دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۹۹   شماره ۱۲۹۲

مشاوره گروهی، یک تجربه هیجان انگیز/بخش دوم

میلاد قمی

عضو هیات مدیره انجمن مشاوره ایران شعبه استان مرکزی

در شماره قبلی به معرفی مشاوره گروهی و انواع آن پرداختیم. در این شماره به بررسی تعدادی از اصول مشاوره گروهی و عواملی که باعث جذابیت یا درمانبخشی مشاوره گروهی می شوند، می پردازیم. از اصول اساسی در مشاوره گروهی چگونگی انتخاب یا شرکت دادن اعضا در گروه می باشد. شاید برای شما سوال باشد هرکسی میتواند مشاوره گروهی را برگزار کند؟ یا هرکسی با هر مشکلی می تواند وارد جلسات مشاوره گروهی شود یا خیر؟
قطعا هرکسی نمی تواند به عنوان مشاور گروه یا رهبر گروه باشد. رهبر گروه در مشاوره گروهی باید واجد یکسری شرایط یا صلاحیت ها باشد کــه از مهم ترین آن ها می توان به داشتن مهارت و تخصص در ارائه مشاوره گروهی یا دیدن دوره های تخصصی کارآموزی و کارورزی در این حوزه اشاره کرد. اما مساله دیگر نحوه شرکت یا شرایط پذیرش و عدم پذیرش اعضا در مشاوره گروهی است. در مشاوره گروهی تناسب اعضا با نوع گروهی که تشکیل میشود حائز اهمیت است. لذا مسئله انتخاب اعضا مناسب برای گروه را باید بسیار جدی تلقی کرد. مهمترین عوامل مؤثر در انتخاب اعضا،عبارتند از هدف گروه، ساخت و روش کار گروه،شخص درمانگر و آمادگی و تجربه او، وبالاخره تناسب اعضا با گروه است. انتخاب اعضا برای بعضی گروه ها اصلا مسئله ای نیست. از جمله این قبیل گروه ها از گروه هایی می توان نام برد که برای معتادان یا اشخاص چاق تشکیل می گردد. این گروهها دارای هدف صددرصد مشخصی هستند و اعضای مشخصی را به عضویت می پذیرند. در مورد گروه های مشاوره ای، درمانی و فعالیت که وصف آنها قبلا آمد، و بطور خلاصه گروه هایی که کم و بیش هدف گروههای فوق الذکر را دنبال میکند،انتخاب اعضا باید بادقت بسیار توأم باشد.
اما در مقابل معیارهای هم برای نپذیرفتن افراد در مشاوره گروهی وجود دارد.
بعضی مراجعان بنابه وضع روانی آنها، اعضای خوبی برای گروه های مورد نظر ما نیستند. علت شکست آنها هم بیشتر در این است که نمی توانند از عهده وظایف اولیه ای که گروه به آنان محول میکند،برآیند.بعضی از بیماران که اختلال آنها به مرحله مرضی نرسیده است،میتوانند در گروه های درمانی و رشد شرکت داشته باشند.از جمله مراجعانی که نمی باید در گروه-درمانی پویا پذیرفته شوند عبارتند از بیماران پارانوئیدی،کسانی که خیلی خود-محور بین و خودشیفته هستند، بیماران هیپوکندریائی، کسانی که میل به خود کشی دارند، معتادان به مواد مخدر و الکل،روان پریش ها، آنها که دارای جامعه-مرضی هستند و بالاخره بیمارانی که دارای آسیب های مغزی می باشند. در امر انتخاب اعضا برای گروه، یکی از عواملی که باید در نظر داشت این است که از شرکت اعضائی که احتمال ترک زودرس آنها می رود، خودداری کرد.
جالب است بدانیم، معیار پذیرش بسیار پیچیده تر از معیار نپذیرفتن مراجعان در مشاوره گروهی است. بی شک مهمترین معیار پذیرش، ((انگیزه))مراجع برای شرکت در درمان بطور کلی و در گروه درمانی بطور اخص است و مراجعانی که به علت فشار دیگران، از قبیل والدین، معلمان و… آن در گروه شرکت کنند، اعضای مناسبی نخواهند بود.
دو نکته دیگر که در امر پذیرش باید در نظر گرفت، عبارت است از نخست اینکه در انتخاب هر عضو، احساس و نظر شخصی درمانگر نسبت به مراجع مهم است. اگر درمانگری نسبت به مراجعی احساس شدید ناخوشایندی و بی علاقگی می کند، بهتر است او را به درمانگر دیگری ارجاع دهد.
تا اینجا با شرایط پذیرش و عدم پذیرش در گروه آشنا شدیم؛ اما در ادامه به بررسی عواملی می پردازیم که مشاوره گروهی را برای افراد جذاب می کند.
برای آنهایی که هزینه دریافت خدمات مشاوره سنگین می باشد مشاوره گروهی یکی از بهترین گزینه ها است که با کمترین هزینه ها بیشترین بهره را ببرد. مشاوره گروهی به شما کمک می کند با هزینه بسیار کمتر، تجربه و دانش بسیار بیشتری به دست آورید و بدون نگرانی از محدودیت زمانی جلسه مشاوره، فرصت کافی برای ارتباط با مشاورتان را داشته باشید. مشاوره گروهی چندین جلسه ادامه دارد و در این مدت شما می توانید روی مسائل مختلف فکر کنید و در هر کدام از جلسات، پاسخ دغدغه هایتان را پیدا کنید. مشاوره گروهی معمولا شامل تمرینات گروهی، بحث گروهی، پرسش و پاسخ و بازیهای متناسب با موضوع گروه خواهد بود که همگی تجربه ای غنی و به یاد ماندنی را برای شما می آفریند.
