روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۵ مهر ۹۵ شماره ۴۲۵
وقایع استان- روشنک مشتاق
“بهترین راه گذران اوقات فراغت چیست؟ ” این سوالی است که گزارشگران تلویزیون از کودکان و نوجوانان در سطح شهر بسیار می پرسند. سوالی که اغلب پاسخش مطالعه است. پاسخی که به ظاهر نشان از سطح بالای فرهنگی و محبوبیت مطالعه در بین کودکان و نوجوانان است اما وقتی گزارشگر برای مطمئن شدن از پاسخ سوال می پرسد “آخرین کتابی که خواندی اسمش چه بوده؟” بچه‌ها به فکر فرو می‌روند و به دنبال راه فرار هستند. انگار معلم سر کلاس سوال جدول ضرب پرسیده و او که درس نخوانده، مدام این پا و آن پا می‌کند که “آقا اجازه هولم نکن”، “آقا معلم، الان می‌گم” و زمان می‌کشد بلکه راه فراری پیدا کند و اگر جسارت داشته باشد، می‌گوید نمی‌دانم. گاهی هم گزارشگران در خیابان جلوی مردم را می‌گیرند، پیر و جوانش فرق نمی‌کند، وقتی از کتاب و کتابخوانی می‌پرسند، همه تایید می‌کنند که کار ارزشمندی است و بهترین کار برای پیر و جوان است، اما همان زمان که سوال می‌شود “آخرین کتابی که خوانده‌اید، چه بوده؟” می‌شوند همان کودک در مقابل معلمش که جواب سوال جدول ضرب را نمی‌داند.
بی توجهی به کتاب و مطالعه از همان سال های ابتدایی زندگی شکل می گیرد، هنگامی که کودکانمان سواد خواندن و نوشتن را ندارند و برای تفریح از ما می خواهند که برایشان کتاب بخوانیم اما به علل مختلف از جمله بی حوصلگی آن ها را به دیدن تلویزیون و بازی در کوچه و خیابان تشویق می کنیم در همان زمان است که کم کم با کتاب غریبه می شوند و ریشه مطالعه را در آن ها می خشکانیم.
آماری که هر سال از میزان مطالعه در کشور ارائه می شود، تفاوت بسیاری با یکدیگر دارند اما با وجود تمام تفاوت ها در همه آنها یک محور مشترک وجود دارد و آن هم پایین بودن سرانه مطالعه در ایران است. به نظر می رسد که بهترین راه حل برای داشتن آمار دقیق و رسمی از میزان سرانه مطالعه کتاب و مصرف فرهنگی گنجاندن پرسش از میزان مصرف کالای فرهنگی در سرشماری عمومی نفوس و مسکن است.
مقایسه سرانه مطالعه در ایران و جهان
طبق آمارهای جهانی و بر اساس استانداردهای تعریف شده، آمریکایی ها ۲۰ دقیقه، انگلیسی‌ها ۵۵ دقیقه و ژاپنی‌ها ۹۰ دقیقه از وقت خود را در شبانه روز به مطالعه کتاب اختصاص می دهند. براساس آمار رسمی مرکز آمار و بانک مرکزی ؛ سرانه تفریحی و امور فرهنگی کشور از سال ۸۳ تاکنون روند نزولی را پیموده است. در سال ۸۳ رقم این سرانه نسبت به سایر هزینه‌های خانوار ۳.۴ درصد اعلام شد و این رقم در ۱۰ سال بعد به ۲.۵ درصد تنزل یافت یعنی در طی ۱۰ سال گذشته شیب تند سقوط سرانه فرهنگی ایرانی‌ها به چشم می خورد. در سال ۹۴ سرانه مطالعه روزانه در ایران حدود ۱۳ دقیقه بوده است البته چند سال پیش در برخی از سایت‌های اینترنتی اعلام شد که سرانه مطالعه در ایران ۲ دقیقه در سال است که البته بیشتر به یک شوخی شبیه بود. در همان زمان دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی اعلام کرد که آمار مطالعه در ایران ۷۹ دقیقه در روز است. اما این آمار خوش‌بینانه اعتراض بسیاری از رسانه‌ها و چهره‌های فرهنگی را به دنبال داشت. این اعتراض‌ها سرانجام چند دقیقه‌ای از آمار نهاد کتابخانه‌های عمومی را کم کرد و بالاخره اعلام شد آمار سرانه مطالعه ایران ۷۵دقیقه و ۳۴ ثانیه محاسبه شده است. با این وجود براساس آماری که از سرانه مطالعه کتاب در ایران وجود دارد، در کنار تمام نوسانات عددی که تا کنون ارائه شده است، نتایج نشان می دهد که ایرانیان تقریبا به میزان آمریکایی ها به مطالعه کتاب علاقه‌مند هستند ژاپن از نظر عادت به کتابخوانی جایگاه نخست را در جهان دارد و ۹۱ درصد مردم این کشور به طور معمول کتاب، روزنامه و مجله می خوانند؛ برای مثال یک ژاپنی در سال حدود ۴۷ کتاب می‌خواند و این آمار برای یک آمریکایی به ۴ کتاب در سال می رسد.
سرانه مطالعه استان مرکزی
بر اساس بررسی های اداره کل کتابخانه های استان مر کزی در سال ۹۴، سرانه مطالعه کتاب غیر درسی چاپی در استان مرکزی روزانه ۱۱ دقیقه و ۳۰ ثانیه است در حالی که سرانه کشوری مطالعه حدود ۱۳ دقیقه است اگر چه سرانه کشور هم نسبت به دیگر کشورها حال و روز خوبی ندارد اما شرایط استان مرکزی بسیار اسف بار تر از میانگین کشوری است.
