چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰  شماره ۱۴۱۹

دوران پسا کرونا و مدارس هوشمند

دکتر حسین معافی

مدرس دانشگاه فرهنگیان اراک

از آنجا که کووید ۱۹ توانست بسیاری از محاسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و بسیاری از فرهنگ ها و سنت ها را تغییر دهد مسلماً آموزش هم تحت تأثیر این تغییرات قرار خواهد گرفت. لزوم توجه به آموزش های مجازی و غیر حضوری سالهاست که مورد بحث است ولی ماههاست که این روش آموزش به علت شیوع بیماری کرونا به صورت جدی مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از راهکارهای مهم برای پرداختن به آموزشهای غیر حضوری داشتن مدارس هوشمند است، مدارسی که هدف آن :
-رشد همه جانبه دانش‌آموزان (ذهنی ، جسمی، عاطفی و روانی)
– ‌ارتقاء توانایی‌ها و قابلیت‌های فردی
– ‌تربیت نیروی انسانی متفکر و آشنا به فن‌آوری
– ‌افزایش ارتقاء و مشارکت مردمی
می باشد. در مدرسه هوشمند فلسفه آموزشی براین موضوع تـأکید دارد که هر کس بیشتر توانایی دارد می تواند بیشتر یاد بگیرد و برنامه آموزشی طوری طراحی می گردد که تمامی نیازهای متفـاوت و توانایی های دانش آموزان را پوشش دهد. تحولات علمی در سال های اخیر به خصوص در زمینه فناوری اطلاعات و همچنین لزوم توجه به آموزش های مجازی و غیر حضوری در دوران بیماری کووید ۱۹ و شیوع آن، لزوم تجدید نظر در امر آموزش و پرورش را صد چندان نموده است تا بتوان از این طریق همگام با تحولات علمی و اطلاعات هزاره جدید حرکت نمود. براساس تحقیق ارائه شده توسط آقای دیوید پرکینز (David perkins) از دانشگاه هاروارد که نقش اولیه را در طراحی و توسعه مدارس (smart school) ایفا کرده، یادگیری در مدارس هوشمند به شکل سنتی و خواندن طوطی وار نیست بلکه یادگیری اکتشافی – معنی دار و شناختی مطرح است. دیدگاه برنامه درسی مبتنی برمعنی دار بودن ، مسوولیت پذیری فرد درجامعه است. وظیفه مدارس پیشرو و هوشمند آن است که مهارت های زندگی را به دانش آموز بیاموزد و فرصت تمرین آن ها را نیز در کلاس و مدرسه به وجود آورد. در مدارس پیشرو و هوشمند، مسائلی از قبیل افت تحصیلی، ترک تحصیل، گریز و بیزاری از مدرسه در بین دانش آموزان کم تر به چشم می آید.
استفاده از نرم افزار های مناسب برای مدرسه، استفاده از انواع تخته ها و بردهای هوشمند، استفاده از کامپوتر، لپ تاپ، تبلت، استفاده از کیت ها و میکروسکوپ های هوشمند، نمونه هایی از ابزار ها و فناوری هایی هستند که در مدارس هوشمندکاربرد دارند. علاوه بر امکانات و تجهیزات ضروری لازم است کــــه معلمــان هم آموزش های لازم را در این زمینه ببینند و نگرش مثبتی نسبت به آموزش های مجازی داشته باشند و ضرورت مدارس هوشمند را درک نمایند.
مدارس هوشمند از دستاوردهای مهم توسعه فناوری اطلاعات در برنامه های آموزش و پرورش می باشد که فوائد و آثار و نتایج آن نه تنها در محیط آموزشی تأثیرات خود را خواهد داشت بلکه تحولی نوین همراه با تجارب واقعی محیط زندگی دانش آموزان و فردای آن ها خواهد بود، در قرن بیست و یکم تصور آن است که دانش آموزان به جای کیف های مملو از کتاب های درسی حجیم، با کامپیوترهای کیفی ( لپ تاپ) سرکلاس درس حاضر خواهند شد.
