سوادآموزان بی سواد/واکاوی تغییرات مفاهیم مربوط به باسوادی و بی سوادی افراد در دنیای امروز

پنجشنبه۲۳ شهریور ۹۶   شماره ۶۷۹

***

وقایع

سمیه انصاری فر

***

هنوز یادم است مادربزرگ پشت میز چوبی کوچکش می نشست عینک قاب استیلش را به چشم می زد و یکی یکی از روی کلمه ها می خواند. بعد مدادش را محــــکم در دستش می گرفت و می نوشت، می گفت: روزنامه ها خیلی ریزند برایم کتابی بگیر کـــــه با این چشم ها بتوانم بخـوانم… مادرم می گفت: چشم و می خندید… مادربزرگ می گفت: بیا ببین پسر جان درست نوشتم یا نه؟… چند وقت بعد دیگر می توانست تابلوها را بخواند… دفترچه بانکش را خودش امضا کند و… این ها شاید حالا خیلی عجیب باشد، ولی در دهه ۶۰ و ۷۰ موجی از سوادآموزی برای بزرگسالان به راه افتاد. مادرها و پدرهایی که هرگز سواددار نشده بودند پا به پای بچه هایشان درس می خواندند مقدماتی و تکمیلی… روند سوادآموزی در کشور ما بعد از انقلاب با نام نهضت سوادآموزی به کار خود ادامه داد؛ ولی سابقه آن به سال ۱۳۱۵ می رسد زمانی که سازمان تعلیمات اکابر برای باسواد کردن بزرگسالان راه اندازی شد.
۸۰ سال از اولین تحرکات برای یادگیری آن ها که هیچ سوادی نداشتند و ضرورت چنین اقدامی در کشورمان می گذرد و به نظـــر می آید که دیگر تعداد بی سوادها در کشور کاهش پیدا کرده است. هرچند حالا دیگر گستره سواد بیشتر شده و تنها ختم به خواندن و نوشتن نمی شود. در واقع امروزه با مفهوم کلی به اسم سواد که تنها در خواندن و نوشتن و گرفتن مدرک تحصیلی است خلاصه نمی شود بلکه بر اساس تعریف یونسکو حتی کسانی که مدارک بالای دانشگاهی دارند لزوما باسواد نیستند. در تعریف یونسکو شخص باسواد فردی است که غیر از خواندن و نوشتن ۶ پارامتر دیگر را با خود دارد، از جمله سواد عاطفی یعنی توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده، همسر و دوستان، به نحوی شایسته. سواد ارتباطی توانایی برقراری ارتباط و تعامل با تمامی اعضای جامعه، شامل آداب معاشرت و روابط اجتماعی نیکو. سواد مالی توانایی مدیریت اقتصادی درآمد، یعنی دانش چگونگی پس انداز، سرمایه گذاری، و مدیریت هزینه.
سواد رسانه این که بدانیم کدام رسانه ها معتبر و کدام نا معتبر است. یعنی توانایی تشخیص راستی و درستی اخبار و دیگر پیــــام های رسانه ای. سواد آموزش و پرورش توانایی تربیت فرزندان به شکل شایسته. سواد رایانه توانایی استفاده از مهارت های هفت گانه رایانه یا ICDL، شامل مفاهیم پایه ی فن آوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده از رایانه، مدیریت فایل ها، واژه پردازی و … یونسکو البته بخش های دیگری مثل سواد کشاورزی، سواد فرهنگی، سواد کارکردی، سواد سلامتی، ادبی، علمی و بسیاری سوادهای دیگر را هم بعد از این شش سواد اصلی معرفی می کند و با اطلاع از این انواع ســواد است کـــه می توان از این به بعد در بکار بردن کلمه با سواد و بی سواد برای هر فرد، مکثی طولانی در ذهن بکار برنده این الفاظ ایجاد کرد. با وجود این تعریف ها حالا می توان گفت که بسیاری از پدر و مادرهای بی سواد در نسل های گذشته بی سواد مطلق نبودند و شاید تنها خواندن و نوشتن و حساب کردن نمی دانستند. اما همچنان نمی توان از اهمیت خواندن و نوشتن بعنوان سواد پایه چشم پوشید.
هشتم سپتامبر برابر با ۱۸ شهریور هر سال، روز جهانی سوادآموزی است. بیش از پنج دهه‌ی قبل،‌ زمانی که یونسکو با هدف تاکید بر اهمیت سواد بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی انسان ها، روز جهانی سواد را اعلام کرد، دنیا به شکل دیگری بود. آن زمان، تعداد بسیار زیادی از مشاغلی که امروز وجود دارند، وجود نداشت و ابزارهای ارتباطی، کاملاً متفاوت بود.
و شاید به همین دلیل است که شعار امسال آن « سوادآموزی در دنیای دیجیتال» است.
