نگاهی به وضعیت اقتصاد ایران در سال آینده و چالش های پیش رو/سالِ سگی

چهارشنبه ۹ اسفند ۱۳۹۶  شماره ۸۰۰

***

وقایع استان

علی امیدی

***

در حالی به پایان سال ۱۳۹۶ نزدیک می شویم که به گواه ارقام و آمار سال ۹۶ سال خوبی برای مردم نبود. وضعیت اقتصادی و رکود موجود در بازار، اعتراضات کارگران برای مطالبات عقب افتاده شان و گرانی و تورم و بالارفتن قیمت دلار همه و همه نشان از آن دارد که وضعیت اقتصاد در کشور به بیماری دچار شده که با روش های منسوخ و قدیمی درمان نخواهد شد. در زیر نگاهی خواهیم انداخت به جدیدترین آمار درباره نرخ تورم و وضعیت پرحاشیه ترین موضوع اقتصادی سال، یارانه ها و در نهایت پیش بینی اقتصاد ایران در سال آتی را مرور خواهیم کرد.مرکز آمار ایران به تازگی اعلام کرد بیشترین درصد تغییرات شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور در ۱۲ ماه منتهی به بهمن ١٣٩۶ (تورم سالانه) ٩.٢ درصد در دهک اول و کمترین نرخ تورم ٧.٧ درصد در دهک دهم ثبت شد. به گزارش وقایع استان به نقل از اقتصاد آنلاین، شاخص قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور بر اساس دهک های هزینه ای در بهمن ماه سال ١٣٩۶ که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته ،نتایج شاخص قیمت مصرف کننده « کل خانوارها» بر اساس دهک های هزینه ای در بهمن ماه ١٣٩۶ بیانگر آن است که بیشترین عدد شاخص کل برابر ١١١,۶ مربوط به دهک دوم و کمترین عدد شاخص کل برابر ١١٠.٩ در دهک دهم است. کمترین تغییر ماهانه شاخص کل برابر ٠.١ درصد در دهک اول و بیشترین تغییر ماهانه شاخص کل برابر ٠.۵ درصد در دهک دهم بوده است.نتایج شاخص قیمت مصرف کننده در گروه عمده «خوراکی ها ، آشامیدنی ها و دخانیات» بر اساس دهک های هزینه ای در این ماه نشان دهنده آن است که بیشترین عدد شاخص این گروه در بهمن ماه ١٣٩۶ برابر ١١۵,٩ در دهک دهم و کمترین آن برابر ١١۴.٣ در دهک اول اتفاق افتاده است. در حالی که بیشترین تغییر ماهانه شاخص این گروه ٠.۵ درصد در دهک سوم و کمترین تغییر آن برابر ٠.٢ درصد در دهک دهم است. بیشترین درصد تغییرات شاخص این گروه در ۱۲ ماه منتهی به بهمن ماه ١٣٩۶ (تورم سالانه) ١٣.۴ درصد در دهک دهم و کمترین نرخ تورم ١١.٩ درصد در دهــک اول می باشد. نتایج شاخص قیمت مصرف کننده در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» بر اساس دهک های هزینه ای در این ماه بیانگر آن است که بیشترین عدد شاخص در این گروه برابر ١٠٩,٨ در دهک دهم و کمترین عدد شاخص در این گروه برابر ١٠٩.۴ در دهک دوم است. بنابر این گزارش، بیشترین تغییر ماهانه شاخص این گروه برابر ٠.۵ درصد در دهک دهم و کمترین تغییر آن برابر ٠.٢ درصد کاهش در دهک اول است. همچنین بیشترین درصد تغییرات شاخص این گروه در ۱۲ ماه منتهی به بهمن ماه ١٣٩۶ (تورم سالانه) ٧.٢ درصد در دهک اول و کمترین نرخ تورم ۶.۶ درصد در دهک دهم ثبت شد.
یارانه ها ادامه دارد
سخنگوی دولت روز گذشته در آخرین اظهارنظر درباره وضعیت یارانه ها اعلام کرد سال آینده مردم دغدغه ای نسبت به دریافت یارانه نداشته باشند. محمد باقر نوبخت در نشست خبری هفتگی خود افزود: ۷۳هزار و ۴۰۰میلیارد تومان برای ایجاد ۱میلیون و ۳۳هزار فرصت شغلی مشخص شده است، ۱۲برنامه برای ایجاد اشتغال مشخص شده است، از طریق شراکت با بخش خصوصی و طراحی یک مدل مالی، ۱۲۶هزار میلیارد تومان طرح های عمرانی را انجام دهیم. سخنگوی دولت اظهارداشت : دیروز جلسه ای در مجمع تشخیص مصلحت نظام برای تطبیق بودجه ۹۷ با سیاست های کلی نظام برگزار شد. وی همچنین با اعلام این‌که تورم بهمن ماه ۳/۸ درصد بوده است، افزود:رشد اقتصادی شش ماه اول امسال نسبت به شش ماه اول سال قبل، ۶درصد است. نوبخت خاطرنشان کرد:در پاییز امسال۹۷۱هزار و ۶۸۰نفر وارد بازار کار شده و جویای کار هستند که ۹۵۷هزار و ۷۵۱نفر شغل پیدا کردند. سخنگوی دولت در ادامه با بیان اینکه نرخ بیکاری پاییز امسال ۹/۱۱ و نرخ بیکاری نه ماه اول سال، ۱/۱۲ درصد است، تصریح کرد:از ۱۵ اسفند پرداخت حقوق ها را آغاز می کنیم، یارانه خانوارها را هم راس بیست و ششم هر ماه پرداخت خواهیم کرد.

