چهارشنبه ۲۹ مرداد ۱۳۹۹  شماه ۱۳۰۹

وقایع استان به ریشه‌های پنهان علل نزاع در جامعه می‌پردازد

خوشه های خشم

کوروش دیباج

از نظر جامعه شنــاسـان و آسیب شناسان اجتماعی، عمده‌ترین آسیب‌های اجتماعی در جامعه امروز ایران، عبارت‌اند از: اعتیاد، روسپیگری، نزاع و درگیری، سرقت، قتل، خودکشی، فرار، تکدی و جرایم مالی. ازاین‌رو این‌گونه آسیب‌ها در نظر آسیب شنــاســان اجتماعی دارای اهمیت و اولویت ویژه‌ای در مطالعه و پژوهش و اقدام اجتماعی است.
پدیده نزاع و درگیری در جامعه، از آن دسته آسیب‌هایی است که با ایجاد اخلال در روابط اجتماعی، فضایی آکنده از بغـض، کینه و دشمنی را در میان افراد به وجود می‌آورد کـه این امر با زمینه‌سازی برای ایجاد نزاع و تنش‌های بعدی، جامعه را ازنظر مادی و معنوی متضرر می‌سازد. ایـن پدیده در کشور ما کـه دارای بافت جمعیتی چند قومیتی است، به‌عنوان پدیده ای مسئله‌ساز ظاهر می‌شود. پدیده نزاع‌های فردی در مناطقی از کشور که به ‌شدت متأثر از ارزش‌های سنتی و طایفه‌ای خود است و گرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است. از سوی دیگر، متأسفانه هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی اسـت که در فرهنگ بعضی از هم‌وطنان، شاخص قدرت و یا دفاع از منزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیـت خانوادگی محسوب می‌شود ازاین‌رو وقایع استان در گفتگو با سمیه صالحی، روانشناس و مدیر موسسه توانگران آگاه اراک به بررسی ریشه‌های علل نزاع در جامعه می‌پردازد.
صالحی بابیان اینکه خشونت پدیده‌ای است که بیش از هر چیز امری اجتماعی تلقی می شود، اظهار کرد: تحلیل شهر در قالب یک سازه اجتماعی، موضوع خشونت شهری را برای مدیریت شهرها به یک ماموریت اخلاقی، اجتماعی و نوع‌دوستانه تبدیل کند به همین خاطر افزایش شاخص‌های خشونت اجتماعی یک چالش جدی برای حیات شهرنشینی تلقی می شود و بنابراین به یکی از ماموریت‌های فرهنگی و اجتماعی مدیریت شهری مبدل شده است.
وی با اشاره به اینکه نزاع های فردی و دسته جمعی نمود بارز خشونت شهری هستند، گفت: پرخاشگری و نزاع از جمله معلول‌هایی است که مستقیم و غیر مستقیم ریشه در خشم و عدم کنترل و مدیریت آن دارد و این درحالی است که جامعه ما در ترویج و آموزش مهارت‌های کنترل خشم کار زیادی تا حالا انجام نداده است نه در حوزه تربیتی بچه‌ها و نه در فضای ارتباطی خانواده‌ و نه در حوزه تعلیم و تربیت آثار مهارت آموزی شده است به همین خاطر افرادی که محصول این نظام تربیتی و پرورشی هستند همواره با خودشان مشکلاتی را حمل می‌کنند تا جایی که خروجی هیجانات خشم و عصبانیتش از کنترل خارج شده و ناخواسته به یک پرخاشگری در انظار عمومی تبدیل ‌شود و همانطور که گفته شد بروز چنین وضعیتی در نتیجه عدم مدیریت استرس‌ها، خشم، رفتارها و هیجاناتی است که افراد به طور روزانه با آن سروکار دارند.
این روانشناس بالینی تصریح کرد: بی تردید یکی از ریشه‌های پرخاشگری همین خشمی است که به طور طبیعی در همه افراد وجود دارد. بروز خشم، هیجانی است که برای هر فردی قابل تصور است و در حالیکه فلسفه وجود خشم فاقد ایراد و طبیعی است ولی اگر همین هیجان خشم مدیریت شود و تکانه های پرخاش جویانه در افراد رشد و پرورش پیدا نکند، طبیعتا خشم به خودی خود نمی‌تواند عاملی برای بروز خشونت و پرخاشگری باشد.
