چهارشنبه ۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ شماره ۱۲۵۴

وقایع استان به علل افزایش میل مردم به گفت‌وگو در لایوهای اینستاگرام در دوران قرنطینه می پردازد

تهی؛ اما پرمشتری

کرونا هر چه تاثیر منفی بر مشاغل، اقتصاد، سلامت روان جامعه و…داشت ولی کارکرد مثبت و تقویتی بر بستر فضای مجازی داشت که می توان گفت باعث استقبال و استفاده هر چه بیشتر مردم از فضای مجازی شده است، گویا این شبکه های اجتماعی بودند که به جای ما در زمانی که مجبور به گذراندن وقت در خانه در ایام قرنطینه بودیم در جامعه حضور پر رنگ داشت.
دوران قرنطینه باعث شده که این روزها مردم بیشتر وقت خود را در شبکه‌های مجازی و رسانه‌های اجتماعی و با پرسه زدن و بالا و پایین رفتن توی گوشی‌های همراهشان صرف کنند تا به طریقی این دور شدن از جمع و جامعه را جبران کنند و رفتارهای روزمره خود را با توجه به شرایط جدید، تغییر دهند. «لایو» یا ارتباط زنده در اینستاگرام که یکی از همین رسانه‌های اجتماعی پرطرفدار این روزهاست؛ اتفاقا بازارش هم حسابی داغِ داغ است. از مسئولان کشوری مثل آذری جهرمی؛ وزیر جوان و دهه شصتی دولت حسن روحانی گرفته تا شخصیت‌های سیاسی مثل محمدعلی آهنگران، تا خواننده‌های آن طرف آبی مثل تتلو و احلام، تا حسن آقامیری که چندوقتی است از لباس روحانیت خلع شده، تا رضا رشیدپور و عموپورنگ و رامبد جوانِ مجری هم حالا دل از تلویزیون بریده‌اند و این شب‌ها چسبیده‌اند کنج اینستاگرام‌هایشان تا بلکه از این رسانه راحت‌تر و بدون هیچ سانسوری با مخاطبانشان گپ‌و‌گفت کنند. حتی عادی‌ترین مردم هم که نه اسمی در کرده‌اند و رسمی دارند، شب به شب که می‌شود روی آنتن زنده گوشی‌های همراهشان می‌روند و گاهی همسایه بالایی با همسایه پایینی لایو می‌گذارد و اختلاط می‌کند. برخی شیرینی می‌پزند و لایو می‌گذارند، برخی هم مثل شاخ‌های اینستاگرام از فالوورهایشان دعوت می‌کنند بالا بیایند و اگر هنری دارند، به نمایش بگذارند؛ از خوانندگی گرفته تا حتی دست‌افشانی…! پای خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای‌ هم البته به لایو باز شده و متد جدیدی را برای صحبت با سوژه‌هایشان در این رسانه فراگیر و پرمشتری فراهم کرده است؛ آن هم در روزگار متفاوت «دورکاری». خبرنگاران هم این روزها با برگزاری سلسله‌نشست‌های مجازی در محورهای مختلف از اجتماعی و سیاسی بگیر تا ورزشی با مهمان‌هایشان حال و احوال و گپ‌و‌گفت می‌کنند. حال با همه این اوصاف، اینکه چرا میل مردم در این روزها برای بروز خود و اشتراک‌گذاری تجربیاتشان یا برقراری ارتباط با یکدیگر در رسانه‌های اجتماعی تا به این اندازه بالا رفته است، مورد توجه ماست. از این رو وقایع استان در گزارش ذیل به علل افزایش میل مردم به گفت‌وگو در لایوهای اینستاگرام در دوران قرنطینه می پردازد.

