شنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸   شماره ۱۰۵۹

«وقایع استان» بررسی می کند؛ ایجاد اشتغال و پایین بودن نرخ بیکاری در استان مرکزی، از واقعیت تا رویا

مقصران همیشگی

خواندن این گزارش به مسئولان و متولیان اشتغال توصیه می شود البته اگر گوشی برای شنیدن و عزمی برای رفع مشکل بیکاری جوانان باشد

کوروش دیباج

ترس سرتاسر وجودش را فراگرفته، نمی داند قرار است چه بشود، به زمین و زمان ناسزا می گوید که چرا در این بازه زمانی به دنیا آمده است، آینده این واژه پنج حرفی زیبا برایش بزرگترین کابوس زندگیش شده، کل مبلغ همـراهش کفاف نصف هزینه های نیازهای اولیه او را نمی دهد، چه برسد که بخواهد پس انداز کند، همچون اکثر همسالان خود خیابان ها را قدم می زند و با مشاهده هر آگهی کار ایستاده و منتظر معجزه ای برای پیدا کردن کار است، این مقدمه سیاه نمایی نیست، بلکه واقعیتی است که انبوهی از جوانان بیکار هر روز و هر لحظه آن را تجربه می کنند، بیکاری امروز یار دیرین جوان ایرانی شده، هر چند مسئولان و متولیان امر ادعا دارند که اشتغال ایجاد شده و استان مرکزی جز سه استان اول کشور با کمترین نرخ بیکاری کشور است.
در آخرین اظهارات محمد مهدی تندگویان، معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در ستاد ساماندهی امورجوانان استان مرکزی، اعلام کرد که ۱۰ هزار فرصت شغلی جدید در ۲ سال اخیر از سوی این وزارتخانه در کشور ایجاد شده است و مهمترین دلیل افزایش بیکاری جوانان نداشتن مهارت است و تقصیر بیکاری را بر گردن خود آنها انداخت، ولی صحبت های عده ای از جوانان اراکی در این رابطه قابل تامل و بررسی است، البته به شرطی که از سوی متولیان امر گوشی برای شنیدن و عزمی برای رفع مشکل بیکاری آنان باشد.
مرتضی ۳۲ ساله، او در یکی از رستوران های ایتالیایی شهر اراک فعالیت می کند، وقتی از او نظرش را درباره صحبت های اخیر معاون وزیر و سایر مسئولان درباره اشتغال جویا می شوم، در حالی که پاچه شلوارش را بالا می زند و جوراب های مخصوصی که برای واریس پوشیده است را به بنده نشان می دهد، می گوید: از ساعت ۹ صبح الی ۱۲ هر روز هفته سرکار هستم و فقط ۲ ساعت در طول روز برای ناهار فرصت استراحت دارم، آن وقت فکر می کنید بـه مــن چقــدر حقوق می دهند؟ به نظرتان این همه مدت کار کردن برای یک میلیون و پانصد تومان ارزش دارد؟ ولی چه کار کنم مجبورم، هزینه های زندگیم را چگونه تامین کنم؟
وی ادامه داد: متولیان امر مادام می گویند شغل در کشور است، این جوانان هستند که تعریفشان از شغل اشتباه است و دوست دارند پشت میز نشین باشند، ولی این عزیزان آمده اند یک روز جای من کار کنند که ببیند بیش از هشت ساعت در طول روز روی پا ایستادن و تحمل هر توهین و درخواست از مشتری برای حقوق ماهیانه اندک چه حسی دارد، آیا آن ها همچون من هر روز ترس از دست دادن شغل‌شان را دارند؟ بلی کار است، ولی چه کاری؟ به قیمت نابودی جسم برای حقوق بسیار ناچیز که کفـاف تــامین هزینه های اول زندگی را نمی دهد.
خانم جوانی که من او را سمیرا می نامم، در یکی از فروشگاه های زنجیره ای شهر اراک کار می کند، او قبول دارد عدم مهارت باعث بیکاری جوانان است، ولی مهارت هم که داشته باشی، برای این که کسب و کار خودت را داشته باشی، نیاز داری یک سرمایه اولیه برای شروع کسب و کارت داشته باشی، و اگر شانس بیاوری کسب و کارت موفق باشد و استقبال قرار گیرد، به نظرتان با شرایط بد اقتصادی هم اکنون کسی جرات این ریسک بزرگ را دارد؟
