به بهانه فصل امتحانات «وقایع استان» علل تقلب در سیستم آموزشی را بررسی می کند/قبولی با دست های پشت پرده

سه شنبه ۱۴ دی ۹۵ شماره ۴۹۷

فرشته غلامی
وقایع استان:

هر چه درس می خواند کمتر می فهمد تصمیم می گیرد کتاب را ببندد. گوشی موبایلش را دست می گیرد و کمی خود را سرگرم می کند. یک ساعت، دو ساعت و شاید سه ساعت مشغول بازی با تلفن همراه خود است. بار دیگر کتاب را دستش می گیرد تا خود را برای امتحان فردا آماده کند به ساعت نگاه می کند. ساعت از ۱۰ شب گذشته است. استرس سرتا سر وجودش را فرا می گیرد، چرا که کمتر از۱۰ ساعت دیگر زمان دارد تا خود را برای امتحان آماده کند. در نهایت تصمیم می گیرد با دوستش تماس بگیرد و از او یاری بخواهد. در مکالمه تلفنی از او می خواهد در امتحان فردا به او کمک کند. خودش هم شروع می کند مطالب مهم درس را در کاغذی نوشته. آن هم با ریزترین خط ممکنی که هست و درون لوله خودکارش قرار می دهد.
این داستان برای همه یا بهتر است بگوییم اکثریت افراد، آشنا به نظر می رسد. روزی که توانی برای درس خواندن در وجودمان حس نمی کردیم یا این که مشکلی برایمان به وجود آمده که نمی توانستیم درس بخوانیم هر چند که این داستان به یک نوع عادت برای بسیاری از افراد تبدیل شده است که اگر تقلبی وجود نداشته باشد گویی اصلا نمی توانند امتحانی هم بدهند.
از همان ابتدای سال های ورودی به مدرسه ، معلم ها به ما گفته اند که تقلب بد است اما با این وجود در همان زمان ها هم با نگاه به برگه فرد کناری خود شیوه های تقلبی را یاد گرفته و به تدریج این مساله به اندازه ای برای عده ای عادی می شود که گویی قبح آن از میان رفته است.
در آن زمان به ما گفته اند که تقلب نوعی دزدی است، منتها دزدی در مال نیست بلکه در رتبه و مقام و موقعیت است. با تقلب سعی دارند چیزی را از آن خود کنند که به صورت شرعی یا عرفی از آن او نیست و برای به دست آوردن نمره و مقام، راه شرافتمندانه را طی نمی کند. تقلب در حقیقت کوتاه ترین راهی است که افراد برای رسیدن به مقصود خود انتخاب می کند و می خواهند با راه میانبر به موقعیتی دست پیدا کنند که دیگران با سعی و تلاش بدان جا می رسند.
در کنار تقلب های زیادی که در دوران امتحانات مدارس می شود، نظارت بیش از حد مسئولان مدرسه نیز به مرور بیشتر می شود بارها در جلسات امتحانات شاهد نظارت بیش از حد مدیر، ناظم و یا معلم بودیم که با ریزبینی دانش آموزان را زیر ذره بین قرار می دادند اما به هر روی این دانش آموزان بودند که با هوشمندی خود به هر طریقی که شده راهی را برای تقلب پیدا می کنند.
اما به راستی تعریف ‌مان از امتحان چیست؟ اصلا چرا امتحان؟ امتحان یعنی مشتی که نمونه خروار است؛ یعنی تعدادی سوال که به نمایندگی از یک دوره تعلیم و تدریس در مقابل دانش‌آموز و دانشجو قرار می‌گیرد تا سطح علمی‌اش سنجیده شود. اما متاسفانه طمع به کسب نمره بالاتر، گاهی موجب خروج محصل از راه صحیح علم آموزی و ورود به ورطه «تقلب» می شود.
تقلب از ریشه «قلب» می‌آید که به‌معنای دگرگونی است؛ در واقع تقلب یعنی واقعیت را به‌گونه‌ای دیگر جلوه‌دادن. بدین معنا که واقعیت این است که بخش اندکی از مطالب یک دوره آموزشی را فراگرفته اما آنچه در ارزیابی‌اش دیده می‌شود بیش از حد واقعی اوست. این یعنی از یک جهت دروغ علمی؛ چرا که متقلب نسبت به میزان دانایی خود دروغ می‌گوید و نادانسته را دانسته جلوه می‌دهد. از جهت دیگر متقلب مرتکب عدم رعایت حق‌الناس هم شده است؛ چرا که از نظر رتبه، جایگاهی را از آن خود کرده که حق شخصی دیگر بوده است . با این وصف چه بسا افرادی که صندلی دانشگاه یا اداره و سازمانی که در آن مشغول هستند را غصب کرده‌اند. نکته بسیار قابل‌تامل این است که بسیاری از مراجع تقلید تصریح کرده‌اند اگر شخصی به‌واسطه تقلب به مدرکی نایل شود و از طریق آن مدرک شغلی اختیار کند، حقوقی که دریافت می کند نامشروع و حرام است! شاید بر اساس قاعده تخم‌مرغ دزد، شتر دزد می‌شود، بتوان گفت آن تعداد از افراد که از طریق تقلب، پله‌های تحصیل علم را طی می‌کنند، در مسیر کسب قدرت و ثروت، هیچ راه نامشروع دیگری را بر روی خود بسته نخواهند دید؛ از اختلاس و ارتشاء گرفته تا رانت‌خواری و پولشویی.
