روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۵ خرداد ۹۵ شماره ۳۳۹
گروه اجتماعی- فرشته غلامی
چهل سال پیش وقتی آن جانور موذی چمدان به دست از راه گمرک وارد خیابانهای شهر شد؛ شهروندان از دیدن این موجود درشت جثه وحشت کردند و بلافاصله با شهرداری تماس گرفتند. این مهمان ناخوانده چیزی نبود جز یک موش نروژی با جثه ای بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم و نسبت به سایر همنوعانش درشت تر و در رژیم غذایی خود به همه چیز خور معروف بود . اما قبل از آنکه تحقیقات مسئولان درباره گونه موجود موذی به پایان برسد؛ موش نروژی به سرعت در شهر زاد و ولد کرد . حالا دیگر دیدن موشهای چاق و چله ای که در هر ساعتی از شبانه روز داخل جوی های پر از آب جست و خیز کرده و درکنار شمشادهای کنار جدول پرسه میزنند به صحنه عادی روزمره شهری تبدیل شده است .
اضافه وزن ۳۵ درصدی موشها
زندگی در شهر آنقدر به مذاق موشها خوش آمده است که ذائقه غذاییشان به کلی عوض شده و دیگر قالب پنیری دلشان را نمیلرزاند. آنها خیلی وقت است فست فود خورهای قهاری شده اند آنقدر که اضافه وزن هم پیدا کرده اند. کسی چه میداند شاید آنها هم به زودی مجبور شوند برای حفظ زیبایی اندامشان رژیم بگیرند . سفره های رنگارنگی که صاحبان رستورانها با ریختن آشغال در جوی مقابل مغازه شان یا برخی شهروندان با رها کردن ته مانده انواع خوراکیها در کنار سطل زباله محله اشان پهن کرده اند؛ شرایط زندگی را برای جمعیت موشهای شهرمان آنقدر خوشایند کرده که حسابی درشت و چاق و چله شده اند.
افزایش تکثیر حیوانات موذی در شهر یکی از عوامل اصلی شیوع بیماری ها است. رها کردن زباله ها در جوی ها و مقابل سطل های زباله به راحتی شرایط را برای تغذیه و تولید مثل موشها مهیا میکند. با توجه به این موضوع مهمترین راه مقابله با این وضع این است که شهروندان از ریختن زباله در سطح شهر که زمینه ساز حضور موشها و انتقال بیماریهای خطرناک است؛ خودداری کنند.
موشهای پیش مرگ همنوعان خود میشوند
درباره پیش مرگها شنیده اید همانها که خودشان را فدا میکنند تا بقیه همنوعانشان به زندگی ادامه بدهند شاید بدانید که موشها هم در میان خودشان پیش مرگ دارند. موشها زندگی اجتماعی پیچیده ای دارند، آنها وقتی با غذای جدیدی مواجه میشوند اول پیش مرگها آن را میخورند و اگر اتفاقی برایشان نیافتاد بقیه موشها هم اقدام به خوردن آن غذا میکنند اگر چند موش بمیرند دیگر آن غذا مورد استفاده موشها قرار نمیگیرد. موشها موجودات بسیار باهوشی هستند که بدلیل برخورداری از حس بویایی قوی از یک سو اماکنی را که به لحاظ مواد غذایی و غنی، بستر مناسبی برای رشد و آسایش آن ها است به آسانی شناسایی میکنند و از سوی دیگر طی مدت کوتاهی نسبت به سموم شیمیایی ایزوله شده و با مصرف آن از بین نمیروند.
یک متخصص فیزیولوژیک جانوری اعتقاد دارد کشتن و نابودی موشها امکان پذیر نیست و در چرخه اکوسیستم باید وجود داشته باشد.
او میگوید: تعداد موشها باید کنترل شده باشد نه اینکه براحتی درشهر زاد و ولد کنند و جمعیتشان هرروز بیشتر شود. موشها ناقل بیماری های خطرناکی همچون طاعون و انواع انگل و نیز دیگر بیماریهای خطرناک هستند که باید وجود آنها کنترل شود.
