روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
شنبه ۱۴ آذر ۱۳۹۴ شماره ۳۱۹
گروه فرهنگی- سمیه انصاری فر
«امیرکبیر ستاره تابناک تاریخ ایران» نام کتابی است به قلم غلامعلی ولاشجردی فراهانی کتابی که به گفته خودش ادای دینی به بزرگان تاریخ زادگاهش است. او را بیشتر با پژوهش هایش در باب مردم شناسی، تاریخ و ادبیات اراک می شناسیم؛ ولی این بار کتاب امیرکبیر او بستری شده است تا تاریخ مقطعی از ایران بررسی شود مقطعی که هم روزهای روشن داشت و هم روزهای تیره و تاریک.
این پژوهشگر و نویسنده اراکی گفت: تمام تلاش من بر این بود تا در این کتاب با نگاهی متفاوت و تازه تر به مسئله امیرکبیر و اهمیت جایگاه او بپردازم نگاهی که بیشتر بومی و منطقه ای باشد.
ولاشجری افزود: بی شک قبل از من در خصوص امیرکبیر کتاب های بسیاری نگارش شده است که می توان به کتاب فریدون آدمیت در این باب بعنوان نمونه کامل و جامعی اشاره کرد که در آن به بررسی شخصیت، ابعاد مختلف زندگی امیر، شرایط موجود و اسناد می پردازد.
وی بابیان اینکه در کتاب تالیفی اش فقط شرح حال امیرکبیر مدنظرنبوده، ادامه داد: یک نگاه تازه بر این کتاب حاکم و آن نگاه بومی و منطقه ای به امیرکبیر بود، یعنی امیرکبیر با توجه به پتانسیل های موجود در زادگاه خود معرفی شده است.
ولاشجردی تصریح کرد: اصل و هدف نویسنده در این کتاب که به بخش های مختلف تقسیم شده نمایانگر زندگی اجتماعی فرهنگی و سیاسی امیرکبیر یکی از بزرگترین فرزندان مردم اراک که توانست برای اولین بار تحولی عظیم در زیرساخت های اداری کشور ایجاد کند.
وی گفت: این کتاب دارای سه بخش پیش متن، متن و پس از متن است.
این نویسنده اراکی توضیح داد: در پیش متن این کتاب یکی از نامه های امیر به ناصرالدین شــاه، توضیحـاتی در مورد کتاب و مطرح کردن نام باغ های سیاه تاریخ آمده است.
ولاشجردی تاکید کرد: دو باغ سیاه تاریخ همان نگاه و رویکرد بومی من به امیرکبیر و خاندان فراهانی است و در آن به دو باغ نگارستان و فین کاشان و شهادت قائم مقام فراهانی و امیرکبیر مردان بزرگ در آن ها اشاره شده است، مردانی که هر دو از یک سرزمین هستند و خاک و ریشه در فراهان دارند.
وی با بیان اینکه من به دور از تعصب این کتاب را نوشتم، اضافه کرد: نویسنده تاریخ باید امانت دار باشد، به تاریخ هیچ چیز نمی توان اضافه و کم کرد و در واقع در بحث مسائل تاریخی ما مستند نگاری می کنیم.
ولاشجردی تاکید کرد: من برای نوشتن امیرکبیر آنچه بوده را مرور کرده ام و از کتاب های پیشین استفاده کردم، قطعا تاریخ را نمی توان تحریف کرد اما قوه تحلیل و نگاه من بر مسائل رویکرد این کتاب را از سایر متفاوت کرده است.
وی افزود: متن اصلی این کتاب در ۹ بخش آورده شده است، در این بخش ها سعی شده علاوه بر ابعاد شخصیتی امیرکبیر به اتفاقات و انسان های پیرامون وی نیز پرداخته شود، مسائلی که باعث شناخته شدن ابعاد متفاوت زندگی امیرکبیر و از طرفی مروری بر تاریخ آن دوران است.
این پژوهشگر اراکی بیان داشت: در این قسمت ابتدا مروری بر پادشاهی فتحعلی شاه و آغاز هرج و مرج و آشفتگی در ایران شده است.
ولاشجردی با بیان اینکه دوران قاجار به واسطه حضور دو فرهیخته از خطه فراهان برجسته شده است، اظهارکرد: از این رو در بخشی از کتاب به معرفی خاندان قائم مقام فراهانی پرداخته ام.
وی با بیان اینکه نوشتن تاریخ به عدالت نیاز دارد، ادامه داد: قطعا نوشتن تاریخ در فاصله نزدیک تر به آن واقعه از صحت بیشتری برخوردار است؛ ولی گاه در همین دوران نیز مورخانی قلم فروش تاریخ را تحریف کرده اند.
