روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
یکشنبه ۵ دی ۱۳۹۵ شماره ۴۹۰
سمیه انصاری فر
وقایع استان
ساز نقطه عطف موسیقی است و اگر نبود موسیقی هیچ تعریفی نداشت؛ اما آنچه امروز در موسیقی سنتی ایران بعنوان یک چالش وجود دارد ابداع یا ارتقا سازها است برخی با این موضوع مخالفند و برخی نه معتقدند موسیقی نیز مانند هر هنر دیگری با توجه به شرایط و نیاز سازنده و نوازنده تغییر خواهد کرد، البته ابداع ساز صرفا نباید تغییر در شکل و گاه تاحدودی صدای ساز باشد بلکه آنچه مهم است که این ابداع و ساخت ساز جدید با هدف و انگیزه باشد تا پذیرفته شود و استمرار داشته باشد.
برگزاری همایش دوستداران موسیقی اصیل ایرانی در اراک بهانه ای برای گردهمایی علاقمندان و فعالان حوزه موسیقی استان و همچنین رونمایی از ساز ابداعی سماع ساخته حمیدرضا آخوندی بود.
در این مراسم علاوه بر مهمانان استانی از استان های دیگر نیز مهمانانی حضور داشتند. سیاوش دیهیمی رییس انجمن موسیقی استان همدان که زمانی در اراک نیز تدریس می کرده است بعنوان یکی از مهمانان این برنامه گفت: آنچه در برگزاری این مراسم شایان توجه بود همکاری و همدلی میان اهالی موسیقی این استان بود.
همیشه در مقابل ابداع ساز تعصباتی بوده است
وی با اشاره به مثبت بودن این وحدت، آن را یک امتیاز قلمداد و افزود: امیدوارم این همدلی پایدار بماند تا کارهای فرهنگی از این دست تقویت شوند زیرا هم اکنون فرهنگ و هنر این کشور نیازمند همیاری و همکاری اینچنینی است.
این پیشکسوت موسیقی در خصوص رونمایی از ساز سماع اظهار کرد: تجربه شصت ساله من در وادی موسیقی نشان داده که در برابر هر گونه نوآوری تعصباتی وجود دارد البته این به حوزه موسیقی منحصر نمی شود در تمامی حوزه ها علمی و هنری چنین برخوردها و موانعی است.
دیهیمی اضافه کرد: در غرب این واکنش ها کمتر است مثلا می آیند از روی ساز ویولن ساز دیگری می سازند که صدای بم تری دارد و نامش را ویولا می گذارند و هنرمندان آن را می پذیرند یا سازهای دیگری با حجم ها و صداهای دیگر که جز همین خانواده هستند مانند ویولنسل و کنترباس را می سازند و از آن استفاده می کنند.
وی ادامه داد: در گذشته وقتی که یک سیم به سه تار اضافه شد همان سیم مشتاق معروف واکنش هایی بود؛ ولی دیده شده که همین سیم چقدر صدای آن را کامل تر و دلنشین تر کرده است.
دیهیمی ادامه داد: سازهایی که هم اکنون بدست ما رسیده اند بی شک از ابتدا همین نبوده اند و در طول زمان با توجه به نیاز تکامل پیدا کرده اند.
رییس انجمن موسیقی استان همدان تصریح کرد: نکته ی مهم این است که بهرحال تمام تعصباتی که یک روز وجود دارند کاسته می شود و هر سازی اگر هدفمند و درست طراحی شده باشد جای خود را پیدا خواهد کرد.
دیهیمی با اشاره به ساز گره گشا ابداعی حمیدرضا اشتری از هنرمندان استان مرکزی گفت: با وجود کارآمدی این ساز در ابتدا با مخالفت هایی رو به رو بود ولی در نهایت حتی ثبت جهانی و یونسکو شد، بنابراین هنرمند نباید دلسرد شود و باید به کار خود ادامه دهد.
وی ادامه داد: برخی زمان ها لازم است که یک سری از سازها اصلاح شوند و یا حتی با توجه به نیاز ابداع ساز جدیدی صورت بگیرد.
آهنگ های محلی در ایران مظلوم هستند
سعید زرنیخی آهنگساز، مدرس و پژوهشگر حوزه موسیقی نویسنده کتاب هایی چون بی قرار، هوای یار، ترک دیار همه در حوزه آهنگ های محلی و مجموعه ۱۳۰ ترانه محلی مهمان این همایش بود. او که آهنگساز سرود به یادماندنی فتح بستان است در رابطه با سابقه کاری خود گفت: من در کشورها و شهرهای مختلف برنامه اجرا کردم ولی هیچ کدام این احساس خوب را که هم اکنون در شهر خود دارم را به من نداده است.
وی افزود: من از ده سالگی وارد هنرستان موسیقی شدم و در ابتدا آموزش ویولن کلاسیک را یاد گرفتم و بعد از آن نزد استاد تجویدی ویولن به سبک ایرانی را آموختم.
این استاد و نویسنده حوزه موسیقی با بیان اینکه از سال ۵۶ وارد ارکستر بزرگ رادیو و تلویزیون شده، ادامه داد: این ارکستر به رهبری فرهاد فخرالدینی آهنگ های به یادماندنی را اجرا کرد که من هم افتخار حضور در آن ها را داشتم.
