نگاهی به علل وقوع خودکشی و رشد آن در جامعه/مرگ ترجیحشان بود

سه شنبه ۱۷ اسفند ۹۵ شماره ۵۴۶
وقایع استان- سحر یاری:
«دیگر نمی توانم تحمل این زندگی برایم ممکن نیست؟»، « خسته شدم که چی؟ اصلا چرا به این دنیا آمدم؟ من برای چه به دنیا آمدم؟»، « این زندگی برایم جهنم است ترجیح می دهم بمیرم»، «دیگر نمی توانم شرمنده زن و بچه هایم باشم»، « دیگر از دوا و دکتر خسته شدم، خودم را خلاص می کنم» و …
در اطراف ما انسان های بسیاری هستند که در روز از این جمله ها استفاده می کنند برای برخی شاید این جمله ها یک غرغر روزانه باشد و اطرافیان نیز آن را جدی نگیرند؛ ولی همین جمله ها می تواند نشان دهنده خستگی افراد در مواجه با مشکلات و عدم مهارت این افراد در مدیریت آن باشد. همه ما ممکن است در مقاطعی از زندگی دچار چالش و بحران شویم چالش های مالی، خانوادگی، سلامت و تبعات روحی و جسمی آن ها می تواند در تصمیم گیری های زندگی افراد جامعه موثر باشد. گاه این بحران ها به حدی تشدید می شود که فرد قدرت تصمیم گیری را از دست می دهد و اغلب در یک اقدام هیجـــــانی می خواهند به زندگی خود پایان دهند. «خودکشی» یا مرگ به تصمیم و اختیار خود است. اما این عمل علاوه بر اینکه ادامه حیات را از یک فرد حتی به اختیار می گیرد بلکه تاثیرات منفی خانوادگی و اجتماعی نیز دارد. خانواده فردی که خودکشی کرده ممکن است تا پایان عمر با این سوال که چرا او خودکشی کرد؟ و یا چه کوتاهی از آن ها سر زده که این اتفاق روی داده دست و پنجه نرم کنند؟ یادم هست دختربچه ای که صبح زود از خواب بیدار می شود و پدر خود را در راهرو حلق آویز می بیند تا مدت ها این سوال را از مادر خود می پرسید «چون می خواست برود نان بخرد ناراحت بود؟» حتی ممکن است حالا که بزرگتر شده است و به بلوغ رسیده پدر خود را برای این کار و تنها گذاشتن آن ها نبخشد؛ اما افسردگی معلول چــه علت هایی است؟محققان معتقدند افسردگی، ناامیدی، شکست، فاکتورهای مرتبط با سن جنسیت و محیط های جغرافیایی است. در ایران عواملی چون مشکلات اقتصادی، بیماری‌های روانی، جبر فرهنگی، مسایل سیاسی و فشارهای اجتماعی، برخی از سبب‌های اصلی خودکشی در کشور ایران به‌شمار می‌آیند.
به گزارش وقایع استان این روزها بحران خودکشی در کشور اوج گرفته است، اخبار خودسوزی و خودکشی دو زن در روزهای اخیر باز هم توجـــه رسانه ها را به این موضوع جلب کرد. ایلنا در گفتگویی با علی ایار استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل اجتماعی به این مساله پرداخته است.
ایار با بیان اینکه استان‌های ایلام، کرمانشاه و لرستان در صدر آمار خودکشی در کشور قرار دارند، فقر و بیکاری را از مهم‌ترین دلایل این آسیب اجتماعی عنوان کرد.
وی درباره وضعیت آسیب‌های اجتماعی و بویژه معضل خودکشی در کشور اظهار داشت: وضعیت خودکشی در برخی از استان‌های کشور نسبت به میانگین کشوری فاصله قابل‌توجهی دارد و داده‌ها نشان‌می‌دهد که پراکنش خودکشی در این استان‌ها در مناطق و شهرستان‌های مختلف یکسان نیست.
ایار افزود: نرخ خودکشی در کشور طی یک دهه از ۱۳۶۱ تا ۱۳۷۰ به طور نسبی افزایش ناگهانی و چشم‌گیری داشته و این روند در سال‌های بعد و تاکنون با افت و خیز همچنان ادامه دارد.
وی تصریح کرد: بنابر آمار موجود بالاترین میزان نرخ خودکشی در استان‌های ایلام، کرمانشاه و لرستان، اتفاق می‌افتد و عوامل زیادی در شیوع این پدیده تاثیرگذارند.