فضای عمومی از دست برود، رسانه اجتماعی قوی می‌شود
حسین کرمانی، پژوهشگر رسانه‌های اجتماعی و علوم اجتماعی در این خصوص معتقد است «وقتی شرایط به گونه‌ای است که یک‌سری فضاها از انسان گرفته می‌شود، انسان‌ها ناچارند رفتارهای خود را با توجه به شرایط جدید تغییر دهند. با پیدایش اینترنت و وب و متعاقب آن رشد روزافزون رسانه‌های اجتماعی، سرعت بالای این فضاها، دسترسی آسان، همه‌گیر شدن موبایل‌های هوشمند، اینترنت پرسرعت و عواملی از این دست باعث شد که استفاده از این رسانه‌های اجتماعی به یکی از کردارهای روزمره شهروندان در جوامع مختلف حتی در شرایط عادی تبدیل شود. در شرایط عادی فضاهای عمومی جامعه در اختیار مردم بود، اما با این وجود استفاده از این رسانه‌های اجتماعی باز هم به شدت بالا بود. حالا وقتی که این فضاهای عمومی هم از دست می‌روند و در دسترس نیستند، استفاده از رسانه‌های اجتماعی تشدیدمی‌شود.» تشدیدی که البته بیشتر مخاطبان عامی که ما سراغشان رفتیم و نظرشان را جویا شدیم، متفق‌القول دلیلش را «بیکاری» می‌دانستند. یعنی اینکه ذات قرنطینه، روی‌آوردن مردم از سر بیکاری و خانه‌نشینی به این ارتباط‌های زنده را در شبکه‌های مجازی زیاد کرده است، چون انسان ذاتا میل به «گفت‌وگو» دارد.
کرمانی در ادامه گفت: مردم نیاز دارند که مواد خامی برای بحث و گپ زدن داشته باشند، یک زمانی تلویزیون به شکل شدیدا پررنگی این نقش را ایفا می‌کرد و حالا هم در ایران مثلا سریالی مانند پایتخت این نقش متمم مکالمه و گفت‌وگوی اجتماعی را برای عده‌ای از مردم ایفا می‌کند. علاوه بر اینها، رویدادهای جمعی مثل کنسرت‌ها یا فعالیت‌های گروهی مانند دیدن دوستان، رفتن به خرید و … مواردی هستند که خود به مواد خامی برای گفت‌وگوهای اجتماعی افراد تبدیل می‌شوند. حالا که این امکان و این فضاها از دست رفته است، افراد به نوعی با استفاده از قابلیت‌های رسانه‌های اجتماعی مانند لایو اینستاگرام می‌خواهند خلأ موجود را جبران کرده و مواد لازم برای گفت‌وگوهای خود را خلق کنند.

لایوهای تهی؛ اما پرمشتری
اما نکته مهم و حائز اهمیت که مورد توجه بیشتر کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته، «تهی بودن محتوایی» بیشتر لایوهاست. آنها در گفت‌وگو با اصفهان‌زیبا معتقد بودند که بیشتر این ارتباط‌های زنده، حرفی برای گفتن ندارند و به نوعی نشستن پای آنها وقت هدر دادن است و مردم از سر بیکاری لایو می‌گذارند و لایو می‌بینند. شاید بهتر است بگوییم که در این شرایط لایو گذاشتن به یک شوی مجازی تبدیل شده‌ است.
فرزانه عظیمی یکی از کاربران شبکه های اجتماعی، می‌گوید: خیلی از لایوهایی که من این روزها دیده‌ام، محتوای خاصی نداشته‌اند و حتی هیچ سنخیتی بین محتوای پیج شخص با لایوی که گذاشته وجود ندارد، پس هدف، انجام کار مفید نیست هرچند آدم‌های زیادی پای آن نشسته باشند.
سعید امینی کاربر دیگر می‌گوید: لایو امروزه به رسانه‌ای تبدیل شده که نیاز به هزینه برای راه‌اندازی یک برنامه گفت‌وگو محور را ندارد؛ در واقع هرزمانی می‌توان آن را انجام داد و نیاز به تعیین وقت‌قبلی نیست. از طرف دیگر امکان مشارکت مردم در این گفت‌وگوهای زنده وجود دارد و این امر به صورت مستقیم و بدون کمترین سانسوری اتفاق می‌افتد. عوامل دیگری همچون «چشم‌وهم‌چشمی»، «خانه‌نشینی»، «نیاز به داشتن روابط اجتماعی با دیگران در قرنطینه و البته دیده شدن»، «جذب مخاطب»، «بیکاری و خانه‌نشینی»، «افزایش میل مردم به حرف زدن»، «تکرار الگوهای تکراری بی‌محتوا»، «افزایش میل مردم به صرف وقت خود برای شنیدن و دیدن محتواهای تهی»، «داشتن امکانات فنی خوب و متناسب با نیاز روز برای مخاطب»، «خلل شدید روحی در نبود تفریح»، «اینکه برخی احساس وظیفه می‌کنند مردم را در این فضا سرگرم و برای آنها تولید محتوا کنند» و… از جمله مواردی است که مخاطبان ما در نظرسنجی با این پرسش که «چرا میل مردم به گفت‌وگو در لایو افزایش یافته»، به آنها اذعان داشتند.

حق را به مردمی بدهیم که به حبس در خانه، مجازات شده‌اند
«حق دادن به مردم» این کلیدواژه مهمی است که حمید ضیایی‌پرور، کارشناس علوم رسانه و ارتباطات بر آن تاکید می‌کند. او در خصوص اینکه این روزها مردم به استفاده جدی از امکانات فناورانه برای برقراری ارتباط (چه به صورت لایو و چه به صورت تماس تصویری با دوستان و نزدیکان)، روی آورده‌اند، می‌گوید: «من اینجا حق را به مردم می‌دهم؛ مردمی که نزدیک به دو ماه است در قرنطینه خانگی به سر می‌برند و به نوعی حبس شده‌اند. مردمی که به گفت‌و‌گو و ارتباط با دیگران نیاز دارند و این جزو نیازهای اولیه هر انسانی است که بنا به شرایطی دو ماه است از این حق طبیعی‌اش محروم شده است. به نظر من، اینکه فرد را از ارتباط با محیط بیرونی محروم کنند، نوعی مجازات است. پس با این اوصاف طبیعی است افرادی که دو ماه است در این شرایط قرار گرفتند، به شدت تشنه ارتباط باشند.
ضیایی‌پرور معتقد است: این روزها هرگونه استفاده از وسایل ارتباطی اعم از تلفن، ویدئو کنفرانس، تماس ویدئویی، حضور در شبکه‌های اجـتـماعـی و گـذاشتـن لایو یک امر کاملا منطقی و طبیعی است و نباید حجم استفاده از آن به شکل‌های مختلف، مورد انتقاد قرار گیرد.