مهرداد حلوایی تصریح میکند: تاکنون روشهای بکار گرفته شده برای نابودی و کشتن موشها موثر نبوده و همه اقدامات انجام شده از سوی متولیان برای کنترل موشها فقط۱۰درصد به وضع کنترل موشها کمک میکند و ۹۰ درصد مابقی شهروندان هستند که در کنترل جمعیت موشها نقش اصلی را ایفا میکنند.
از تله گذاری تا نبرد تک تیر اندازها
برای خلاصی از شر موشها روشی نبوده که شهرداری در این سالها آن را امتحان نکرده باشد از تله گذاری گرفته تا ریختن سموم شیمیایی با پیچیده ترین فرمولاسیون ها درون جوی های آب یا داخل کلونی موشهای شهر. اما در نهایت ناباوری مسئولان شهرداری، باز هم این موشها بودند که پیروزمندانه از میدان مبارزه بیرون آمده و جولانشان در شهر هرروز بیشتر میشود. به این ترتیب معلوم نیست مبارزه فرسایشی شهرداری با لشگر موشها تا کی قرار است ادامه پیداکند . شاید با این واقعیت باید کنار آمد که موشها دیگر جز جدایی ناشدنی از زندگی شهری خواهند بود که شهروندان می بایست به زندگی مسالمت آمیز در کنار آنها عادت کنند. مانند بسیاری از مشکلات و معضلات زندگی شهری مبارزه با موشها هم اراده همگانی میخواهد. برنامه جامه ای برای کنترل جمعیت موشها در شهر برنامه ای که در آن شهروندان حتی نقش پررنگ تری از مسئولان شهری در میدان مبارزه با موشها برعهده دارند. هنوز هم هستند شهروندانی که با سهل انگاری در رعایت بهداشت معابر و رها کردن زباله در جوی آب و … ناخودآگاه شرایط مساعد برای زندگی و زاد و ولد موشها در شهر را فراهم میکنند . واقعیت این است که شاید نتوان حضور موشها در زندگی شهرنشینی را برای همیشه ریشه کن کرد اما با رعایت برخی نکات بظاهر کم اهمیت از سوی شهروندان شاید بتوان حداقل از افزایش جمعیت لشکر موشها در شهرمان جلوگیری کرد. واقعیت این است که تا وقتی زباله های شهر و فاضلاب سرو سامان پیدا نکند مشکل موشها حل نمیشود زیرا نبود سیستم فاضلاب استاندارد، ریختن زباله ها در جوی و دفع غیربهداشتی زباله ها به تکثیر و تولید مثل موشها کمک میکند.
موشها به زندگی شهری آسیب میزنند
مشترک بودن زیستگاه انسان و حیوان مساله تازه ای نیست. بشر در طول عصرهای مختلف گاه به اجبار، گاه به اختیار محیط زندگی اش را با جانوران قسمت کرده است. اما گاهی این همزیستی تاریخی به قیمت گزافی برای زندگی انسانها تمام شده است .نمونه عینی آن را میتوان همزیستی اجباری انسان و موش دانست. نمیتوان بطور قطع گفت که از چه زمانی موش به خانه و حیطه خصوصی انسانها وارد شده است اما میتوان گفت از همان زمان که انسان تصمیم به ساخت خانه میگیرد و یکجانشین برمیگزیند؛ ناچار بوده برای دفع موش از خانه و کاشانه اش به هر حربه ای متوسل شود. بیشترین حجم آسیب موشها را میتوان در حوزه سلامت انسان بررسی کرد. انسانی که با انتخاب زندگی شهرنشینی گمان میکرد که از حیوانات موذی و آسیبهای غیربهداشتی آنها در امان است ولی در مقام عمل متوجه شد که باید با حضور موشها در شهر زندگی کند و کنار بیاید
بیماری مهلکترین خطرموشها
دکتر مسعود مردانی متخصص بیماری های عفونی میگوید: طاعون یکی از انواع بیماری ها است که از سوی موشها منتقل میشود و این بیماری توسط این جونده میتواند به انسان دیگری به راحتی سرایت میکند .
وی می افزاید: سه عامل جنگ،قحطی و سیل هم میتواند خطر بیماری طاعون و انتقال آن توسط جونده هایی مثل موش را افزایش دهد مثلا هم اکنون در کشور سوریه و هایتی بروز این مشکلات دیده میشود.
