چهارشنبه ۳ آذر ۱۴۰۰   شماره ۱۵۰۱

ما ملتِ کتابخوان

فاطمه چاپاری

کار نگارش گزارشی پیرامون کتاب را در پایان هفته کتاب انجام دادم، چرا که فرهنگ همیشگی است و نمی توان به طور مقطعی به آن پرداخت و تاثیرگذاری هر پژوهش، بررسی، آگاهی رسانی و نقدی که انجام می شود مشروط بر تداوم آن است، اما آنچه خواهید خواند یادداشتی است که با ارجاع به گزارشم در این شماره، نوشته ام. در این یادداشت به رغم هر آن چه تا به حال شنیده اید ادعا می کنم که «ایرانی ها کتاب خوان اند» و ادعایم را نیز ثابت خواهم کرد.
فعالان حوزه کتاب همیشه از پایین بودن سرانه مطالعه در کشور گلایمند بوده اند و مردم خود نیز همواره بر عدم مطالعه اذعان دارند، اما این بار با نظر به اظهارات یکی از کتابداران شهر در کنار گفته های یک از ناشران بومی استان به مواردی برمی خوریم که نشان می دهد عدم مطالعه ایرانیان یک حکم قطعی نیست و این مساله را می توان ناشی از عواملی دانست که اگر مورد بازبینی قرار گیرند شاید اوضاع تا حد زیادی تغییر کند، آمار خرید و مطالعه کتاب در حوزه ها و دوره های مختلف بالا و پایین می شود و به نظر من با بررسی این نوسانات در می یابیم که مطالعه مردم در وهله های خاص زمانی تغییر چشمگیری داشته اما چه می شود که این روند استمرار نمی یابد.
با شیوع کرونا و گرانی کاغذ، تقاضـای مــردم برای خرید کتاب و در پی آن تیراژ کتاب ها کاهش می یابد اما با بازگشایی کتابخانه ها مراجعه مردم به کتابخانه افزایش یافته، در واقع ناشران و کتاب فروشان کم کار اما کتابداران پرکارتر از گذشتــه شده اند، این موضوع نشانگر این است که؛ نه تمامی مردم اما بخشی از جامعه به سبب مشکلات اقتصادی خود از خرید کتاب و در نتیجه مطالعه بازمانده اند، مساله به همین جا ختم نمی شود همه می دانیم که دانش آموزان بخش عمده مراجعان کتابخانه ها را تشکیل می دهند کــه ساعت هـا وقت خود را صرف خواندن کتاب هــای کمک درسی می کنند و پس از درس و دانشگاه مطالعه را می بوسند و می گذارند کنار، این جا بد نیست نگاهی هم به کتاب های درسی داشته باشیم و ببینیم چرا همه ما ۱۲ سال تحصیل و حجم مطالعاتی را که در این مدت داشته ایم بی فایده قلمداد می کنیم، در بسیاری از کشورها آثار کلاسیک ادبیات جهان چون رمان های تولستوی، ویکتورهوگو، دیکنز، داستایوفسکی و … از جمله مباحث درسی به شمار می رود و دانش آموزان مدارس در این کشورها قبل از اینکه به سن جوانی برسند با این آثار آشنا شده اند، در حالی که در کشور ما، کسی که این آثار را مطالعه کرده خود را از قشر فرهیخته جامعه می داند و کـاملا هم درست فکر می کند چرا که در کتب درسی ما، آن چنان که باید به ادبیات کلاسیک فارسی هم پرداخته نشده چه رسد به ادبیات کلاسیک جهان، در واقع جامعه ایرانی از همان ابتدا با پرداختن به کتب درسی با کتاب و مطالعه به معنای واقعی اش بیگانه می شود. در واقع شاید بتوان حجم مطالعات دانش آموزان ایرانی را از نظر زمانی بسیار بیشتر از میانگین مطلوب دانست اما این محتوای مطالعاتی است که از غنای کافی برخوردار نمی باشد. مورد دیگری که قصد دارم به آن اشاره کنم افزایش انکارناپذیر مراجعه به کتابخانه ها در هفته کتاب است، این مساله به گفته کتابداران ناشی از افزایش کارهای فرهنگی در این هفته است و این موضوع را گوشزد می کند که ما در دیگر روزهای سال آن چنان که باید به کار فرهنگی در حــوزه کتــاب و مطالعه نمی پردازیم، حال برگردم به مساله ای که در ابتدای گزارش مدعی آن شدم، به نظر شما با حل شدن مشکلات اقتصادی در زمینه کتاب چون گرانی کاغذ و در نظر گرفتن حمایت های اقتصادی از فعالان این حوزه، بازنگری در محتوای کتب درسی، افزایش و تداوم کارهای فرهنگی در زمینه کتاب و کتابخوانی آیا باز هم در ســال های آتی شاهد عدم مطالعه مردم خواهیم بود؟