«وقایع استان» ماجرای عذرخواهی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از هنرمندان را گزارش می دهد/بی لکنت می گویم ببخش

دوشنبه ۱ خرداد ۹۶ شماره ۵۹۲
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
باران تازه بند آمده بود، رنگین کمان کمی آنطرف تر بالای سر خانه های خودنمایی می کرد. ماشینی با سرعت رد شد و تمام آب چاله ای که جلوی راهش بود به صورت من پاشید. هنوز دهانم را باز نکرده بودم که بگویم آی چه وضعشه؟ که دیدم ماشین کمی جلوتر نگاه داشت. پیرمردی شاید هفتاد ساله از آن پیاده شد. به سمت من آمد جعبه دستمال کاغذی کوچکی که در دست داشت به سمت من گرفت و گفت: معذرت می خوام دخترم باید آرومتر می روندم… من همانطور که به دست های پر از چروکش نگاه می کردم و دستمال را بیرون می کشیدم گفتم: تقصیر خیابوناست از بس چاله داره… پیرمرد خندید و گفت: این هم عذر بدتر از گناهه… خندیدم و گفتم البته… ماشین سفید رنگ پیرمرد که دور می شد پیش خودم فکر کردم چقدر در تمام روزهای بارانی تمام هیکلم گلی شده بود و حتی یکبار هم یکی از من عذرخواهی نکرده بود کمی باورش برایم سخت بود؛ چرا ما عادت نداریم از هم عذرخواهی کنیم آیا کسر شانمان می شود؟ مثلا اگر من از برادر کوچکترم به دلیل بلند کردن صدای تلویزیون وقتی که خواب بوده است عذرخواهی کنم هیچ اتفاقی برایم نخواهد افتاد بلکه هم به او احترام گذاشته ام و هم خودم از یک جنجال و دلخوری جلوگیری کرده ام. این ها مثال های بسیار کوچکی است. عذرخواهی یک فرهنگ است؛ و در بسیاری از جوامع به وفور استفاده می شود و سن و سال و مقام نمی شناسد؛ مثلا وزیر یک کشور به خاطر کوتاهی در وظیفه اش جلوی مردم کشورش تعظیم می کند؛ اما در کشور ما فرهنگ عذرخواهی جایگاهی ندارد و خیلی جاافتاده نیست. هر چند که به دلیل قرابت فرهنگی ایرانی با فرهنگی اسلامی توصیه اسلام نیز به دلجویی و عذرخواهی انتظار می رود این خصیصه بیشتر وجود داشته باشد؛ ولی به دلیل فرهنگ تحکم و نگاه از بالا و رابطه های به شدت عمودی در جامعه ما این فرهنگ کمرنگ تر است. شاید یک عذرخواهی کوچک در یک درگیری از خیلی از خشونت ها جلوگیری کند و بی شک نام این عمل بی عرضه بودن یا ترسو بودن نیست.
انسان هرجا که اشتباه کرد باید شجاعت قبول آن را داشته باشد. یکی از دلایل نبود فرهنگ عذر خواهی در یک جامعه از قوی نمایی و ضعیف کشی حاصل می‌شود که ذیل همان رابطه عمودی که در تمام سطح جامعه وجود دارد، است. مثلا معلم از دانش آموز عذرخواهی نمی کند. صاحبخانه از مستاجر، والدین از فرزندان و همین طور ادامه دارد.
در جامعه ما که هنوز در گذر سنت از مدرنیته است و فرهنگ تحکمی در آن حکفرماست و بالادستان از زیردستان عذر خواهی نکرده‌اند قطعا مردم هم در روابط خصوصی از یکدیگر عذرخواهی کنند. تمام این ها مقدمه ای بود تا به گفتمان عذرخواهی که این روزها در میان دولتمردان و مردم شکل گرفته است بپردازیم.
