شنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۸   شماره ۱۰۵۹

نیم ور؛ کهنسال نام آور

بخش چهل و سوم/ فصل ششم

مهدی لعل بار- جواد احدی- شهرزاد قربانی/ نویسندگان:
علاوه بر بند نیم‌ور که آب زمین‌های زراعی نیم‌ور و باقرآباد را تأمین می‌کند، بندهای دیگری نیز بر روی رودخانه بسته شده است که روستاهای اطراف و همچنین زمین‌های زراعی در طول مسیر ۲۹۰ کیلومتری در محدودۀ شهرستان‌های گلپایگان، خوانسار، خمین، محلات، دلیجان و قم از آن بهره می‌برند و برای زراعت از آب رودخانه استفاده می‌کنند. حاج حسین رئیسی از پیشکسوتان کشاورزی نیم‌ور نام تعدادی از بندهای منطقه را به ترتیب بیان می‌کند: « بالاتر از بند نیم‌ور بند چِرَز قرار دارد که آب روستاهای چرز، جودان، جُردگان و ارقده را تأمین می‌کند. بعد از آن بند نیم‌ور است که آب نیم‌ور و باقرآباد را تأمین می‌کند. پائین‌تر از بند نیم‌ور هم بند امرآباد (امیرآباد) قرار دارد. بند بعدی بند لریجان است که روستاهای لریجان و سیدآباد از آن استفاده می‌کنند و بعد از آن بند چَم تُرکا(ترکان) قرار دارد. از بند لریجان تا بند چم‌ترکا چشمه‌های زیادی وجود دارد که باعث می‌شود رودخانه در این قسمت پرآبتر باشد. بند بعدی چهار روستا را آب رسانی می‌کند، روستاهای نخجیروان، حسین آباد، حسن‌آباد و افشگرد. بعد از آن روستاهای مُزور، محمدآباد و مجیدآباد نیز یک بند دارند.»
آقای مرادی نژاد در مقالۀ خود می‌نویسد: «در طول رودخانۀ قمرود شیوه‌های مختلف حقابه بری از رودخانه دیده می‌شود که از جملۀ آن در مناطق خوانسار، گلپایگان و در مورد برداشت آب از سرچشمۀ خوانسار حقابه‌بندی موسوم به سه روز، نُه روز متداول است. این نحوه از تقسیم آب رودخانه پس از نزاع‌ها و زد و خوردهای طولانی میان رعایای گلپایگان و خوانسار برقرارگردیده و هنوز نیز معتبر است. به موجب این نحوه از تقسیم بندی، اولاً در فصول بهار و پاییز نوبت‌های روزانه آب سرچشمه خوانسار مربوط به حقابه بران خوانسار و آب شبانه آن به حقابه بران گلپایگان تعلق می‌گیرد. ثانیاً در فصل تابستان که غلۀ گلپایگان نیاز به آب ندارد. نُه شبانه روز آب متعلق به دهات حقابه بر خوانسار و سه شبانه روز (مشروط بر اینکه هر شبانه روز ده جریب را مشروب سازد) از آن گلپایگان است. از بخش میانی قمرود در شهرستان محلات تا اراضی پایین دست در حومۀ قم تقسیم آب قمرود بر اساس ضوابط و قراردادهایی است که بعنوان کهن‌ترین قراردادهای بهره‌برداری از جریان‌های سطحی ایران محسوب می‌شود. لذا نظام بهره‌برداری از آب مخصوصاً آب کشاورزی در ایران سابقه بسیار طولانی و تاریخی دارد که می‌توان به نظام بهره‌برداری رودخانۀ قمرود اشاره کرد. تغییر آب دهی سالانه در طی این دوره از ۱ تا ۲۱ مترمکعب در ثانیه می‌باشد.» آقای حسین جان صالحی فرد در خصوص چم‌های اطراف بند هم می‌گوید: « چم‌های پائین بند نیم‌ور تا سال ۱۳۵۷ از نهر نیم‌ورآب خود را تهیه می‌کردندکه پس از پیگیری لازم مشخص شد که حقابۀ آنها از جوی نیم‌ور غیر قانونی بوده و بایستی آب کشاورزی خود را با احداث بند از داخل رودخانه تهیه کنند.»