وی همچنین تصریح کرد : از ۱۰هزار میلیارد تومان بودجه بیمه سلامت، ۹هزار و۷۰۰میلیارد تومان پرداخت شده است، تا پایان سال دولت همه تعهدات خود را به بیمه سلامت پرداخت میکند..

 یک سال سخت در انتظار ایرانیان
مدیرعامل موسسه مطالعات اقتصادی بامداد می گوید:«نتایج بررسی های انجام شده نشان می دهد که سال آینده تورم ۱۵ درصد خواهد بود که سبب می شود قیمت ارز و طلا افزایش یابد.» سیامک قاسمی در ششمین سمینار تحلیل و بررسی چشم انداز اقتصاد ایران که توسط مطالعات موسسه اقتصادی بامداد برگزار شد، با اشاره به نتایج مطالعات انجام شده در موسسه بامداد از شاخص های اقتصادی سال آینده اقتصاد ایران گفت:«نتیجه مطالعات ما نشان می دهد که سال آینده نرخ رشد اقتصاد ایران کاهش می یابد، چون میزان تولید و صادرات به حد خود رسیده است و رشدهای ۹۵ و ۹۶ دوباره تکرار نمی شود. بنابراین منابع پولی حاصل از صادرات نفت، در سال ۹۷ کاهش می یابد. از سویی افزایش قیمت ها در بازار جهانی آنقدر نیست که منابع قابل توجهی به اقتصاد ایران تزریق کند. ظرفیت های خالی تولیدی که در سالهای قبل از تحریم ایجاد شده، در دوران برجام شروع به پر شدن کرد،بنابراین دیگر ظرفیت زیادی برای رشداقتصادی باقی نمانده است.»
او افزود: «معتقدیم فشار رقابت در بخش صنعت به دلیل افزایش توان رقابتی بالاست، بخش کشاورزی رشد کمی خواهد داشت و بحران های زیست محیطی و آب رشد کشاورزی را کند می کند. اما بخش خدمات که بزرگترین بخش اقتصاد ایران است، روند مثبتی در پبش گرفته و این روند را ادامه خواهد داد و شیب مثبت و آهسته ای خواهد گرفت. بخش ساختمان بعد از سالها رکود سال آینده بسیار آهسته روند رو به رشدی خواهد گرفت، اما قیمت ها مانند سال های ۹۰ جهش ندارد.»
این کارشناس اقتصاد ایران با بیان اینکه مطالعات نشان می دهد که نرخ رشد اقتصاد ایران با احتساب نفت سال آینده ۴ درصد خواهد بود،تصریح کرد:«ما رشد بخش کشاورزی را ۳.۵ درصد،رشد بخش صنعت و معدن را ۴.۲ درصد، بخش ساختمان را ۳ درصد و بخش خدمات را ۴ درصدی پیش بینی کرده ایم.»
او اضافه کرد:«برآورد کلی ما از رشد اقتصادی در سال آینده طبق مدل های اقتصادی حدود ۳.۹ درصد است که کمتر از امسال خواهد بود.»
قاسمی با بیان اینکه افزایش قیمت مواد اولیه موجب افزایش تورم در اقتصاد ایران می شود،عنوان کرد: «افزایش قیمت ارز موجب افزایش تورم می شود، اما اینکه در چه سطحی باشد، معلوم نیست با این حال یکی از عوامل تحریک کننده تورم خواهد بود.»
او با اشاره به بخشنامه اخیر بانک مرکزی برای فروش اوراق سپرده ریالی و ارزی گفت:«این بخشنامه تلویحا نشان می دهد که بانک مرکزی از کاهش دستوری نرخ سود بانکی در شهریور امسال عقب نشینی کرده و برای سه هفته به بازار تنفس داده است.»