در ادبیات سیاسی ایران عذرخواهی تا قبل از دولت یازدهم وجود نداشت اما در این دولت این رسم کم کم در میان مسئولین باب شد و امید می رود که نهادینه شود. تجربه کشورهای غربی نشان داده است، اگر در صورت بروز اشتباه صادقانه از مردم عذر خواهی شود اعتماد و تکیه مردم به مدیران و دولتمردان بیشتر خواهد شد. عذرخواهی وزیر فرهنگ و ارشاد دولت یازدهم در روز اعلام دولت دوازدهم نشان داد که این مسیر قرار است ادامه داشته باشدکه البته با واکنش های مثبتی نیز رو به رو بود اما دلیل این عذرخواهی از جامعه فرهنگ و هنر چه بود؟ در روز برگزاری انتخابات زمانی که همه هنرمندان با یک فراخوان عمومی در حال رای دادن بودند صالحی امیری در پایان مصاحبه اش در مورد دیدار آقای رییسی با امیر تتلو به کنایه گفته بود « اگر این کاندیدای مورد نظر می خواست من چند هنرمند برایش می فرستادم.» که همین یک جمله باعث واکنش های مختلفی از سوی هنرمندان شد.
مسعود جعفری جوزانی کارگردان شناخته شده سینما و تلویزیون در پیامی تصویری گفت: «آقای صالحی امیری من آدم ترسو و آدم خود فروش و آدم فروش دیدم، اما در هیچ جای دنیا هنرمندی ندیدم که به دستور وزیر که هیچ به درخواست رییس جمهور هم به کاری که عقیده ندارد تن در ندهد. آقای وزیر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سربازخونه نیست، پوست خربزه هم زیاد است. یا علی»
رضا کیانیان نیز که نقشی فعال در تبلیغ حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری داشت در پست اینستاگرامی خود با تاکید بر عذر خواهی وزیر ارشاد از هنرمندان نوشت: «هموطنان عزیزم من اصلا خوشحال نیستم براى برد جناحى! هرگز! چون جناحی فکر نمى کنم. خوشحالم براى آینده ایران. از این لحظه به بعد همه ما پرسشگریم! و رییس جمهور و وزراى ایشان باید پاسخگو باشند… به همه ما! و همین اول بِسْم الله، از وزیر ارشاد مى خواهم به خاطر توهین ناخواسته اى که دیروز به هنرمندان کرده اند با صداى بلند عذرخواهى کنند! مى دانیم اگر رییس جمهور هست، به خاطر این است که مردم هستند! و به او رأى مى دهند! و اگر وزیر ارشادى هست، چون هنرمندان هستند! وزارت ارشاد بدون هنرمندان معنا ندارد! و اگر هنرمندان وارد عرصه انتخابات مى شوند به خاطر احساس مسئولیتى ست که براى آینده کشور دارند! نه براى خوش خدمتى! بدانید! هنرمندان، مطربان آماده به خدمت وزارت نیستند! که به اشاره اى خوش رقصى کنند! منتظر توضیح و عذر خواهى شما هستم!»
سیدرضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بخاطر ایجاد این دلخوری در میان اهالی فرهنگ و هنر خیلی زود به جبران اشتباه شاید ناخواسته خود برآمد. وی در پیامی تصویری از اصحاب فرهنگ و هنر به دلیل مصاحبه طنزگونه خود با یکی از خبرنگاران درباره اصحاب هنر عذر خواهی کرد.« عرض سلام، ادب و اخلاص دارم خدمت اصحاب فرهنگ و هنرکه حماسه بزرگ خلق کردند. بی شک حضورشگفت انگیز مردم در سر صندوق ها یک حادثه و حماسه بسیار بزرگی بود که در خاطره ملت ماندگار شد.
نقش بی بدیل اصحاب رسانه، فرهنگ و هنر را نمی توانیم در خلق این اثر بزرگ در تاریخ این سرزمین فراموش کنیم. دیروز در یک مصاحبه ای طنزگونه نکته ای را عرض کردم که شنیدم باعث تکدر خاطر جمعی از اصحاب فرهنگ و هنر شد. تاکید می کنم که سرمایه های بزرگ ما، اصحاب فرهنگ و هنر بوده و هستند. عملکرد ما، بیان ما و تصمیمات ما در همه این دوره ها در جهت تقویت جایگاه و کرامت و منزلت اصحاب فرهنگ و هنر بوده است.