ولاشجردی گفت: در بخش دروغ های بزرگ تاریخ این کتاب به بازتاب مرگ امیرکبیر در آثار تاریخ نویسان دوران قاجار اشاره شده است، یکی از مهم ترین کتب تاریخی به جا مانده از دوران قاجار، دوره کامل تاریخ قاجاریه، تالیف میرزا محمد تقی لسان الملک سپهر کاشانی است.
وی با بیان اینکه تاریخ نگاری ها به دستور و با نظارت شاه نوشته می شده، ادامه داد: علت مرگ میرزا تقی خان امیرکبیر شاید بزرگ ترین دروغ مطرح شده در این مجموعه چهارده جلدی است که از کنار آن به صورت یک پیشامد عادی گذشته شده و پرده از اقدام ددمنشانه حکومت مستبد برداشته نشد.
این نویسنده اراکی با بیان اینکه بحث جدید دیگری در این کتاب مطرح شد که در کتاب های دیگر مربوط به امیرکبیر دیده نشده است، اظهار کرد: بحث تحلیلی که در این کتاب مطرح شده است، نگاه امیرکبیر به ادبیات است، امیرکبیر اگرچه در فرصت ۳۹ ماه صدارت با آن همه مشغله فرصتی برای کتابت و تالیف نداشت ولی یکی از بزرگترین کسانی بود که به گستره ادبیات خدمت کرد.
ولاشجردی توضیح داد: امیرکبیر شعر را از حالت مدیحه تملق و چاپلوسی بیرون آورد و در این مسیر اولین برخورد را با میرزا حبیب الله قانع شیرازی کرد و در روز اول صدارت وقتی که این شاعر می خواست قصیده در مدح امیر و بدگویی از وزیر قبلی بخواند، همانجا امیرکبیر مانع او می شود و او را برکنار می کند.
وی افزود: امیر در مقابل وساطت درباریان درباره برگشت این شاعر بر سرکارش می گوید «من به تملق و شعر اینگونه پول نمی دهم اگر کار دیگری بلد است برگردد» و او که زبان فرانسه را می دانسته بعنوان مترجم به دستور امیر به ترجمه متون علمی، فنی و مهندسی می پردازد.
ولاشجردی بیان کرد: دیگر خدمت امیرکبیر به فرهنگ و ادبیات این مرز و بوم ورود صنعت چاپ به کشور و روزنامه نگاری به طور مستمر است، در زمان امیرکبیر ما شاهد ارتقا ادبیات در این کشور بوده ایم.
وی با بیان اینکه استمرار نگاه روشنگر امیرکبیر در توسعه کشور با راه اندازی دارالفنون ادامه داشت،گفت: دارالفنون فقط یک مرکز آموزش نبوده است بلکه معبری برای برون رفت از بن بست تاریخی و کهنه که سال های سال مردم ایران را در خود گرفتار کرده، بوده است.
ولاشجردی ادامه داد: در بخشی از این کتاب به درسهایی از زندگی امیرکبیر چون قطع کردن مستمری بعضی از افراد فاسد، ایجاد امنیت اجتماعی، مقابله با فساد مالی، گذشت و جوانمردی، بخشش و استغنای طبع اشاره شده است.
وی با بیان اینکه یک بخش از این کتاب در مورد تاثیر امیرکبیر و ندامت ناصرالدین شاه از کشتن وی آمده است، افزود: ناصرالدین شاه در اشکال گوناگون، ندامت و سبکسری خود را در صدور فرمان قتل امیرکبیر و از دست دادن او اظهار می کرد.،تا جایی که به فرزند و ولیعهدش مظفرالدین شاه نوشته است: « قدر نوکر خوب را بدان. من چهل سال است بعد از امیر خواستم از چوب آدم بتراشم و نتوانستم .»
ولاشجردی با بیان اینکه ناصرالدین شاه در سفرنامه عراق عجم نیز بارها به این مورد اشاره کرده، گفت: در این کتاب بارها به بخش هایی از تاثر و تاسف ناصرالدین شاه با دیدن زادگاه امیرکبیر در این سفرنامه اشاره شده است و در بخش هایی سخنانی از مستشاران خارجی در کشور آمده که آن ها نیز از مرگ امیر بعنوان عنصری ارزنده احساس تاسف کردند.
نویسنده کتاب امیرکبیر ستاره تابناک تاریخ ایران با بیان اینکه در بخش پایانی متن اصلی به فرهنگ پادشاهی در میان پادشاهان قاجار پرداخته شده، اظهار کرد: پادشاهان قاجار تمام اندیشه شان در سه چیز خلاصه می شد، خصوصا ناصرالدین شاه، آن ها تمام دغدغه شان حرمسرا، شکار و تفریح و غذا بوده است و این دقیقا نقطه سقوط یک کشور بوده است آن هم زمانی که اروپا در حال طی کردن مسیر تعالی و ترقی بود.