زرنیخی اضافه کرد: بعد از انقلاب ارکسترها تعطیل شد که این کار نقاط حسن و ضعفی داشت حسن آن این بود که تقریبا ابتذال در موسیقی از بین رفت. وی توضیح داد: با آغاز جنگ برای به تصویر کشیدن مقاومت مردم نیاز به ابزار هنر بود بنابراین ما دوباره دعوت به کار شدیم و از سال ۵۹ تا ۶۳ در زمینه موسیقی جنگ آثار بی نظیری چون خلبانان، این پیروزی خجسته باد و آمریکا آمریکا ننگ به نیرنگ تو ساخته شد. زرنیخی در مورد آهنگ به یادماندنی فتح بستان گفت: در زمان جنگ یکی از دوستان هم محله ای من شهید شد که بر روی من تاثیر عمیقی گذاشت و موجب ساخت آهنگ فتح بستان شد.
وی اضافه کرد: این آهنگ مقارن با فتح بستان از رسانه پخش شد و به همان نام نیز باقی ماند؛ اما در واقع اسم اصلی شعر آن حامیان خلق سروده حمیدرضا سبزواری بود. بعد از آن نیز آهنگی بنام نوید رهایی ساختم که توسط محمد گلریز خوانده شد و از آن نیز استقبال شد.
زرنیخی که برای مدتی در آلمان مشغول تحصیل موسیقی و اجرای آن بوده، تصریح کرد: وقتی که به آلمان رفتم متوجه اهمیت موسیقی محلی برای آن ها شدم و همانجا تصمیم گرفتم که در فرصت مناسب بر روی موسیقی محلی ایران کار کنم.
وی گفت: در آلمان ارکستری بنام صبا با دوستانم ایجاد و آثار جاودانه ایرانی را در آنجا اجرا کردیم که بسیار مورد توجه آلمانی ها قرار گرفت و گاه حتی تعجب می کردند که چنین موسیقی در ایران است.
زرنیخی ادامه داد: بعد از برگشت به ایران در کنار تدریس ویولن به مطالعه و به روز رسانی آهنگ های محلی ایرانی که بسیار مظلوم بودند پرداختم و چند کتاب در این زمینه تالیف کردم.
به دنبال ترکیب سه ساز سه تار، تار و تنبور بودم
در ادامه این مراسم حمیدرضا آخوندی سازنده ساز سماع در مورد ارتقا ساز تنبور و همچنین ساز ابداعی خود توضیحاتی داد. وی گفت: شکل فیزیکی ساز و تناسب آن با اندام نوازنده در بهتر شدن نواختن و صرف انرژی کمتر موثر است و غیر از آن جنس صدای ساز نیز مورد مهمی در نوازندگی است که با رعایت برخی تناسبات در ساخت ساز می توان صدای مورد نظر را استخراج کرد.
آخوندی در زمینه ارتقا ساز تنبور اضافه کرد: در رابطه با تنبور سال ها ذهنم مشغول تنبوری بود که از لحاظ فرم و الگو راحت تر در دست گرفته و نواخته شود که در نهایت به ایده کنونی در طرح و الگو رسیدم.
وی ادامه داد: با اینکه صدای ساز تنبور از حجم خوبی برخوردار است ولی احساس می کردم کیفیت صدای سیم سُل نسبت به دوسیم دو ضعف دارد و این قابلیت و همخوانی را ندارد که همردیف با دو سیم دو خودش را نشان دهد و یک فضای خالی را حس می کردم.
آخوندی افزود: در نهایت با آزمون وخطای بسیار تنبور چهار سیم را درست کردم تا به وسیله یک سیمی که به سیم سل اضافه شده فضای خالی پر شود. و یک قابلیت و کیفیت بهتر در ساز ایجاد شود و به زعم من ارتقا پیدا کرده است.
وی در خصوص ساز ابداعی سماع گفت: من به فکر ساخت سازی بودم که قابلیت سه تار و تار را همزمان داشته و در عین حال صدای خوبی هم داشته باشد یعنی هم طنین صدای سه تار و هم حجم صدای تار را داشته باشد. آخوندی گفت: در نهایت ساز سماع را ساختم که ترکیبی از سه ساز تنبور، تار و سه تار است با قابلیت هایی چون حجم صدای بالا در خصوص نواختن این ساز هم می شود مانند سه تار با ناخن نواخت و هم مانند تار آن را نواخت. سماع قدرت کوک پذیر بالایی دارد، فضای مضراب زدن آن حدود سه سانتی متر است که با توجه به فاصله مضراب از خرک ودوری و نزدیکی از آن می توان صداهای مختلف بدست آورد.
این نوزانده و سازنده ساز تصریح کرد: سماع قابلیت اجرای تمام تکنیک های تار و سه تار و قابلیت اجرای مضراب تنبور را در حد بسیار قوی و صدای تفکیک شده دارد، البته ساز سماع به هیچ عنوان جایگاه سه تار و تار یا تنبور را نمی گیرد و صرفا جای خود را دارد و صدایش منحصر به خودش است.
در این مراسم تفاهم نامه ای میان انجمن موسیقی استان مرکزی و استان همدان در زمینه همکاری امضا شد و همچنین از تمبر یادبود مراسم نیز رونمایی شد.