ایار، فقر و بیکاری را از عمده دلایل خودکشی در این سه استان دانست و گفت: باید ملاحظه کرد که در مختصات اجتماعی این سه استان چه ویژگی‌های مشترکی را شاهد هستیم و این مناطق پرخطر از نظر خودکشی از نظر مولفه‌های اجتماعی- اقتصادی با سایر استان‌های کشور چه تفاوت‌هایی دارند.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی درباره عوامل بروز معضل خودکشی در کشور اظهار داشت: استان‌هایی که زمینه مساعدی در ظهور و بروز این معضل اجتماعی دارند عمدتا از نظر شاخص‌های رفاه اجتماعی، بیکاری، فقر، احساس محرومیت نسبی و… در وضعیت مناسبی نسبت به میانگین کشوری قرار ندارند. به عبارت دیگر ما شاهد تقارن همزمان فقر و محرومیت با آسیب‌های اجتماعی در این استان ها هستیم..
این پژوهشگر مسائل اجتماعی اقتصادی در ادامه افزود: البته در کنار این وضعیت نامناسب از نظر رفاه اجتماعی باید به تغییرات ساختاری جامعه، دگرگونی طبقه و پایگاه اقتصادی و اجتماعی و دگرگونی ارزش‌ها و باورهای فرهنگی هم اشاره کرد.
این استاد دانشگاه مهمترین دغدغه و نگرانی مردم بنابر تحقیقات بعمل آمده را بیکاری و اشتغال دانست و گفت: به تبع درآمد ناشی از اشتغال اهمیت دارد. پیمایش و تحقیقات نشان می‌دهند که مقوله اقتصاد در این مقطع از اهمیت خاصی برخوردار است. در تعریف پسرخوب و مرد خوب در بین ۲۰ شاخص ، بالای ۳۰ درصد مردم اعتقاد داشتند که داشتن شغل مناسب مهم‌ترین ویژگی است. در شرایطی که جوان بیکار و شغل از منظری در تحقیقات، مهمترین نگرانی مردم است. طبیعی است که فقدان شغل و فرصت اشتغال می‌تواند فشار و ناامنی اجتماعی و روانی ایجاد کند. به بررسی عوامل خودکشی در کشور و آمار استان های در این زمینه پرداخت.
ایار در ادامه افزود: بنابر این احساس ناامنی اقتصادی به صورت عینی و ذهنی در دهه اخیر توانسته است کارکرد حمایتی نهادهای خانواده، خویشاوندی و همسایگی را دچار فرسایش جدی کند. ناکامی‌ها مکرر و سرخوردگی‌های ناشی از تأمین نیازها و احساس محرومیت نسبی در کاهش آستانه تحمل مردم و ایجاد تعارض در کانون خانواده موثر است و این تعارض‌ها با ایجاد ناامنی در نظام خانواده زمینه آسیب پذیری افراد خصوصا جوانان و زنان را فراهم می‌کنند.
وی در پاسخ به این سئوال که دگرگونی ساختاری و ارزشی چگونه با خودکشی ارتباط پیدا می‌کند، گفت: در یک جامعه که بنابر تحقیقات بیش از نیمی از مردم بر اساس روش برآورد ذهنی خود را متعلق به طبقه متوسط می‌دانند و حدود چهل درصد خود را به طبقه فقیر و پایین می‌دانند می‌توان شاهد الگوهای رفتاری متفاوتی بود؛ الگوی رفتاری لایه پایین طبقه متوسط الگویی ویژه است که شاید در ساخت اجتماعی جامعه ما کمتر مورد بررسی و مداقه قرار گرفته است. این لایه به لحاظ اجتماعی کمتر اهل دهش اجتماعی، دید و بازدید، روابط اجتماعی است . این بخش دارای بیشترین ولع اقتصادی، چشم هم چشمی و رقابت اجتماعی است.
هرچند استان مرکزی در میان استان های با آمار بالای خودکشی قرار ندارد؛ ولی وضعیت این آسیب اجتماعی خیلی در این استان مطلوب نیست به طوریکه چندی پیش معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان مرکزی در جمع خبرنگاران از وضعیت خودکشی در استان مرکزی اینگونه گفت: متأسفانه هم‌اکنون در استان مرکزی آمار خودکشی بسیار بالا و وضعیت نامطلوب است، مهم‌ترین دلایل خودکشی اعتیاد، بیکاری، اختلافات خانوادگی، پایین آمدن آستانه صبر و تحمل و کاهش اعتقادات مذهبی است، همچنین در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳ در این زمینه شاهد افزایش ۱۳ درصدی بوده‌ایم. درست است که کشور ما هم اکنون جز کشورهای با آمار خودکشی بالا نیست ولی روند رو به رشد آن نشان می دهد که این بحران در کشور ما نیز سیر صعودی دارد، البته با توجه به رشد بــرخی آسیب ها و کاهش قدرت اقتصادی، بیکاری و مسائلی از این دست طبیعی است بنابراین در وهله اول باید به رفع این آسیب ها پرداخت.