 تورم ۱۵ درصدی
این کارشناس اقتصادی به شاخص های خرده فروشی که بانک مرکزی منتشر می کند،اشاره کرد و گفت:«آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که تورم در بخش خوراکی و آشامیدنی در ماههای گذشته با قدرت افزایش یافته و خود یک متغیر پیش نگر در تورم برای سال آینده است؛ در اقتصاد ایران یک تورم انتظاری مثل سالهای ۹۰ و ۹۱ هم فعال شده که ازپارامترهای مهم افزایش تورم خواهد شد.»
او با بیان اینکه پیش بینی ها نشان می دهد که تورم تولید از مصرف پیشی خواهد گرفت،گفت:«بررسی های ما نشان می دهد که سال آینده تورم از ناحیه هزینه است؛ بنابراین پیش بینی می کنیم که نرخ تورم آهسته به سمت بالا می رود و هم اکنون هم یک U را تشکیل داده است.از سویی این تورم به سمت تولید هم خواهد رفت.وقتی تورم تولید بالا می رود کم کم در محصولات نهایی خود را نشان می دهد.»
او اضافه کرد:«تورم دو بخش دارد: کالاهای قابل تجارت و کالاهای غیرقابل تجارت. در بخش کالاهای قابل تجارت دولت می تواند با واردات آن را کنترل کند، در حال حاضر سرعت افزایش قیمت خوراکی و آشامیدنی بالا رفته و به نظر ما می تواند موجب افزایش تورم در سال آینده شود به همین دلیل ما تورم سال آینده را ۱۵ درصد پیش بینی می کنیم.»
بررسی ها نشان می دهد که افراد به طور متوسط ۲۳.۱ سال در حق بیمه می دهند و به ازای آن ۲۱ سال از حق بازنشستگی برخوردارند. سن بازنشستگی در کشور ما ۵۱.۵ سال است که خیلی پایین است.در حالی که امید به زندگی درایران ۷۶ سال است؛ یعنی افراد ۲۳ سال می توانند بدون کار حقوق بگیرند.

 دلار ۵هزار و ۶۵۰ تومانی!
این کارشناس اقتصادی در ادامه با اشاره به تحولات بازار ارز نیز گفت:«پیش بینی ما این است که سال آینده نظام چند نرخی همچنان پابرجاست و نرخ ها بیشتر از دو نرخ می شود ؛ از سویی شکاف نرخ ارز دولتی و آزاد تقریبا روند یکسان سازی را منتفی کرده است. یک فنر زیر قیمت دلار داریم و آن شکاف تورمی است. با خروج این فنر پیش بینی ما این است که دلار سال آینده ۵۶۵۰ تومان شود.»
او افزود:« این رقم البته بدون توجه به متغیرهای بیرونی است که ممکن است اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار بدهد که در این صورت قیمت ها باز هم بالاتر خواهد رفت.»
قاسمی گفت:« فنرتورم ۱۰ تا ۱۵ درصد زیرارز قرار دارد و رشد نقدینگی بیش از ۲۵ درصد هم یکی دیگر از فنرهاست.خطر بازگشت تحریم ها، افزایش سطح تنش های داخلی و منطقه ای مسایلی است که قیمت ها را بالا می برد و در کنار این سوداگری و سفته بازی موجب افزایش سطح قیمت ها خواهد شد.» وی در ادامه با ارایه بخش های دیگری از پیش بینی های موسسه مطالعات اقتصادی بامداد در سه بازار طلا،بورس و مسکن پرداخت و گفت:«دو پارامتر قیمت طلا را تعیین می کند،اونس جهانی و ارز. پیش بینی ما این است که قیمت اونس بین ۱۳۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار باشد. قیمت سکه و دلارحدود ۸۸ درصد همبستگی دارند. بررسی ها نشان می دهد که سکه در سال آینده یک میلیون و ۸۶۰ براساس تحولات ارز باشد.»
قاسمی در خصوص بازار مسکن نیز گفت:« عمده تقاضاهای مسکن در سال ۹۷ تقاضاهای واقعی خواهد بود. ضمن اینکه تسهیلات مسکن مثل مسکن یکم کمک به تحرکاتی در بازار مسکن کرده است.»
این کارشناس اقتصادی گفت:«جالب اینجاست که سفته بازی در بازار مسکن نیست؛ بلکه در این بازار با مازاد عرضه و کمبود نقدینگی مواجه هستیم. تورم مسکن با قدرت از تورم عمومی کشور در سه ماه گذشته افزایش یافته است. آمار تعداد پروانه های ساختمانی در سه ماهه سوم نشان می دهد که حرکت هایی اتفاق افتاده است. تورم مصالح ساختمانی هم افزایش یافته است.درآغاز دوره نسبی در بازار مسکن هستیم اما این رشد مثل سالهای گذشته پرش قیمتی ندارد.»
مدیرعامل موسسه مطالعات اقتصادی بامداد درباره بازار بورس هم گفت:«احتمال خروج آمریکا از برجام ریسک های سیستماتیکی است که می تواند به بازار بورس ضربه بزند. به همین دلیل پیش بینی ما این است که سال آینده ریسک های سیستماتیک بورس بیشتر از امسال باشد.»
او افزود: «پیش بینی ما این است که سال آینده ضربه پذیری شرکت های مصرف کننده مواد اولیه بیشتر می شود، در مقابل شرکت های صادرکننده مواد اولیه وضعیت بهتری خواهند داشت؛نوسان بورس شدیدتر از سال ۹۶ است که این نوسان به دلیل افزایش قیت نفت و مواد اولیه خواهد بود.»
قاسمی گفت:«بررسی های موسسه بامداد نشـان می دهد که شاخص بورس سال آینده به ۱۲۰ هزار واحد برسد.»

