روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۶ شماره ۷۱۳
***
حمیدرضا تلخابی
دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری
***
شهر به‌مثابه تجلی عینی تمدن انسانی است. شهرگرایی همواره با پیشرفت های اجتماعی و اقتصادی همراه است. با ارتقاء سطح دانش و آگاهی انسانی، روند شهرنشینی روزبه‌روز و به شکل فزاینده ای توسعه می یابد و در مقابل جمعیت عرصه های سکونتگاهی روستایی کاهش می یابد. انتظار می‌رود که جمعیت شهری جهان تا سال ۲۰۵۰، دو برابر شود و شهرنشینی را به‌مثابه‌ی یکی از گرایش‌های تحول‌گرای قرن بیست و یکم قرار دهد. شهرها ظرفیت های بالقوه ای را برای فراهم آوردن شکل‌های جدیدی از توسعه اجتماعی، تساوی بیشتر، دسترسی به خدمات و فرصت‌های جدید، مشارکت و بسیج همگانی دارند و این توان را دارند تا مردم را از فقر فراگیر عرصه های شهری رهایی ببخشند، هرچند شهرهایی که سریع رشد می‌کنند، چــالش‌هایی را نیز ایجاد می‌کنند. تحت تأثیر شهرنشینی فراگیر اشکال متنوعی از نابرابری و محرومیت، اغلب در نرخ‌های بالاتر از میانگین ملی، که بر زیان توسعه پایدار است، عرضه می‌شود. بر اساس گزارش سازمان ملل متحد نابرابری در شهرها از سال ۱۹۸۰ افزایش‌یافته است. بزرگ‌ترین شهرهای جهان نیز اغلب نابرابرترین‌ها هستند. روز۳۱ اکتبر هر‌سال توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نام «روز جهانی شهرها» نام‌گذاری شده است. نشست جهانی ۲۰۱۷ روز جهان شهرها در سال جاری در گوانگژو چین برگزار می‌شود. موضوع عام روز جهانی شهرها «شهر بهتر، زندگی بهتر» است و همه‌ساله موضوعی که موفقیت‌های شهری‌شدن یا چالش‌های ناشی از آن را منعکس کند نیز ذیل این موضوع انتخاب می‌شود. ازاین‌رو سازمان ملل متحد، موضوع «حکمروایی نوآورانه: شهرهای آزاد» را برای روز جهانی شهرها در سال ۲۰۱۷ میلادی تعیین کرده است تا نقش مهم شهرنشینی را به‌عنوان منبع توسعه جهانی و توسعه اجتماعی برجسته کند.روز جهانی شهرها باهدف ارتقاء آگاهی از شهرنشینی جهانی و پیشبرد همکاری و اقدام برای برآورده ساختن چالش‌های شهرهای ما است.
این روز فرصتی برای دولت‌ها، نظام ملل متحد، به‌ویژه برنامه اسکان بشر ملل متحد، سازمان‌های بین‌المللی مرتبط، جامعه مدنی و سایر ذی‌نفعان و فعالان شهری به‌منظور اهتمام به توسعه پایدار شهری در سرتاسر جهان است. در این روز مباحثی مهم و چالشی شهرهای امروز نظیر نظارت جهانی در مبادله و نمایش شیوه‌های نوآورانه در سراسر جهان در رویکردهای برنامه ریزی، ساخت و مدیریت شهری، چگونگی اجرای برنامه جدید شهری و ارتقاء تبادل و همکاری میان شهرهای و کشورها مطرح می شود. روز تعهد جهانی به شهرنشینی پایدار، از طریق توافقنامه‌هایی مانند «برنامه جدید شهری» و «اهداف توسعه پایدار»، تقویت خواهد شد.
ایده شهر آزاد در دستور کار جدید شهری این‌گونه تعریف‌شده است
«شهری واجد نظامی پذیرا و چند عملکردی که دربرگیرنده تنوعی از ساکنان است که از فضای مشترکی استفاده کرده و از دستاوردهای بومی خود حمایت می‌کنند. کیفیت زندگی و تداوم آن به نیروی‌کار و اطلاعاتی بستگی دارد که به آزادی در جریان است و به‌این‌ترتیب به فضای شهری شکل داده و آن را متحول می‌کند. در این شهر تنوع فرهنگ‌ها، جوامع و صنایع به نوآوری شهری و توسعه انسانی می‌انجامد. شهرهای آزاد، متنوع و مشارکتی درنهایت به حکمروایی مـدرن شهـری منجـر می شود و این امر درگرو نــوآوری در تــوسعه شهری است».
حکمروایی شهری نوآورانه باید در رویکرد خود:
– ذی‌نفعان مختلفی را در برگیرد.
– شـامل همکــاری‌های انعطاف‌پذیر و مؤثر بین نهادهای عمومی و خصوصی باشد.
– جهت تضمین تأثیرات عادلانۀ سرمایه‌گذاری دولتی از سرمایه‌های اجتماعی استفاده کند.
مدیریت حکمروایی شهری باید از طریق معرفی فناوری‌های جدید اطلاعاتی و راه‌حل‌های داده محور به‌منظور کمک به مقامات محلی برای دستیـابی بــه نظـام حکمــروایی شفاف، پاسخگو و مشارکتی ارتقاء یابد.
حکمروایی فراگیر شهری در چارچوب ارتقاء خدمات عمومی و با بهره‌گیری از فناوری و بهبود کارایی سازوکارهای تبادل اطلاعات شهری میان دولت و شهروندان فعالیت می‌کند؛ درواقع شهر آزاد، از طریق تحقق گردش آزاد اطلاعات شهری و دسترسی یکسان به خدمات پایه، حقوق شهروندی را برای همگان تضمین می‌کند. حکمروایی نوآورانه می‌تواند به‌عنوان یک مکانیسم برای تطبیق اهداف، اختصاص منابع و اختصاص قدرت تصمیم‌گیری برای نوآوری در سراسر شرکت و با احزاب خارجی مورد توجه قرار گیرد.
۱) مزیت اصلی شهرهای آزاد، توانایی آن‌ها در سرعت بخشیدن به پیشرفتهای نهادی است.
۲) مزیت ثانویه شهرهای آزاد، توانایی آن‌ها برای به عرصه آزمون گذاشتن انواع مختلف حکومت محلی و شهری است و نوآوری آن در حکومت‌داری آرام است.
از این رو ضرورت تام وجود دارد که مدیران شهری کشور نیز با سرلوحه قرار دادن رویکردهای شعار جهانی (حکمروایی نوآورانه – شهــرهای آزاد) در عرصه های شهری، بر بسیاری از مسائل بغرنج شهری نظیر فقر، تباهی محیط زیست، زوال شهرهای مرکزی، مهاجرت های گسترده جماعات انســانی و… فائق آیند.
