شنبه ۲۲ شهریور ۱۳۹۹   شماره ۱۳۲۰

بر طبل بیداری

حمید صادقی . فعال اجتماعی

علم را می چرخــاند و تـــابی می دهد. این علم را امسال هیات خریده و از علم بقیه هیات های شهر بزرگتر است. آنقدر بزرگ که توی خیابان باید کج شود تا به درخت ها گیر نکند. دو طرف خیابان مردم ایستاده اند به تماشا. صدای خنده چند دختر که توی گوش هم پچ پچ می کنند به گوش می رسد. گروه موزیک با ریتم خواننده می نوازند. طبل های کوچک و بزرگ، سنج ها، نی، کیبوردی که پشت وانت پنهان شده همه با هم هماهنگ هستند. امسال طبل هـــای بزرگ و سنج های زیباتری خریده شــده است. این طبل و سنج ها از طبل و سنج بقیه هیات های شهر بزرگتر است. دو طرف خیابان مردم ایستاده اند به تماشا. صدای خنده چند دختر که توی گــوش هم پچ پچ می کنند به گوش می رسد. دسته می‌رسد به چهار راه، دسته دیگری هم از کوچه مقابل می‌رسد، هر کدام سعی می کنند جلو بیافتند و وارد خیابان اصلی شوند. پرچمدارها دعوایشان می شود، بالاخره با میانجیگری چند ریش سفید با هم کنار می آیند. دهه اول تمام می شود، ظهر عاشورا عزاداران خسته در صف غذای نذری ازدحام کرده اند. داخل مسجد اندکی مشغول نماز اول وقت هستند. بقیه در حیاط منتظرند تا غذا بگیرند. شــام غریبان می شود و عزاداری تمام. محرم سال نود و نه شیوه و سبک عزاداری هیات ها تفاوت چشمگیری با سال های قبل دارد. علم ها، طبل ها و سنج ها در انبار ماندند و بیرون نیامدند، اما عزاداری انجام شد. مداح خواند و مردم به سینه زدند. امسال تماشاگری وجود نداشت، همه یکدست بودند و یک دل. صدای خنده ای از گوشه خیابان به گوش نرسید. جواد محدثی در کتاب فرهنگ عاشورا (صفحه ۳۴۶) در مورد علم در هیات های عزاداری آورده است: «همگی این ابزار پس از ارتباط ایران با اروپایى ها در عصر قاجار، از آیین هاى مذهبى مسیحیت اقتباس شده است. این ابزار، نماد و مظهرى است که گاهى عزاداران را از محتوا و اصل عزادارى و اقامه شعائر دینى بازمى دارد» . براساس سایت مقام معظم رهبری در پاسخ به سوال ۱۴۴۹ که پرسیده شده استفاده از آلات موسیقی مانند اُرگ (از آلات موسیقی و شبیه پیانو است) و سنج و غیر آنها در مراسم عزاداری چه حکمی دارد معظم له جواب داده اند: استفاده از آلات موسیقی، مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
حجت الاسلام نادعلی علی‌نیا‌ در مقدمه کتاب شعائر حسینی ضمن اشاره به عزاداری های نوظهور آورده است: «برخی از شعائر حسینی و بعضی از انواع عزاداری‌های نوظهور مانند قمه ‌زنی، از مسیر حقیقی خود خارج شده و به جای آن‌که تبلیغی آشکار و محکم برای دین اسلام و مکتب حقّه جعفری به شمار آید و دشمنان را مأیوس سازد، تأثیری معکوس داشته است». با بررسی روایات و همچنین سیره معصومین (ع) در شیوه عزاداری امام حسین (ع) می بینیم که بیشترین تاکید بر حزن و اندوه و گریه و اشک بر سید الشهدا(ع) می باشد. شیخ صدوق روایت کرده است که امام رضا (ع) فرمود: پس بر مثلِ حسین (ع) باید گریه کنندگان بگریند؛ زیرا که گریستن بر او گناهان بزرگ را محو می کند. (امالی شیخ صدوق ،مجلس ۲۷، ص ۱۲۹ و ۱۳۰) گاهی یک مجلس ساده روضه بر سید الشهدا با معرفت برگزار می گردد و در انسان هاتحولی عظیم ایجاد می نماید. البته نویسنده با رونق هیات های عزاداری مخالفتی ندارد اما شیوه و روش این عزاداری باید از انحرافات و تجملات به دور باشد. همانطور که امامان معصوم (ع) در خانه های خود مجالس ساده عزاداری بر پا می نمودند. زید الشحّام نقل می کند که روزی نزد امام صادق (ع) بودیم. جعفر بن عثمان وارد شد و نزدیک امام نشست. امام به او فرمود: شنیده ام که تو درباره حسین (ع) شعر می گویی. جعفر گفت: آری. با درخواست امام، جعفر اشعاری در رثای امام حسین (ع) خواند و امام و جمع حاضر گریه کردند. اشک بر چهره امام جاری گشت و فرمود: ای جعفر، فرشتگان مقرّب الهی سخن تو را شنیدند و گریه کردند، همچنان که ما گریه کردیم. سپس فرمود: «کسی که برای حسین (ع) شعر بگوید، خود گریه کند و دیگران را بگریاند، خدا بهشت را بر او واجب می کند و گناهانش را می آمرزد.» (فلسفه شهادت و عزاداری حسین بن علی علیه السلام، ترجمه علی صحّت، ص ۶۸ ) محفل عزاداری امام حسین (ع) تا آنجا پر فضیلت است که امام رضا (ع) می فرمایند : هر کس بنشیند، در مجالسی که در آن به امر ائمه(ع) پرداخته شده و ذکر مصائب آنان است، دل او نمی‌‌میرد در آن روزی که دل‌‌ها می‌‌میرند. (بحارالانوار ، ۴۴،۲۷۸ ) امید بر آن است تا مجالس عزاداری امام حسین (ع) روز به روز با رونق و معرفت بیشتر و به دور از تحریفات و انحرافات و تجملات برگزار گردد.