مردانی درباره بیماری وبا و ارتباط آن با جونده هایی مثل موش تاکید میکند: برخلاف طاعون و برای جلوگیری از خطر وبا ما به مردم نمیگوییم از موشها فاصله بگیرند بلکه میگوییم که از خوردن سبزی، میوه و آب آلوده دوری کنند. علاوه بر طاعون برخی بیماریهای خطرناک دیگری نیز میتواند از طریق تماس انسان با موشها شیوع پیداکند.
لاشه موش خطرناکتر از موش زنده
خطر بعدی لاشه موشها است. موشی که در زمان زنده بودنش این حجم بیماریهای خطرناک را منتقل میکند بدون شک مرده اش هم خطراتش دست کمی از نوع زنده اش ندارد. با توجه به اینکه زیستگاه موشهای شهری در نهرها، فاضلابها، جوی ها و خانه ها است بنابراین تصور ساده است که فکر کنیم موشهای شهری هم در این گونه محیطها میمیرند. لاشه موشها تا ماه ها در همان محیط زیستش میماند یا توسط سایر زباله های شهری جمع و دفع میشوند که در هر دو شیوه سلامت شهروندان در معرض آسیب است. در بیشتر اوقات لاشه موشها از سایر زباله ها تفکیک نمیشود که وجود این شرایط باعث شده لاشه موشها و خطرات پرشمار آن کمتر از زباله های خطرناک بیمارستانی نباشد . در هر حال باتوجه به اینکه مشکل موشها و تبعات جبران ناپذیری که در زندگی شهری میگذارند فقط مخصو ص به شهر و کشور ما نیست بنابراین میتوان از سایر روشهای علمی مبارزه با موشها که در کشورهای توسعه یافته استفاده میشود الگوبرداری کرد تا حجم آسیب این جونده بیماری را به کمترین سطح خود رساند.
موشهایی که با عابران قدم میزنند
دیگر برای عابرانی که در کنار خیابانها و در کوچه های خیابان ملک و مرکز شهر اراک قدم میزنند دیدن موشهای کوچک و بزرگ عادی شده است البته نباید از یاد برد که به همان اندازه که حضور آنها برای رهگذران عادی شده است دیگر موشها هم از عبور و مرور در کنار مردم ترسی ندارند و بقول یکی از مغازه داران خیابان ملک بی برو بگرد تعدادشان از تعداد بعضی از مشتریان بیشتر است. یکی دیگر از مغازه داران میگوید: مدتی قبل تعداد موشها بیشتر بود اما الان کمتر شده است ولی با این حال هنوز هم هر از گاهی موشها به او خسارت میزنند.
مغازه دار ادامه میدهد: ما خودمان تله و چسب موش میگذاریم ولی بی فایده است اگر حواست نباشد موشها وارد میشوند و برای بیرون کردنشان باید بجنگیم. یکبار یکی از موشها سیم یخچال مغازه دار را جوید و کلی به ما خسارت زد..
هم اکنون سه نوع موش شامل موشهای خانگی با وزن تقریبی ۲۰ تا ۳۰ گرم ، موشهای نروژی که همه چیز خوار هستند با وزن ۵۰۰ تا ۶۰۰ گرم و گروه سوم موشهای سیاه با وزن ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرم در شهر وجود دارد که بیشترین نوع موشهای که در اراک زندگی میکنند از نژاد موشهای نروژی با جثه تقریبا بزرگ هستند این موشها به نام موش قهوه ای، موش انبار، موش کشتی، موش فاضلاب و موش بندر نیز نامیده میشود . موش نروژی موش چاقتر از دو موش دیگر است و عادت به زیستن در مناطق گرمسیری دارد. موش نروژی گونه ای است که تمایل به زندگی جمعی دارد و تحت شرایط مطلوب مجموعه از موجوداتی که باهم زندگی میکنند کلنی هایی را با جمعیتی بیش از ۱۰۰ راس تشکیل میدهند. موش نروژی تمایل شدیدی برای حفط تونل در زیر زمین دارد بخصوص زیر محلهای پوشیده و امن مثل زیر توده های سنگ و چوب داخل ساختمانها در فضای بین دیوارها زیر کف ساختمانها زیر توده های زباله زندگی میکند.