مدارس هوشمند امکان دسترسی دانش آموزان را به اطلاعات نامحدود را فراهم خواهد ساخت. امتحانات از طریق رایانه انجام خواهد شد و دانش آموزانی که به علت بیماری نتوانند در کلاس درس حاضرشوند، قادر خواهند بود در منزل از طریق رایانه ها درس های خود را دنبال کنند.
هدف مدارس هوشمند تربیت شهر وندانی مطلوب و آشنا با سواد علمی و سواد رسانه ای است که بتوانند در جامعه ای هوشمند زندگی کنند و نیازهای خود را بر طرف ساخته و زندگی آرامی را در عصر اطلاعات و ارتباطات داشته باشند. از دیگر اصول یادگیری درمدارس هوشمند، استفاده از فنون و روش های تدریسی است که ضمن تقویت انگیزه دانش آموزان شرایط و عوامل یادگیری شبیه سازی و الگو گیری از آن برای دانش آموزان فراهم گردد و این امر موجب می شود که آنان نسبت به انتقال این مهارت به دیگران به طور خودکار ا قدام نمایند. این نکته در فرایند یادگیری نقش بسیار مفید و موثری را ایفا می کنند.
در مدارس هوشمند برنامه های آموزشی، ارزیابی تحصیلی، مطالب آموزشی و سیستم های کنترلی متفاوت خواهد بود و همگی باید بر اساس تکنولوژی و فناوری های روز دنیا اصلاح و تجهیز شوند. در مدارس هوشمند همه چیز از جمله ارائه محتوی، انجام تکالیف، حضور و غیاب، سیستم های حرارتی و برودتی، و …. به صورت الکترونیکی کنترل می شوند . در واقع کلاس درس یک اتاق شیشه ای است که هم مدیر مدرسه و هم اولیاء و هم دانش آموزان می توانند بر فعالیت های کلاسی نظارت و کنترل داشته باشند لذا مدرسه نه فقط برای دانش آموزان بلکه برای معلمان، مدیران و حتی اولیای دانش آموزان نیز محیط یادگیری است و مدرسه هوشمند به عنوان سازمان یادگیری خواهد بود.
در مدارس هوشمند با ارائه محتوای مناسب بیشترین تأثیر را بر رشد فکری و عملی دانش آمــــوزان می گذارد و به جای مصرف اطلاعات و دانش توسط دانش آموزان به توانایی تولید دانایی نیز مجهز می شوند و یک نوع دانش زایشی را به وجــود می آورد. در این رویکرد نقش معلم به عنوان راهنما و تسهیل کننده و نه انتقال دهنده دانش است و نقش دانش آموز به عنوان عضو فعال، خلاق، نقاد و مشارکت جو، به جای عضوی منفعل و مصرف کننده دانش خواهد بود و نظام ارزشیابی به صورت فرایند محور نه نتیجه محور، تغییرخواهد نمود.
همانطور که شرایط باید برای همزیستی با بیماری کرونا فراهم شود، آموزش و پرورش نیز باید زیرساختها، محتوی ها و حتی فرهنگ های برنامه درسی را نیز تغییر دهد و کلیه شرایط را برای آموزش های مجازی و غیر حضوری در مدارس هوشمند محقق سازد و حتی توجه به برنامه های دانشگاه فرهنگیان برای تربیت نیروهای خبره و آشنا به فناوری ها را در دستور کار خود قرار دهد.
حرکت به سوی مدارس هوشمند باعث می شود که بسیاری از مشکلات کنونی آموزش و پرورش از جمله تأمین نیروی انسانی، تأمین فضا های آموزشی، تأمین بودجه های کلان آموزشی و پرورشی را تا اندازه ای کاهش دهد و با اصلاح برنامه ها به اهداف علمی کشور نزدیکتر شویم. حرکت به سوی هوشمند سازی جامعه و مخصوصاً مدارس، می تواند کشور عزیزمــان را در افق های پیش رو بیش از پیش موفق سازد و ســریع تر پله های رشد و تعالی را طی کند.