این هفته ” وقایع استان” برای تخمین مقدار زمانی که یک دانش آموز ماهیانه به طور متوسط صرف مطالعه کتاب می کند خیلی ساده ۵۰ دانش آموز را به طور تصادفی مورد سوال قرار داد. ۲۵ دختر و ۲۵ پسر در سطح شهر لحظه‌ای متوقف شدند تا بگویند در طول ماه چه میزان مطالعه کتاب غیر درسی انجام داده‌اند. در نهایت نتیجه پاسخ‌های آنها نشان داد که میانگین مطالعه ماهیانه کتاب غیر درسی این جمعیت ۵۰ نفره اراکی، حدود ۵ ساعت است که این آمار نشان می دهد ۵۰ دانش آموزی که با “وقایع استان” گفت و گو کردند به طور متوسط کمتر از ده دقیقه در روز مطالعه کتاب های غیر درسی دارند.
عوامل متعددی برای شکل گیری وضعیت نامطلوب مطالعه در استان وجود دارد که می توان به گرانی کتاب، جذابیت بیشتر تلویزیون، رایانه، اینترنت و گوشی های همراه در بین جوانان و نوجوانان اشاره کرد. وقتی از نوجوانان و جوانان در مورد امکانات رفاهی شهر و استان می پرسیم همگی از نبود امکانات ناراضی هستند و اما این امکانات کم، هیچ وقت آنان را به این امر سوق نمی دهد که به سمت مطالعه کتاب بروند و ترجیح می دهند وقت خود را با تلویزیون و گشت و گذار در صفحات مجازی و کافه ها بگذرانند. علاقمند شدن به کتاب فقط در صورتی شکل می گیرد که فرهنگ کتابخوانی در افراد درونی شود و مردم بدانند که مبلغی که بابت خرید کتاب میپردازید به مراتب پایین تر از هزینه هایی است که بابت نخواندن آن می پردازند. ایجاد کافه کتاب ها که چند سالی است در شهرهایی از جمله تهران شکل گرفته شاید بتواند نوجوانان و جوانان را تشویق کند در کنار ساعتی خوش گذرانی در کافه ، کتاب هایی را ورق بزنند ، حضور افراد سرشناس و مشهور مثل بازیگران و هنرمندان و خوانش دسته جمعی کتاب در کافه کتاب ها نیز می تواند به علاقمند شدن به کتابخوانی کمک کند. همچنین گذاشتن کتاب های جیبی در وسایل نقلیه عمومی از جمله اتوبوس ها باعث می شود افراد چند دقیقه ای را که در اتوبوس برای رسیدن به مقصد صرف می کنند به مطالعه داستان های کوتاه بپردازند.
۵۰ دانش آموزی که مورد سوال قرار گرفتند، عمده کتاب‌هایی را که می‌خوانند در حوزه درسی‌شان است و به نوعی مجبور به خواندن هستند.
علل با ارزش بودن مطالعه
نیاز به احترام ۱۰درصد
نیاز به دانستن ۱۲ درصد
تعلق و دوست‌داشتن ۸ درصد
خودشکوفایی ۵درصد
مدرک گرایی ۶۵درصد
با وجود همه تاکیدهای شهروندان اراکی بر ارزشمندی کتاب، اما این کالا همچنان غریب‌ترین کالای فرهنگی است که این بی‌توجهی به کتاب از علل مختلفی ناشی می‌شود. پاسخگویان گرانی کتاب ها و عدم آموزش کتابخوانی در مدرسه و خانواده را مهم ترین علل عدم مطالعه یا پایین بودن کتاب‌خوانی‌شان می‌دانند.
علل عدم مطالعه
عدم آموزش در مدارس و خانواده ها ۲۸درصد
گرانی کتاب ها ۵۰درصد
نگاه کردن به کتاب به عنوان یک تکلیف درسی ۱۰درصد
عدم تبلیغ درست کتاب خوانی ۱۰درصد
فقدان برنامه ریزی اصولی ۲درصد
علیرضا ۱۶ ساله ، دانش آموز رشته تجربی است، او می گوید:” روزی ۲ ساعت کتاب غیردرسی می خوانم. خواندن کتاب های مدرسه اجباری است. یک عمر است که صبح ها زود بیدار می شویم، به مدرسه می رویم تا باسواد شویم اما دریغ از اندکی سواد اجتماعی که در کتاب های درسی به ما آموخته شود. ترجیح می دهم به جای خواندن معادلات ریاضی که شاید تا پایان عمر یک بار هم به کارم نیاید کتاب بخوانم. آخرین کتابی که خوانده ام کتاب من پیش از تو بود که هنوز به پایان داستان نرسیده است.”
ملیسا ۱۳ ساله در مغازه کتابفروشی مشغول خرید لوازم التحریر است.او می گوید: ” من ماهی یک کتاب غیر درسی می خوانم، کتاب اطلاعات عمومی و معلوماتم را بالا می برد. ” وقتی در مورد آخرین کتابی که مطالعه کرده می پرسم، اندکی مکث می کند و می گوید: ” آخرین کتابی که خواندم مربوط به چند هفته پیش بود که الان اسمش را فراموش کرده ام. “