مدیر موسسه توانگران آگاه اراک گفت: در کنار عدم مدیریت صحیح استرس‌ها و هیجانات و نداشتن مهارت‌های ارتباطی، مسائل دیگری را مثل مشکلات اقتصادی، ناکامی‌ها و نارضایتی از فضای پیرامونی و تبعیض‌هایی که در جامعه وجود دارد هم می‌توانند در بروز این رفتارهای پرخاشگرانه ازقبیل نزاع دخیل باشند.
وی ادامه داد:از طرفی فراموش نکنیم که بسیاری از الگوهای خشونت در فضای خانواده پرورش پیدا می‌کنند یعنی همان رفتارهای پرخاشگرانه ای که از سوی والدین صادر می‌شود و فرزندانی که در معرض یادگیری و سرمشق گیری هستند نسبت به سایر فاکتورها مهم‌تر هستند که گاهی توسط بازخوردهایی که از جامعه بـه آنها داده می شود تقویت می‌شوند و همین برای افراد تبدیل به سرمشق می‌شود؛ خیلی از رفتارهای خشونت آمیز در جامعه، از نگاه فرد منجر به موفقیت می‌شوند و همین باعث تقویت این رفتارها است.
صالحی اظهار کرد: نبود مهارت های ارتباطی، باعث می‌شود برخورد بین افراد و تعامل و ارتباطات عام در سطح جامعه، کم کم از شکل مسالمت آمیز فاصله بگیرد و به سمتی برود که افراد برای دستیابی به نتایج مورد نظرشان متوسل به رفتارهای پرخاشگرانه شوند. اینکه گفتمان و رابطه موثر، سالم و مناسبی بین افراد و بخصوص اعضای خانواده برقرار نیست نیز در نوع خود عاملی است برای اینکه افراد گاهی در برخورد با دیگران و چالش های ارتباطی از مسیرهای ناکارآمد مثل پرخاشگری استفاده کنند.
این روانشناس بالینی تاکید کرد: بایستی به کاهش سطح آستانه تحمل افراد به عنوان عامل مهم دیگری در بروز نزاع و پرخاشگری توجه کرد. در این سال ها بنابه دلایل مختلفی هیجانات بعضی افراد به درستی مدیریت نشده و روی هم تلنبار شده است. کسانی که که به طور دائم در مواجهه با مسائل و مشکلات زندگی ناکامی را تجربه می‌کنند و اصول مهارتی مترتب بر رفع عوارض این ناکارامدی و ناکامی ها را هرگز فرانگرفته اند، واضح است که این افراد از آستانه تحمل کمتری برخوردارند.
مدیر موسسه توانگران آگاه اراک اظهار کرد: ممکن است خیلی از این ناکامی‌ها نتیجه بیکاری، فقر و مشکلات اقتصادی باشد. در نتیجه رفتارهای پرخاشگرانه با درکنار هم قرار گرفتن این دلایل در جامعه در قالب خشونت های رفتاری و کلامی به فضای بیرون از حوزه شخصی افراد بروز پیدا می‌کنند و طبیعی است که مسائل اقتصادی هم نه به عنوان عامل اصلی که به عنوان عاملی غیر مستقیم می‌تواند در کنار سایر عوامل، خشونت را در فضای جامعه تقویت کند.
وی گفت: شهر نیاز به ترویج مهربانی، مدارا و شکیبایی فرهنگی و اجتماعی دارد و نهادهای شهری و سازمان‌های عمومی، غیردولتی و مردم‌نهاد در ترویج مبانی و مظاهر زندگی توأم با مدارا و آرامش مسئولیت‌های مضاعف دارند.
صالحی ادامه داد: سنت‌های پرشمار مذهبی و پویش‌های اجتماعی که لبخند، صبوری، صمیمیت، مهربانی و یاوری را ترویج می‌کنند، این ظرفیت را به خوبی دارا هستند که به اشکال مناسب و کارآمـــدی از کنـــش‌های اجتماعی و اقداماتی تعریف شوند که شهرداری می‌تواند از آنها مراقبت و پشتیبانی کند.
مدیر موسسه توانگران آگاه اراک در پایان بیان کرد: سازمان‌های مردم‌نهاد، سراهای محله و شورایاری‌ها برخی از سازمان‌های اجتماعی شهری هستند که از طریق بازتعریف ماموریت‌های خود می‌توانند در چارچوب رویکرد اجتماعی و فرهنگی به حل و فصل مسئله خشونت‌های شهری کمک کنند.