 بمب های ساعتی
قاسمی گفت:«بررسی ها نشان می دهد که از ۱۶ صندوق بازنشستگی فعال در کشور ۱۴ صندوق وضعیت بحرانی دارند.صندوق تامین اجتماعی با ۴۱ میلیون نفر و صندوق بازنشستگی کشوری با ۶ میلیون نفر جمعیت تحت پوشش مجموعا ۵۵ میلیون نفر را تحت پوشش قرار داده اند.»
او افزود:«بررسی ها نشان می دهد که صندوق تامین اجتماعی در سال ۹۵ به میزان ۹ هزار میلیارد تومان کسری داشته که تا سال ۱۴۰۰ این کسری به ۴۰ هزار میلیارد تومان و در سال ۱۴۰۴ به میزان ۱۲۰ هزار میلیارد تومان تبدیل خواهد شد.مجموع بدهی های دولت به تامین اجتماعی تا سال ۹۴ نزدیک به ۱۲۰ هزار میلیارد تومان یعنی ۸ درصد GDP بوده است. دیوان محاسبات البته این بدهی را ۶۳ هزار میلیارد تومان برآورد کرده بود. در سال ۹۶ این بدهی ۱۸ هزار میلیارد تومان اضافه شده و سال آینده این بدهی ۳۱ هزار میلیارد تومان خواهد شد.»
این کارشناس اقتصادی با اشاره به کسری صندوق بازنشستگی کشور نیز گفت:« میزان کسری صندوق بازنشستگی کشوری تا پایان ۹۷ به ۳۰ هزار میلیارد تومان می رسد.»
او افزود: در شاخص پشتیبان (نسبت کارمند به بازنشسته) از ۱۰ کارمند در سال ۷۶ به ۵.۶ نفر رسیده در سال ۹۶ رسیده است.در حالی که رشد بیمه شده اصلی در ۱۰ سال اخیر ۴.۹ درصد رشد کرده و میزان مستمری بگیر ۸.۴ درصد شده است.»
به گفته این کارشناس اقتصادی محاسبات نشان می دهد که اگر صندوق بازنشستگی کشوری همه دارایی های خود را بفروشد فقط ۷ ماه می تواند حقوق مستمری بگیرانش را بپردازد.

 بحران در کمین بانکها
قاسمی در ادامه با اشاره به اینکه ۱۰ بانک از ۲۲ بانک کشور ضریب کفایت سرمایه پایین تر از استاندارد دارند،گفت:« ضریت کفایت سرمایه که ریسک شبکه بانکی را نشان می دهد،براساس استانداردجهانی ۱۲ درصد است حال آنکه در ۱۰ بانک ایران این رقم ۸ درصد است.»
او افزود:« ۱۸ بانک از ۲۲ بانک تجاری کشور در شرایط بحران قرار دارند؛این شرایط بحرانی یکی از موانع اصلی عدم ارتباط با بانکهای بین المللی دنیاست. بررسی ها نشان می دهد که ۱۱.۷ درصد تسهیلاتی که دولت از بانکها گرفته به آنها برنگردانده است.»
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد:«براساس آمارهای رسمی بدهی دولت به سیستم بانکی ۲۵۵ هزار میلیارد تومان است که از این میزان ۴۰ هزار میلیارد تومان تفاوت بین مانده سپرده و سیسم بانکی کشور (جاری و غیرجاری) یا همان دام پونزی است.»
او گفت:« بیش از ۸۸ درصد نقدینگی کشور در شبه پول رسوب کرده است.»
مدیرعامل موسسه مطالعات اقتصاد بامداد در پایان گفت:« بررسی ها نشان می دهد که در ۱۰ ماهه امسال بازدهی بازارهای کشور به ترتیب در سکه ۳۳ درصد،دلار ۳۰ درصد، بورس ۲۷ درسد،سپرده بانکی ۱۵ درصد مسکن ۱۴.۷ درصد و صندوق ۱۳.۱۲ بوده است.»

* سال ۱۳۹۷ به عنوان سال سگ معرفی شده است.