وی ادامه داد: بنده قبل از اینکه در این فروشگاه مشغول شوم، به همراه بعضی دوستانم اقدام به ایجاد شغل خانگی در حوزه مواد غذایی کردیم، ولی از بس هر روز اداره اماکن، بهداشت، دارایی و… سر هر مساله برای ما مشکل ایجاد می کردند، نمی دانستیم پیگیر رفع این مشکلات باشیم یا جذب مشتری، به همین خاطر بعد از گذشت سه ماه کارمان را تعطیل کردیم و تنها شانسی که آوردیم فقط بدهکار نشدیم ولی کلیه سرمایه دسته جمعی ما از بین رفت.
داریوش ۲۵ ساله فارغ التحصیل رشته مکانیک، نزدیک دو ماه است راننده اسنپ شده است، وی با بیان اینکه باید به جای کار، گفت بیگاری و استعمار نیروی کار در کشور زیاد است، گفت: این کار پنجمین کاری است که در این چند سال عوض کرده ام، نه اینکه بنده آدم دمدمی و پرتوقع باشند، ولی صاحبان کارها برای فرار از بیمه و اینکه حق و حقوق واقعی بنده و سایر کارگران را ندهند، مادام نیروهایشان را عوض می کنند، با بیان این مساله می خواهم این را به متولیان امر عنوان کنم، اتفاقا شما بزرگواران درکی درستی از شرایط اشتغال ما جوانان ندارید، جوان امروز تنبل نیست، دنبال کار پشت میز و اداری نیست، فقط و فقط امنیت شغلی و حقوقی که شما در قانون کار مشخص کرده اید، را نیاز دارد که متاسفانه حتی این زیر ساخت هم در کشور فراهم نیست.
وی ادامه داد: بنده هم قبول دارم، مهارت برای اشتغال بسیار مهم است، ولی بیاید کمی انصاف داشته باشید مادام بر مهارت تکیه می کنید، ولی به عنوان متولیان امر از آموزش و پرورش و دانشگاه غافل مانده ایم و درس هایی را برای دانش آموزان و دانشجویان اجبار می کنید، بگذرانند که در طول زندگی‌شان هیچ فایده عملی ندارد، به جای شعار و مقصر دانستن جوانان از عدم مهارت، سیاستگذاری درستی در نظام آموزش و پرورش و دانشگاه ها داشته باشید.
احمد یکی دیگر از جوانان شهر اراک است که به امید اشتغال در حال گذراندن دوره های فنی و حرفه ای است، وی با بیان اینکه امیدوار است مدرک فنی و حرفه ای بدردش بخورد، گفت: متأسفانه رشته هایی که بازار اشتغال آن نسبتا به بعضی رشته ها بهتر است، فنی و حرفه ای به آموزشگاه خصوصی واگذار کرده و هزینه کلاس های آموزشگاه های خصوصی بالا است و بسیاری جوانان چون او از شرکت در این دوره ها محروم هستند.
وی در ادامه گفت: نمی خواهم این مساله را به تمام دوره هایی که در فنی و حرفه ای برگزار می شود، تعمیم دهم ولی در دوره ما با گذشت سه ماه مربی دوره هیچ فعالیتی نمی کند اکثر روزها که به ارشد کلاس می گوید از جزوه دوره های قبل برای ما مجدد بازگو کند و یا اینکه در کارگاه ما را به نوعی با کارهای بسیار اولیه اره کاری، سوهان کاری و… سرگـرم می کننـد. عده ای از بچه ها شکایت کردند ولی هیچ فایده ای نداشته و باعث اخراج آنان از دوره توسط مربی شده است، در واقع دوره فنی حرفه ای حداقل برای بنده تاکنون هیچ مهارت عملی را فرا نداده است.
برای بررسی دقیق اینکه مشکل اصلی اشتغال در کجاست، به سراغ بهزاد غلامی اقتصاددان و مدرس دانشگاه می روم، وی با بیان اینکه بیکاری و علل آن را در عدم مهارت جوانان، بلکه زیر ساخت های اشتغال باید جستجو کرد، گفت: درست است مهارت یکی از زیرساخت های مهم اشتغال است، ولی فعـال بـودن بنگاه های اقتصادی، پویایی صنایع، نظام آموزش و پرورش و… تمامی زیر ساخت هایی است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: امروزه مسئله اشتغـــال برای جوانان، خانواده هـا و در نهایت بـرای دولت ها بــه یکی از دغدغه های اصلی تبدیل شده است که به سادگی نحوه زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار داده است. حال باید دید که به طور کلی ایجاد اشتغال به عهده دولت است و یا بخش خصوصی؟