هرچند بی سوادی در معنای ناتوانی در خواندن و نوشتن هم اکنون در دنیا خیلی کاهش پیدا کرده است؛ ولی همچنان در دنیا و در کشور ما و به تبع آن در استانمان همچنان افرادی با این تعریف وجود دارند.
همین چند روز پیش بود که وزیر آموزش و پرورش در همایش ملی سوادآموزی در دنیای دیجیتال گفت: علی رغم همه تلاش‌ها بویژه پس از انقلاب اسلامی هنوز با تعداد زیادی از آحاد جامعه مواجهیم که از نعمت سواد بی‌بهره‌اند. نرخ بی سوادی از ۵۰ درصد در اوایل انقلاب به حدود ۱۰ درصد کاهش یافته که دستاورد خوبی است، اما حتی یک نفر بیسواد هم برای جامعه زیاد است.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا، محمد بطحایی با اشاره به ضرورت و اهمیت سوادآموزی در دنیای امروز و نقش آن بر توسعه جوامع گفت: بیش از نیم قرن از نامگذاری روز جهانی سوادآموزی گذشته اما متاسفانه میلیون ها نفر در دنیا از نعمت سواد محرومند.
وی افزود: هرچند تعریف سوادآموزی با خواندن و نوشتن صرف تفاوت پیدا کرده و امروز به عنوان قابلیتی برای انتقال مفاهیم و تفکر انتقادی شناخته می‌شود. علی رغم گسترش مفهوم سوادآموزی هنوز در دنیا افراد بسیاری از این فرصت ارزشمند بی بهره‌اند.
وی با تاکید بر اینکه باید به عقب برگردیم و بررسی کنیم چه موانعی باعث حرکت کند ریشه کنی بی سوادی شده است عنوان کرد: چه قدر خوب بود امروز به جای آمار ۱۰ درصدی بی سوادی آمار یک درصد و دو درصد را اعلام می‌کردم. البته دستیابی به این هدف دور نیست. اگر بخواهیم شتاب بیشتری به سوی کاهش بی سوادی داشته باشیم چاره‌ای جز تحول نداریم.
وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: باید برنامه ریزی متمرکز و ملی خود را به برنامه ریزی محلی و عملیاتی چرخش دهیم. تا زمانی که نوع و روش برنامه ریزی ما از روش متمرکز به سمت برنامه‌ریزی محلی تغییر نکند شاهد شتاب بیشتری نخواهیم بود. شرط دوم برای افزایش شتاب رفع بی سوادی کاهش تصدی گری است. تا زمانی که سیطره دولت از روی این امور برداشته نشود مشکلات حل نخواهد شد.
در استان مرکزی نیز طی سال های ۹۰ تا ۹۵ تعداد افراد باسواد رشد دو و شش دهم درصدی داشتند.
حسین میرزایی گفت: طبق سرشماری انجام شده میزان افراد باسواد در سطح استان مرکزی ۹۳ و ۹ دهم درصد بوده که در سال ۹۵ این میزان به ۹۶ و ۵ دهم درصد ارتقا یافت.
وی با اشاره به میزان بهره‌مندی مردم از حداقل سواد خواندن و نوشتن که یکی از شاخص‌های رشد در جوامع است گفت: بدیهی است که مبارزه با بی‌سوادی در رشد این شاخص گامی اساسی بوده و به رشد حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می انجامد.
میرزایی ادامه داد: هر چه افراد به سمت باسوادتر شدن پیش می‌روند یقینا سیر تحول و رویکرد جامعه به سمت توسعه سریع‌تر اتفاق می‌افتد، نام‌گذاری روز جهانی با این عنوان نشانگر وجود مطالبه جهانی برای حذف این پدیده است.
وی اظهار کرد: امروزه با سواد شدن با دهه‌های قبل متفاوت است، در گذشته سواد شامل خواندن، نوشتن و یادگیری چهار عمل ریاضی بود، اما امروزه به دنبال ارائه مهارت‌های مختلف به سوادآموزان هستیم.
وی با بیان اینکه شعار امسال«سوادآموزی در دنیای دیجیتال» است، افزود: باید مهارت‌ آموزان در ابتدا با دنیای دیجیتال و نوع استفاده از آن آشنا شوند، بایستی تلاش کنیم که به آموخته‌های آنان عمق ببخشیم، لذا امسال برای اولین بار در استان مرکزی به ۱۰۰ نفر از سوادآموزان آموزش ICDL داده شد.
میرزایی تصریح کرد: دوره سوادآموزی شامل پایه اول تا سوم است که در این دوره به سوادآموزان ۶۰۰ ساعت آموزش ارائه می شود، دوره تحکیم برای تثبیت آموخته‌هاست که به مدت ۱۳۰ ساعت برگزار می‌شود و بعد از آن هم دوره انتقال است که ۶۰۰ ساعت آموزش دارد و معادل ششم ابتدایی است.
وی خاطرنشان کرد: حوزه سوادآموزی برنامه‌هایی در حوزه شناسایی، جذب و آموزش افراد دارد و در این خصوص تمام سعی و تلاش خود را بکار می‌گیرد تا در هر منطقه‌ای افراد با باسواد شدن از جهل رهایی یابند.