تبلور فرهنگ غیررسمی جامعه در لایوهای سلبریتی‌ها
اما در این روزهای خانه‌نشینی و قرنطینه‌ای که نمی‌دانیم چند روز دیگر از آن مانده است، حضور سلبریتی‌ها و آدم‌های شناس و پرطرفدار که شب به شب می‌آیند توی اینستاگرام و بساط خوش‌وبش با رفیق و رفقایشان را پهن می‌کنند و لایو‌های چندساعته می‌گذارند، هم چشمگیر شده است. مسئول و غیرمسئول ندارد، کافی است فقط چهره باشد و اسمی در کرده باشد. این طرف و آن طرف آب بودنش هم مهم نیست. همین که فالوورهایش بدانند امشب چه ساعتی لایو می‌گذارد، برای داشتن یک ارتباط تصویری مجازی با مخاطبان چندهزار نفره که بعضا رکورد هم می‌شکند کافی است؛ البته برای او فرقی نمی‌کند به‌به‌اش را ‌کنند یا اینکه ببندندش به رگبار توهین!
ضیایی‌پرور در این خصوص می‌گوید: اینکه ما می‌بینیم فلان بازیگر یا فلان مجری یا فلان خواننده یا حتی فلان شاخ اینستاگرام می‌آید لایو می‌گذارد و اتفاقا خیلی هم دیده می‌شود و رکورد می‌شکند، به خاطر این است که این لایو، فرهنگ غیررسمی ما را به مخاطب عرضه می‌کند، همان فرهنگی که کف کوچه و بازار و خیابان به وفور دیده می‌شود و اتفاقا طرفدار زیادی هم دارد. معمولا فرهنگ رسمی کشور ما نمی‌تواند این فرهنگ غیررسمی را بپذیرد، ولی برعکس مردم ما با این فرهنگ ارتباط خوبی برقرار می‌کنند و از اتفاق دوستش هم دارند. یعنی اگر ما یک سلبریتی را ببینیم که با یک نفر دیگه توی لایو حرف‌های زشت می‌زنند که از نظر ما سطح پایین و سخیف است و ۶۰۰ هزار نفر هم آن را می‌بینند، نباید فکر کنیم همه این آدم‌ها، آدم‌های دانشگاهی و فرهیخته‌ای هستند که این لایو را می‌بینند. باید این موضوع رابپذیریم؛ اینکه کف جامعه و بازار ما آدم‌هایی هستند که اتفاقا به این حرف‌ها خیلی علاقه‌مندند و شنیدنش را هم عادی می‌دانند. پس با این حساب، لایوها یا همان ارتباطات زنده اینستاگرامی، آینه اجتماع ما هستند که نمی‌شود آن را نفی کرد.
این کارشناس رسانه نیز بر این موضوع صحه می‌گذارد؛ اینکه بخش عمده‌ای از لایوها، بازتاب جامعه و ارتباطاتی است که در خیابان و کوچه و بازار دیده می‌شـود و البته چندان عجیب‌غـریـب نـیـسـت.
ضـیـایـــــی‌پرور می‌گوید: خوب یا بد، این ارتباطات را باید پذیرفت، چرا که بخش عمده‌ای از جامعه با این فرهنگ خو گرفته، آن را دوست ‌دارد و از آن لذت می‌برد!

مردم رسانه شاد می‌خواهند
مردم به شادی و تفریح نیاز دارند؛ چیزی که گمشده آنهاست و البته در این روزهای کرونایی نیاز به آن بیشتر احساس می‌شود. مردم این روزها بیشتر از همیشه به شادبودن نیاز دارند که مطمئنا بخشی از این شادی را رسانه تامین می‌کند؛ رسانه‌ای که فرهنگ غیررسمی داشته باشد و بتواند برای لحظاتی فرد را از همه افکار بد و استرس‌زا دور کند و بیرون بیاورد.
وی در پایان بیان کرد:در تعریف رسانه در دنیا چندین کارکرد نام برده شد که سرگرمی یکی از آنهاست. متاسفانه جمهوری اسلامی این کارکرد را فراموش کرده، به جای آن، لایو اینستاگرام که این موضوع را پررنگ کرده، پرمخاطب شده و طرفدار زیادی را دور خود جمع کرده است.