روانشناسان هم تقلب را یک بیماری روحی و شخصیتی می دانند و مدعی هستند که چطور وقتی پیام روشن و دقیقی در خصوص نادرستی تقلب به دانش آموزان نمی دهیم چگونه انتظار داریم که آنها در مدرسه تقلب نکنند. تقلب در دوران مدرسه آن قدر مهم است .که جالب است بدانید علاوه بر روانشناسان کتابی نیز در خصوص تقلب به چاپ رسیده به نام «فرهنگ تقلب» که در آن به علل تقلب در بین دانش آموزان بررسی می شود.
کالاهان نویسنده کتاب معتقد است براى این که بچه ها مجبور به تقلب نشوند باید به آنها فشار کمترى براى رسیدن به موفقیت تحصیلى وارد کرد. پدر و مادرها انتظار دارند فرزندانشان بهترین نمره ها را کسب کنند. گوشه نمره ۲۰ آنها هم نباید ساییده شود. طبیعى است بچه ها هم مى خواهند به سطح انتظار والدین شان برسند و رضایت آنها را جلب کنند. مدرسه نیز به بچه ها فشار مى آورد که نمره بهترى بگیرند و آنها را براساس همین نمرات درجه بندى مى کنند. وقتى دانش آموزان فکر کنند نمى توانند از پس امتحان برآیند، تحت فشار والدین، مدرسه و حتى همسالان خود به تقلب روى مى آورند.
این روزها اگرچه تقلب در امتحانات به وفور دیده می شود آن هم به دلیل اینکه دانش آموزان را برای کسب نمره بالاتر تحت فشار قرار می دهند حال این فشار می تواند از سوی مدارس اعمال شود یا خانواده فرقی نمی کند. اما این مساله سبب می شود که محصلان برای کسب نمره به روش های خلاف عرف دست بزنند. هرچند که در سالهای اخیر مدارس در دوران ابتدایی مدعی این مساله هستند نباید دانش آموزان را به دلیل امتحانات تحت فشار قرار داد. به همین دلیل زمان دقیقی را برای امتحانات تعیین نمی کنند تا دانش آموزان آمادگی همیشگی برای امتحانات داشته باشند تا دانش آموزان زمان حالا بتوانند سطح علمی بالاتری و به دور از تقلب نسبت به نسل پیشین داشته و جایگاه علمی و اجتماعی بالاتری را کسب کنند.
دانش آموزان بیشترین میزان تقلب را نگاه از روی برگه دیگران، نوشتن در کف دست یا دستمال کاغذی ، ادای سرماخورده ها را در آوردن و سرفه کردن و پرتاب یادداشت ها را مطرح می کنند.
تقلب موجبات ترس و دلهره را در میان افراد زیاد می کند گرچه آنها واهمه دارند که آبروی آنها در سر جلسه امتحان برود اما چون به نظر آنها درس سخت است و شرایط خانوادگی مساعدی برای خواندن دروس امتحانی خود ندارند به تقلب رو می آورند.
در سالهای اخیر به دلیل مسائل و محافظه کاری‌های خاص هیچ گاه آماری از تقلب در مدارس ارائه نشده است و از طرفی هم مشخص نیست که چه تعدادی از دانش‌آموزانی که در امتحانات تقلب انجام داده‌اند توسط مسئولان مدرسه شناسایی شده‌اند.
اما اینکه در زمان برگزاری امتحانات برخی دانش‌آموزان به دنبال تقلب به شیوه‌های مختلف هستند بر کسی پوشیده نیست.
هنگامی که از دانش‌آموزی تقلب گرفته می‌شود و علت انجام این کار از وی پرسیده می‌شود، او ناتوانی در پاسخ دادن به سوالات، نبود وقت کافی برای مطالعه، عدم مطالعه دروس، اهمیت نداشتن خواندن دروس، تنبلی، خود زرنگ پنداری و بسیاری مشکلات دیگر را از علل انجام این کار می‌داند.
بنابراین برای کاهش تقلب باید علت اساسی تقلب را شناخت و درصدد برطرف کردن آن بود. به عبارت دیگر، زمانی که تقلب دانش‌آموز مشخص شد، بایستی مشخص کرد که چرا از بین راه‌های مختلف، تقلب را انتخاب کرده است؟ آیا به اندازه کافی درس نخوانده است؟ آیا عادت به تقلب دارد؟ آیا به امید کسب نمره بالاتر بوده است؟ و … در هرکدام از موارد، می‌توان راه‌کار ویژه آن‌را ارائه داد. مثلا اگر علت تقلب، کسب نمره بالاتر بوده است، بایستی دانش‌آموز را توجیه نمود که خوب درس‌خواندن بسیار مهم‌تر از کسب نمره بالاتر است و فایده‌های زیادتری هم در پی خواهد داشت.