ولاشجردی گفت: در این بخش از کتاب به حضور زنان عقدی و غیردائم ناصرالدین شاه و حتی تاثیراتشان اشاره شده است.
وی با بیان اینکه می توان این پارادوکس فکری بین شاه و امیرکبیر را نقطه تقابل این دو دانست، اظهار کرد: این نکته که روشنفکر و اصلاح طلبی اجتماعی مثل امیرکبیر در میان هیئت حاکمه که دغدغه توسعه کشور را ندارند چه مصیبتی در سه سال و نیم صدارت خود کشیده قابل تامل است و قطعا در این شرایط امیرکبیر محکوم و مظلوم واقع شد.
ولاشجردی تاکید کرد: من معتقدم باید به این باور برسیم مشروطه و انقلاب مشروطه از درون اقدامات امیرکبیر آغاز شد، مردی که اسباب تحول اندیشه را ایجاب کرد.
وی ادامه داد: امیرکبیر پیوسته تلاش خود را متوجه تغییر زیرساخت ها آن هم در زمان سومدیریت سلطنتی دوران قاجارداشت؛ ولی این اقدامات از توان فهم شاه و درباریان خارج بود و درک نمی کردند این امور در ابتدا به سود حاکمیت و بعد موجب رفاه و آسایش مردم است.
نویسنده کتاب امیرکبیر اضافه کرد: این نگاه باعث شد تا کسی که تمام عمر خود را صرف بهبود ساختار این حکومت کرد قربانی تیغ جرح ناآگاهی پادشاهان شود و شاهرگ حیاتی ایران درست در زمانی که به دست مرد بزرگی افتاده بود قطع شود.
ولاشجردی با بیان اینکه از حکومت قاجار در ایران زیاد سخن نرفته و اگر هم رفته به واسطه دو مقطع زمانی خاص است یکی دوران حضور امیرکبیر و قائم مقام فراهانی، اظهار کرد: این دو تن هستند که موجب بازتاب رویداد و وقایع قاجاری در تاریخ نگارش نوین ایران شدند، از طرفی خیانت های بزرگ تاریخ ایران در زمان قاجار رخ داد، امضای عهدنامه هایی چون ترکمنچای، گلستان و هرات البته در زمانی که این دو مرد بزرگ سیاسی در آن نقش نداشته اند.
وی با بیان اینکه این کتاب سعی کرده کلکسیونی کاملی در مورد امیرکبیر باشد، اضافه کرد: در بخش ابتدایی و پایانی این کتاب تندیسها، نقاشی ها و تصاویر امیرکبیر آمده است.
ولاشجردی بیان کرد: تمام مجسمه ها و نقاشی های امیرکبیر از دوران ناصرالدین شاه تا کنون با با ذکر خالق اثر بوده است.
وی ادامه داد: من بعنوان نویسنده و پژوهشگر این کتاب معتقدم در ایران هیچ عکسی از امیرکبیر وجود ندارد تنها عکسی که هست قبل از صدارت امیر زمانی که مامور به کنفرانس ارزنه الروم در عثمانی، ترکیه امروز بود انداخته شده است، این عکس در سال ۱۳۲۴ در روزنامه اطلاعات ایران برای اولین بار چاپ شد.
ولاشجردی افزود: این عکس همان تصویری است که به صورت نقاشی آبرنگ بر روی جلد کتاب آمده است.
وی توضیح داد: از جاییکه عکاسی بعد از شهادت امیرکبیر رونق گرفته بیشتر عکس های امیرکبیر از روی نقاشی های او گرفته شده است.
این پژوهشگر افزود: من حتی در این کتاب عکس هایی از شخصیت های امیرکبیر در سریال های ساخته شده قبل و بعد از انقلاب را آورده ام و می خواستم این کتاب علاوه بر مروری بر تاریخ و زندگی امیرکبیر مجموعه ای کامل در زمینه های مختلف باشد.
ولاشجردی با تاکید بر وظیفه و ادای دین دانستن نوشتن این کتاب، گفت: من از ابتدا می دانستم چه می خواهم بنویسم و هدفم از نوشتن این کتاب کاملا روشن بود، بی شک وقتی انسجام فکری ایجاد شود نوشتن کار سختی نیست.
نوشتن در مورد بزرگان تاریخ همیشه دغدغه انسان هایی بوده است که می خواهند در عین صداقت نام های بزرگ و زندگی شان عبرتی باشد برای آن ها که بعد او زیسته اند، غلامعلی ولاشجردی فراهانی نیز یکی از این نویسنده هاست نویسنده ای که دلش برای بزرگان سرزمین مادری خود می تپد.