اساسا دولت بدون حمایت و پشتیبانی این جامعه بزرگ نمی تواند به مقصد و مقصود برسد. در عین حال اگر این سخن طنز من باعث رنجش شد، صمیمانه از همه شما اصحاب فرهنگ و هنرعذرخواهی می کنم.
ما دولت تدبیر و امید به مردم گفتیم که برای عذرخواهی لکنت زبان نداریم. باور داشته و داریم که توسعه و تعالی این سرزمین بدون پشتوانه هنر و هنرمندان و اصحاب رسانه اعم از سینما، موسیقی، شعر و تئاتر و هنرهای تجسمی وهمه کسانی که دل در گرو فرهنگ و هنر این سرزمین نامی دارند، ناممکن است.
بار دیگر عرض سلام و ادب و اخلاص خود را به همه عرض می کنم و اگر باعث تکدر شما شدم صمیمانه عذرخواهی می کنم.»
به گزارش وقایع استان به نقل از خبرگزاری مهر، منوچهر شاهسواری مدیر عامل خانه سینما با ارسال نامه ای نسبت به اظهارات و همچنین توضیح و پوزش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی واکنش نشان داد. متن نامه خانه سینما خطاب به صالحی امیری بدین شرح است:
«گذر از هیاهوهای کاذب و استقرار در این شادمانی ملی و همدلی تاریخی، بر همه ما واجب است. با آنچه که از مرام و اخلاق در شما می شناسیم یقین داشتیم که در گفتگوی منتشر شده، هیچ قصدی بابت طعنه و توهین به جامعه محترم فرهنگی-هنری کشور نداشته اید، اما بپذیرید که سوءتفاهم به وجودآمده می توانست در روند ارتباط ساختارمند میان اهالی فرهنگ و هنر با حضرتعالی خلل ایجاد کند. شکر و سپاس که با نشر پوزش صمیمانه شما، یک بار دیگر بر سعه صدر و باور به گفتمان فرهنگی دولت تدبیر و امید، مهر تائید زده شد. هیچ یک از ما مصون از خطا و اشتباه نیستیم؛ آنان که روش پوزش خواهی را برمی گزینند، یقیناً در گسترش مکارم اخلاقی، سربلند می مانند.»
رضا کیانیان نیز نسبت به پوزش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی واکنش نشان داد و در اینستاگرام خود نوشت: پس از اعلام نهایی نتایج انتخابات با شوق فراوان نامه تبریک پیروزی بزرگ و گلایه از شما را روی صفحه اینستاگرامم گذاشتم و درست پس از چهار ساعت شما با پوزش خواهی به موقع و صاف و ساده خود، ما را شگفت زده کردید! قاعدتا نباید شگفت زده می شدیم! دلیلش اما ساده است! چون عادت به عذرخواهی مسئولین نداریم؛ آن هم در این مدت کوتاه! آقای وزیر، قدردانی من و همه شهرزادی‌ها را بپذیرید و امیدوارم همه مسئولین از شما بیاموزند. عذرخواهی از آدمی کم نمی کند! بلکه می افزاید. درخواست من یک نمونه پرسشگری مردمی بود که به شما رای دادند و پاسخ شما یک نمونه از پاسخگویی دولتی است که خود را مدیون رای مردم می داند!»
پیش از دولت روحانی عذرخواهی و استعفا واژگان غریبی در ادبیات سیاسی ایران بود. مردم ایران سال‌ها فقط در اخبار می‌شنیدند که مسئولین در شرق دور یا دولتمردی در اروپا و یا رییس شرکت خودروسازی در آمریکا از مردم خود به دلیل مشکلات ایجاد شده معذرت خواهی کرده‌اند. چند صباحی است اما کار خوب معذرت خواهی از مردم در میان دولتمردان و مسئولان ایرانی نیز باب شده است.