این اقتصاددان تصریح کرد: تصور حاکم در میان مردم این است که این موضوع از وظایف دولت است ولی در واقع اینطور به نظر می رسد که اگرچه دولت ها موظف به توسعه زیرساخت ها و بسترسازی مناسب و باثبات در اقتصاد و دنیای کسب و کار هستند ولی وظیفه اصلی به عهده بخش خصوصی است. البته طی یک دهه گذشته موضوع کارآفرینی در محیط کسب و کار رواج بسیاری یافته که متاسفانه اغلب افراد آن را با اشتغال زایی اشتباه می گیرند.
وی بیان کرد: تجربه کشورهای ناموفق در زمینه ایجاد اشتغال حاکی از آن است که حضور گسترده دولت در اقتصاد چه در زمینه بنگاه داری و تولید، چه در زمینه مداخله در بازارهای مختلف و چه در زمینه حمایت های گوناگون از بنگاه های اقتصادی و… شاید بتواند در کوتاه مدت منجر به افزایش اشتغال و آمار آن بشود ولی در نهایت اشتغال ‌ایجاد شده پایدار نخواهد بود، و با افزایش انگیزه بهره مندی از حمایت های دولتی، بهره وری کاهش خواهد یافت و سبب افت یا کاهش تقاضای بنگاه‌ برای نیروی کار و جایگزینی نهادهای ارزان دولتی شامل سرمایه و مواد اولیه به‌جای نیروی کار خواهد بود. غلامی اظهار کرد: در مجموع ایجاد اشتغال توسط دولت (به‌طور مستقیم) یک وعده مبهم و متناقض گونه است، زیرا افزایش حضور و مداخله دولت در اقتصاد، در بنگاه داری و در سرمایه گذاری در حوزه های غیرزیرساختی در نهایت از مسیر ناکارایی و گسترش فساد و رانت، کاهش تولید و اشتغال را در پی خواهد داشت.
این مدرس دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر اگر منظور از وعده‌ ایجاد اشتغال توسط دولت نقش غیرمستقیم دولت از طریق تسهیل شرایط کار، ثبات اقتصاد کلان، اصلاحات نهادی در بازار کار و سـایر زمینه های ذکر شده در نقش های متعارف دولت باشد، نمی توان به آمار و ارقام دقیقی برای وعده ایجاد اشتغال استناد کرد.
این اقتصاد دان تصریح کرد: دلیل اینکه نمی توان به این آمار و ارقام استناد کرد، بدین خاطر است که طرفین بازار کار را افرادی تشکیل می دهند که با توجه به شرایط محیطی خود تصمیم به مبادله کار و دستمزد خواهند گرفت و پیش‌بینی اثر اصلاحات و سیاست های نامبرده در تصمیم افراد در اقتصادی به وسعت و تنوع اقتصاد ایران دشوار و غیردقیق است.
غلامی گفت: پیش‌بینی تحولات بازار کار در اقتصادی که نیازمند اصلاحات عمیق ساختاری و نهادی برای افزایش تولید و اشتغال نباشد با توجه به مسیر گذشته متغییرهای اقتصادی و روابط بین آنها راحت تر و با خطای کمتری قابل حصول است. اما در اقتصاد کشور که با مجموعه‌ نسبتا بزرگی از موانع برای توسعه پایدار مواجه هستیم، و نمی‌توان شرایط مطلوب آتی را که در بستری از اصلاحات عمیق اقتصادی رقم خواهد خورد، با دقت بالایی ترسیم کنیم.
این اقتصاد دان در پایان بیان کرد: متولیانی که با قاطعیت وعده های نسبتا بلند پروازانه ای درخصوص افزایش اشتغال می دهند، حرفی از اصلاحات اقتصادی و ساختاری برای دستیابی به این وعده ها نمی زنند. بلکه به‌نظر می‌رسد این وعده ها را در ساختار موجود یا از طریق مداخله مستقیم دولت در بازار کار ارائه می کنند که این رویکرد دارای یک تناقض درونی است.