نگاهی به فیلم سینمایی«اُکسیدان» که در سینما عصر جدید اراک در حال اکران است/یک ابتذال میلیاردی

دوشنبه ۱۲ تیر ۹۶ شماره ۶۲۰
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
این روزها در سینمای ایران فیلم های مختلفی در حال اکران هست. فیلم هایی با دغدغه های جدی و غیرجدی، فیلم هایی که گاه پر از تکنیک و حرفه گری هستند و در مقابل فیلم هایی که خالی از محتوا و تکنیک هستند. در این میان نکته حائز اهمیت این است که گیشه بیشتر در اختیار فیلم هاییست که به گروه دوم اختصاص دارند. نگاه اجمالی به فیلم های روی پرده و آمار فروششان نشان می دهد که هم اکنون فیلم های کمدی گوی فروش را از فیلم های جدی ربوده اند. تجربه نشان داده است که در سینمای ایران مادامی که فیلمی با دستمایه شوخی و ترکیبی از بازیگران شناخته شده طنز و سوپراستارها ساخته شود گیشه تضمین شده است.
چند سالی است که فیلم های کمدی در ایران با فروش خوبی رو به رو هستند فیلم هایی که اغلب تم و محتوای یکسان دارند و البته در پس همان تم به خیال سازندگانشان به موارد مهم و اساسی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اشاره دارند که خود این اصلی ترین وجه آسیب رسان این دست فیلم هاست که آن را به شعار زدگی تبدیل کرده است؛ اما واقعا ژانر کمدی یعنی آن چیزی که این روزها بر پرده سینمای ایران به خورد مخاطب می دهند، قطعا برای مخاطبی که «اجاره نشین ها»، «آدم برفی» و… را در سینمای دهه شصت ایران دیده است چنین کمدی هایی یک شوخی بیش نیست. «اخراجی ها»، «گشت ارشاد»، «نهنگ عنبر»، «۵۰ کیلو آلبالو»، «من سالوادور نیستم» و … همگی فیلم های پرفروش سال های اخیرند که نام ژانر کمدی برای آن ها برازنده نیست زیرا پایین تر از سطح معمول سینما هستند چه برسد به ژانر مهمی چون کمدی. یک دیگر از فیلم هایی که به تازگی در جدول اکران در کنار «نهنگ عنبر ۲» و «گشت ارشاد ۲ » قرار گرفته «اکسیدان» است. این فیلم هم اکنون در سینما عصر جدید اراک نیز در حال نمایش است. «اکسیدان» اولین ساخته حامد محمدی است. او قبل تر خود را با فیلمنامه «طلا و مس» به سینما معرفی کرد. فیلمنامه ای که نوید یک استعداد خوب را می داد ولی برگشت او بعد از چند سال با نویسندگی و کارگردانی اکسیدان نشان داد که تعریف او از سینما بسیار تفاوت پیدا کرده و نویسنده ای که اینطور روان و ساده یک داستان بالایه های طنز و زیر متن اجتماعی، اقتصادی نوشته بود چطور یکباره دچار لودگی و سطحی نگاری شده است.
اکسیدان داستان پسر جوانی به نام اصلان ( جواد عزتی) است که بعد از رفتن نامزدش به خارج و ترک کردن بدون اطلاعش تصمیم می گیرد که به هر طریقی شده است ویزا گرفته و به دنبالش برود؛ اما در این مسیر اتفاق ها و دردسرهای مختلفی برای او پیش می آید که مسبب بیشتر آن ها محسن ( امیرجعفری) است که در مقابل به نظر جوان زرنگی می آید. در واقع فیلم داستان همراهی و هدف مشترک این دو برای گرفتن ویزا است به طوریکه حتی حاضرند برای گرفتن ویزا خود را همجنس گرا معرفی کرده و از ازدواج با هم بگویند.
