با نهادهای مرتبط در استان بر نحوه اجرای ضوابط پسماندهای بیمارستانی نظارت کامل دارد و با متخلفین برخورد می‌شود.
وی بیان کرد: معمولا جمع‌آوری نامناسب و غیراصولی زباله‌های عفونی استان در بخش مطب‌ها و درمانگاه‌ها حادتر است و این مشکل در استان پابرجاست.
اما معاون عمرانی استاندار مرکزی، عزیز فیلی در جلسه در خصوص مدیریت پسماند استان مرکزی از مجهز شدن تمامی بیمارستان های اراک به دستگاه زباله سوز خبر داد.
فیلی ادامه داد: در راستای جمع‌آوری زباله‌های عفونی توافقاتی با دانشگاه علوم‌پزشکی به انجام رسیده و مقرر شد تمامی بیمارستان‌ها به دستگاه زباله‌سوز مجهز شوند و سایر زباله‌های عفونی از درمانگاه‌ها و سایر مراکز نیز جمع‌آوری شود و در راستای دفع اصولی آنها درحال مذاکره و مشارکت با داوطلبان بخش خصوصی نیزهستیم و در این زمینه موفق به اخذ نخستین مجوزهای زیست محیطی برای دفع اصولی پسماند عفونی شده‌ایم.
حال آنکه یکی از راه حل های کنترل آلودگی حاصل از زباله های بیمارستانی این است که همه بیمارستان ها مجهز به دستگاه زباله سوز باشند و زباله های خود را در محل بسوزانند. اما در خصوص این دستگاه ها چند مشکل وجود دارد. یکی از مشکلات این است که اغلب بیمارستان ها از دستگاه های زباله سوز استاندارد استفاده نمی کنند و این خود باعث آلودگی بیشتر هوا می شود. مشکل دیگر این است که استاندارد کردن و مراقبت از این دستگاه ها هزینه زیادی را به بیمارستان ها تحمیل می کند و مشکل دیگر که شاید اصلی ترین مشکل در این رابطه باشد، مشکل ساختاری و تشکیلاتی است، به طوری که هنوز در عمل مشخص نشده است که آیا وزارت بهداشت مسئولیت نظارت بر زباله های بیمارستانی را دارد، یا شهرداری و یا سازمان حفاظت محیط زیست، مسئول است.
این در حالی است که به گفته مسئولین یکی از بهترین وسایل برای از بین بردن زباله های بیمارستانی استفاده از دستگاه های زباله سوز است, مشروط بر این که مکان یابی محل نصب آن با هماهنگی سازمان حفاظت محیط زیست انجام بگیرد.
سوزاندن زباله ها با دستگاه های زباله سوز، طبق قوانین جاری کشور در ابتدای تاسیس برای هر بیمارستان از وظایف ضروری است که مدیریت بیمارستان ملزم به انجام آن است.
این دستگاه ها باید با توجه به گنجایش بیمارستان و حجم زباله تولید شده طراحی و نصب شوند. نظارت کامل بر این کار دستگاه ها از ایجاد گازهای فرار و بدبو که در نتیجه احتراق ناقص به وجود می آید، جلوگیری به عمل می آورد.
مشخصات دستگاه های زباله سوز بر اساس استانداردهای ویژه ای تدوین می شود که با توجه به مسائل فنی و نکات بهداشتی از جمله میزان و نوع زباله و اختصاصات ویژه حمل و تهیه می شود.
بـــه هر روی زبــاله های بیمارستانی از خطرناک ترین نوع زباله ها هستند که اگر در دفع اصولی و بهداشتی آنها دقت لازم به عمل نیاید، صدمات جبران ناپذیری بر سلامت افراد جامعه و محیط زیست خواهد گذاشت. گویا مسئولین درخصوص این گونه زباله ها حرف های زیادی دارند اما مشکل زباله های بیمارستانی زمانی حل می شود که مسئول نظارت بر آن مشخص شود و بتواند اعتباراتی در اختیار این حوزه قرار دهد. امیدواریم با راه اندازی دستگاه های زباله سوز در تمامی بیمارستان های شهر برای یکبار هم که شده داستان زباله های بیمارستانی با سرانجامی خوش برای شهروندان برای همیشه به پایان برسد.