سه شنبه ۱۳ خرداد ۱۳۹۹  شماره ۱۲۷۳

عبدالله دوامی؛ حافظه قرن تصنیف

بخش پنجم

بهروز مبصری

موسیقیدان و پژوهشگر حوزه موسیقی

عبدالله دوامی متولد ۱۲۷۰ هجــری شمســی، فــرزنــد ابوالقاسم خان تعزیه خوان از روستای «طا» تفرش است. وی سواد مکتبی و قرآنی را در تفرش آموخت و پس از مهاجرت به تهران در مدرسه تربیت صرف و نحو را فرا گرفت و با «رکن الدین مختاری» هم کلاس بود. روزی در منزل مجدالممالک مختصری خواند، «علیخان نایب السلطنه» در مجلس حضور داشت و او را تشویق به خواندن کرد. پس از آن به شاگردی وی در آمد و آواز را کامل نزد ایشان آموخت و دستگاه راست پنجگاه و نوا را فرا گرفت که در آن موقع کمتر خواننده ای آن را می دانست. سپس در محافل حضور یافت و در محضر جناب میرزا حسینقلی و دیگر اساتید بهره مند شد. وی کارمند اداره پست بود که پس از هفت سال به وزارت دارایی منتقل شد و تا زمان بازنشستگی در آنجا بود. سال ۱۲۹۳ پنجمین و آخرین دوره ضبط صفحات گرامافون در دوره قاجاریه انجام گرفت و تیمی پنج نفره به سرپرستی درویش خان نوازنده تار، باقرخان نوازنده کمانچه، اقبال آذر، سید حسین طاهرزاده و عبدالله دوامی خواننده جهت ضبط صفحه به تفلیس رفته و در آنجا کنسرت هایی اجرا کردند. استاد شهریار در این باره برای اقبال آذرمی گوید:
یاد آن کنسرت تفلیسش که گل باران شدند
با دوامی بود و طاهرزاده و درویش خان
از این صفحات تعداد ۳۴ صفحه به ایران می رسد که به دلیل آغاز جنگ جهانی اول الباقی صفحات آنجا می ماند. از این صفحات ۱۴ اثر با صدای عبدالله دوامی موجود است، اما ۶۰ سال بعد تمام دانسته هایش به روی نوار ریل ضبط می گردد. ردیف آوازی و تصانیف وی به وسیله استاد پایور، نت نویسی شد و در اختیار هنرمندان قرار گرفت. هم چنین ردیف آوازی وی به وسیله محمدرضا لطفی ضبط که با تار وی همراه است‌. دوامی را حافظه تاریخی موسیقی ایرانی در سده گذشته نامیده اند، از معاصران کسی را نمی توان یافت که به اندازه او تصنیف در حافظه داشته باشند یا در پای بندی به روایتی ثابت و جامع با او برابری کنند. از شاگردان شناخته شده وی نصرالله ناصح پور، محمود کریمی، محمدرضا لطفی، مختوم و تنی چند تن دیگر را می توان یاد کرد. وی در سن ۹۰ سالگی بر اثر شکستگی پا در بیمارستان در گذشت. وی در بیست دی ماه سال ۱۳۵۹ چشم از جهان فروبست و در بهشت زهرا قطعه ۸۹ به خاک سپرده شد.