شاید فیلم بر همین بخش ها بعنوان نقاط قوت خود ببالد، ورود به خط قرمز عرفی و شــــرعی جامعه مان در خصوص دگرباشان و همجنس گرایان…شاید برخی فکر کنند که این مسائل و روایت داستان در کلیسا، ورود و شوخی با مذهب جسارت هایی است که هر کارگردانی به دلیل ایجاد حساسیت ها، ممیزی ها و حتی توقیف ها به سراغ آن نمی رود و البته همین هر مخاطبی را برای دیدن آن ترغیب می کند؛ ولی باید گفت این مساله در صورتی می توانست نقطه قوت باشد که کارگردان از طرح آن هدفی بعنوان بیان مساله و انتقاد داشت نه اینکه فقط این مسائل بعنوان فاکتورهای خنداندن مردم استفاده شود. حالا دیگر کارگردانان خوب فهمیده اند که در جامعه ما خندیدن به خط قرمزها و بدبختی ها جذاب است زیرا مردم به جای آنکه بخواهند مساله ای که دغدغه شان است را جدی بگیرند به دنبال راه های سبک سرانه و خوش خیالانه برای مواجه با آن هستند، راه هایی که ذره ای خودشان را در ایجاد آن مقصر جلوه ندهند و آن ها با غرور بیرون بنشینند بگویند مقصر بالادستی است غافل از اینکه همان بالادستی نتیجه نگاه و تفکر توده است. خندیدن به این شرایط یعنی اعتراف به ناتوانی خود در عدم تغییر شرایط موجود. برای همین است که گفتن از رییس جمهور ممنوع التصویر، گفتن از اختلاس ها، اشاره به روابط جنسی و … اینقدر در اکسیدان جذاب و دوست داشتنی است و مخاطب برای شنیدن آن ها که اینطور راحت از سانسور بیرون آمده اند هزینه می کند و اینطور می شود که یکباره فیلمی به فروش میلیاردی می رسد در حالیکه ممکن است همزمان با آن فیلم قابل تاملی در حال اکران باشد. برخی می گویند این فیلمسازان هستند که سلیقه مردم را با ساختن کمدی سطح پایین نازل کرده اند؛ ولی نباید یک سویه به این مساله نگاه کرد برای مردمی که جک های تلگرامی شان در شوخی با مسائل جنسی، مسائل اقتصادی و سیاسی یک لذت بی پایان است دیدن این فیلم ها هم جذاب است. اما چرا اکسیدان نیز فیلمی مبتذل و سطح پایین است؟ برخی منتقدان اینطور پاسخ داده اد: «اکسیدان فیلمی است مبتذل با شوخی‌های سطح پایین که به مدد دو بازیگر اصلی‌اش گاهی خنده‌ای هم از تماشاگر می‌گیرد. شاید تنها تفاوت اُکسیدان با کمدی‌های سال‌های اخیر سینمای ایران در یک چیز باشد، اُکسیدان سعی می‌کند پشت موضوع به ظاهر مهمش پنهان شود و چندتایی هم شعار بدهد. وگرنه اصل ماجرا همانی است که در سایر فیلم‌های کمدی می‌بینیم. کمدی‌هایی که نشانه‌های قدرتمندی از فیلمفارسی‌های مبتذل دوران قبل از انقلاب را درون خود دارند.
اصلاً الگوها یکی است، فقط ظاهر ماجرا عوض شده است. در اُکسیدان هم یک جوان با معرفت و ساده و کاری داریم که نامزدش به او خیانت می‌کند و او را ترک می‌کند تا به خارج برود. یک وردست بامزه هم داریم که اینجا قاچاقچی است و کنار جوان اول فیلم قرار می‌گیرد تا با مزه‌پرانی‌های گاه و بی‌گاهش لبخندی از تماشاگر بگیرد. یک زن اغواگر هم داریم که بار اروتیک فیلم را به دوش می‌کشد و زمینه را برای شوخی‌های مبتذل مهیا می‌کند. یک زن پاکدامن هم داریم که جوان اول سرانجام به وصال او می‌رسد تا پایان خوش ماجرا رقم بخورد. »
متاسفانه تعریف از توسعه و به سینما کشاندن مردم این روزها تغییر کرده است. سینما یکی از ابزارهای مهم فرهنگ سازی است و در کنار جنبه های فرهنگی بخشی از بار تفریح و سرگرمی را نیز به دوش می کشد. چرا باید صرفا برای فروش چند میلیاردی به مخاطب خیانت کرد آن هم مخاطبی که خیلی نمی داند چرا همان اشتباه را از خود جامعه گرفته و به خورد خودش می دهیم. چرا به جز عده معدودی سینماگران دیگر تلاش نمی کنند فیلمی بسازند که در عین مفرح بودن و خنداندن مسیردرست ذهنی به مخاطب بدهد فقط قرار نیست یک فیلم بفروشد. بهرحال آنچه می توان به طور کلی از فیلم های پرفروش کمدی این روزها گفت این است که هنوز کارگردانان شناخت درستی از این بخش ندارند و البته مخاطب را نیز با رضایت خودش به سخره گرفته اند.