عامل دیگری از جذابیت در مشاوره گروهی ایجاد امید در مراجعان است، ایجاد امید امری بسیارمهم هست ابن سینا در این باره می گوید ((بر پزشک است که همیشه بیماران را به بهبود بشارت دهدزیرا این عمل در بهتر نمودن عوارض روانی بیماران اثر شایانی خواهد داشت)) بیماری که دریک گروه درمانی هستند درمراحل متفاوت عروج و افول بیماری اندوجودبیماران گوناگون که در مراحل مختلف بسیاری هستند کمک بزرگی به درمان میکند درکمپ های ترک اعتیاد همیشه رهبرگروه کسی است که قبلا خود معتاد بوده و تجربیات خود را برای دیگران بازگو می کند.
همچنین، بسیاری از مراجعان خیال می کنند که ایشان دارای مشکلات اندیشه و خیالات غیر قابل قبولند. این احساس منحصر به فرد بودن را انزوای اجتماعی انها راتشدید می کند زیرا مشکلات انها در مراودت اجتماعی امکان روبرویی و پیبردگی در بیان را از گروه های مورد تماس ایشان می گیرد. شکسته شدن این احساس انحصار بایک دنیا ارامش و راحتی همراه است. دراثر این ارامش بیماران احساس می کنند که با دنیا در تماس هستند. عمومیت یک امر ویژه مشاوره گروهی نیست بلکه در مشاوره فردی وحتی مراودت عادی هم بوجود می آید.
مراجعان هنگامی که قدم به مشاوره گروهی می گذارند ازحیث روابط انسانی ورشکسته اند. درجلسات درمان تجربه گرانبها برای انها این است که احساس می کنند می توانند به حال دیگران مفید باشند و این به عزت نفس آنها می افزاید. اغلب بیماران دراثرگوش دادن به صحبت های سایر بیماران و یامشاهده ایشان به شناخت هایی می رسند که از طریق درمانگر به آن دست پیدا نمی کنند. بسیاری از مراجعان سایر مراجعان را در درمان خود موثر می دانند. یکی دیگر از تاثیرات مثبت نوع دوستی این است که بیماران را از حصار کشنده در خود فرو رفتگی بیرون می کشد و به انها راه درست تفحص وشناخت خویشتن رانشان می دهد.
عامل بعدی رشد مهارت های اجتماعی است. یادگیری اجتماعی یابه عبارت دیگر تکوین مهارت های اساسی اجتماعی یک عامل مهم درمانی است البته نحوه ی تعلیم آن درگروه ها به طور مختلف است. در رشد مهارت های اجتماعی باید به ریشه ی عدم موفقیت در ارتباطات اجتماعی توجه کرد. راه های رسیدن به رشد اجتماعی نقش بازی کردن ایجاد فرصت درک یا مشاهده رفتار غلط شخصی را نام برد و راه درمان آن تشخیص تغییر ارادی رفتار اجتماعی است.
و همچنین رفتار تقلیدی می تواند یکی دیگر از جذابیت های مشاوره باشد. گاه درجلسات درمان ممکن است بیمار مانند رهبر بنشیند حرف بزند و حتی قدم بزند این امر در گروه درمانی پیچیده تر است چون ممکن است اعضای گروه رفتار یکدیگر را تکرار نمایند. گاه دیده شده که بیماران در مشاوره گروهی از رفتار دیگران سود می برند که این امر در کار درمان به درمان جانشین مرسوم است مثل مشاهده بازی با مار که به رفع ترس از مار کمک می کند. کم نیستند بیمارانی که از مشاهده ی بیمارانی با مشکلات مشابه خودشان سود برده اند. و موارد دیگری به شرح زیر از عوامل جذابیت مشاوره گروهی می توانند باشند.
تجربه ی عاطفی تصحیحی
عبارت است ازقرار دادن بیمــار درمعـرض موقعیت های عاطفی که درگذشته تحت شرایط عادی قادر به تحمل آن نبوده است. این اصول درمان یعنی اهمیت تجربه عاطفی در روان درمانی و پی بردن بیمار به نامناسب بودن واکنش های همنشینانه ی خود هر دو درگروه درمانی از اهمیت فوق العاده برخوردارند. در گروه ۳عامل تجربه ی تصحیحی را تسهیل می کندکه عبارت اند از:
حمایت گروه ازاعضای خود
فراهم بودن شرایط تحریک عاطفی
واقعیت آزمایی از طریق ارزش گذاری جمعی برکنش های فرد
بطور خلاصه اجزا و ترکیبات یک تجربه ی عاطفی تصحیح کننده از این قرار است:
احساس و ابراز هیجان شدید که معطوف به سایرین و توام باریسک است.
وجود گروهی حامی فرداست و به او برای ابراز ناگفتنی هایش امکان ریسک می دهد.
امکان واقعیت آزمایی که به منزله ی یک فرصت تصحیحی است.
گروه جهان کوچک اجتماعی
گروهی که روابط بین اعضای آن آزادانه صورت گیرد و دارای پاره ای محدودیت های ساختی باشد«معمولابه صورت یک جهان کوچک اجتماعی ومرکب از اعضای ان درمی اید.یعنی پس از گذشت مدت زمان کافی» اعضای گروه با یکدیگر همان رفتاری را آغاز می کنند که با سایر مردم در خارج ازگروه انجام می دادند.
فرد و محیط گروهی او
بین فرد و گروه و محیط پیرامون او همواره تعاملی درجریان است. هرچه تعامل اعضا بایگدیگر با اراده تر باشد محیط آنها متنوع تر و امکان شناخت و حل مشکلات افراد بیشتر خواهد شد. گروه تنها جایی است که رفتارهای ناسازگار اعضای گروه آشکار می شود بلکه جایی برای شناخت دینامیسم های رفتاری است.