بررسی تاثیر دولت الکترونیک در تسریع روند خدمت رسانی به شهروندان/رفوزه های بروکراسی

شنبه ۲۱ مرداد ۹۶   شماره ۶۵۲

***

وقایع استان

سمیه انصاری فر

***

پله ها را دوباره پایین می آید، پوشه ای زرد رنگ زیر بغلش است، وارد اتاق دبیرخانه می شود. تنها کارمندی که جلوی گیشه ایستاده در حال صبحانه خوردن است برگه اش را می دهد و می گوید: شماره اش کنید لطفا. مرد برگه را می گیرد، نگاهی سرسری می اندازد و با انگشتی که کمی کناره اش پنیری شده به پایین نامه اشاره می کند و سرش را به سمت برگه می برد. مرد می گوید: امضا کرده.کارمند لقمه اش را قورت می دهد، لیوان چای را برداشته هورتی می کشد و می گوید: باید معاون پاراف کنه و برگه را به دستش می دهد و رو به همکارش که پشت میز نشسته می گوید: کاش دارچین ریخته بودیم توی چایی. مرد دوباره پوشه را زیربغل می زند، راه می افتد و از پله ها بالا می رود. از کنارش آدم هایی رد می شوند احساس می کند همه خسته اند. در اتاق معاون هم چند نفری نشسته اند. زن جوانی پشت سیستم نشسته. یک مجله جدول کنار صفحه کلیدش است. می گوید: باید پاراف بشه. زن سرش را از توی گوشی بیرون می آورد و می گوید: باید کمی صبر کنید الان جلسه دارند. مرد کنار پیرمردی که چند کاغذ با خط تاهای عمیقی در دست دارد، می نشیند. پیرمرد می گوید: حالا باید بشینی من بیشتر از یک ساعتِ که نشستم. زن منشی پشت چشمی نازک می کند و مجله را از کنار کیبورد بر می دارد. مرد جوان کتش را روی پایش می اندازد و چشم هایش را روی هم می گذارد و فکر می کند چند بار دیگر باید به این اداره بیاید.
بسیاری از ما تجربه کاغذبازی و بالا و پایین رفتن از پله ها را داشته ایم حتی اگر بگوییم که در این امضا گرفتن ها از ابتدا تکریم شده و تا کنون به دلیل مرخصی، بی حوصلگی و یا جلسه کارمند مورد نظر کارمان عقب نمانده؛ باز هم نمی توانیم انکار کنیم که این کارها زمانگیر نبوده و گاه از حوصله خارج، ماندن در ترافیک های بین این اداره تا اداره بعدی هم یکی دیگر از معضلات است؛ شاید همین یکی از دلایلی باشد که اهمیت استقرار دولت الکترونیک را پر اهمیت تر می کند. بی شک در صورت کامل شدن طرح دولت الکترونیک، نامه‌ها و درخواست‌ها از طریق پایگاه اینترنتی هر سازمانی دریافت شده و با استفاده از قدرت نرم‌افزارهای مرتبط، به سرعت بایگانی شده یا امور مربوط به آن انجام می‌شود و این یعنی نجات ارباب رجوع از بالا و پایین رفتن های کسالت بار. البته در کنار این دلیل، دلایل موجه دیگر نیز برای اجرایی کردن این امر وجود دارد که قطعا در توسعه کشور موثر است؛ مسائلی چون شفافیت و امنیت بیشتر زیرا الکترونیکی کردن و ثبت و ضبط اسناد، علاوه بر کاهش خطای انسانی، باعث می‌شود اسناد در هر زمان و مکانی قابل دسترسی و بازرسی باشند و شفافیت ارائه‌ی خدمات را برای شهروندان بیشتر می‌کند.کاهش ترافیک و صرفه جویی در زمان و انرژی نیز از دیگر ثمرات آن است.
اما شاید کمتر پیش آمده باشد تا به بالا رفتن بهره روی کارمندان با راه اندازی آن توجه شده باشد. همانطور که می دانیم سیستم اداری و دولتی ما ناخواسته کارمندان تنبلی را پرورش داده است. کارمندان پشت میزها که برایشان عنوان های شغلی مختلف تعریف شده که آن عنوان ها به اندازه هزینه های تحمیلی به دولت بهروه وری نداشته و ندارند. به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا دولت الکترونیکی برای کشورهایی مثل ایران به دلیل داشتن درآمد از منابع نفتی نوعی پادزهر برای تنبلی و تنبل‌پروری اداری محسوب می‌شود. به این صورت که با رفع نیاز از حضور نیروی انسانی غیرضروری در ادارات، زمینه را برای استفاده از این منابع انسانی در حوزه‌های ضروری دیگر که دارای بازده مثبت اقتصادی باشند فراهم می‌کند.
عدم رشد فعالیت‌های مولد از عوامل توسعه نیافتگی مستمر در کشورهای در حال توسعه و خصوصا آنهایی است که منابع معدنی غنی‌تری هم دارند؛ به این معنی که جمعیت فعال بین ۱۵ تا ۶۰ ساله این کشورها به مشاغل خدماتی غیرمولد یا کم ارزش‌تر مشغول‌اند. سیستم عریض و طویل بوروکراسی در کشور که از قضا جمعیت زیادی را هم به خود مشغول کرده است و به نظر می‌رسد از حالت طبیعی و ضروری خود خارج شده و با صرف هزینه و زمان زیاد برای انجام امور تقریبا شایسته عنوان «غیر مولد» یا «کم کارساز» گشته است.
بوروکراسی ایرانی با ساختمان‌های بزرگ و خیل عظیم نیروهای‌ منفعلش جدای از هزینه‌های پرسنلی، ترافیک روزانه و هزینه‌های گرمایشی و سرمایشی را نیز به منابع عمومی تحمیل می‌کند. امری که نه تنها مولد نیست بلکه برای انجام کسب‌وکارهای اقتصادی دست‌وپاگیر نیز هست. چاره این وضعیت در حرکت به سمت فناوری‌های نوینی است که دورکاری را افزایش داده و ضرورت حضور فیزیکی شهروندان در ادارات را کم می‌کند. شهروندان به جای کارمندان کم حوصله، از طریق سیستم‌های الکترونیکی شبانه روزی به انجام امور اداری ضروری خود می‌پردازند تا کارشان با سرعت بیشتر درمدت زمان‌ کوتاهتری انجام بگیرد.
دولت الکترونیک یا دولت دیجیتالی در واقع به استفاده دولت از فناوری اطلاعات برای جابجایی اطلاعات بین مردم، سازمان‌ها، بازار و ارکان دیگر دولتی گفته می‌شود. دولت الکترونیک ممکن است توسط قوه مقننه، قوه قضائیه یا قوه مجریه به کار برده شود تا بهره وری داخلی را بهبود بخشد، خدمات عمومی را ارائه دهد یا روندهای دولتی مردم گرا را برای مردم فراهم کند. با اینکه پژوهش ها نشان می دهد که دولت الکترونیک در ایران در سال های انتهایی ریاست جمهوری سید محمد خاتمی خیلی جدی گرفته شد، اما در سال های بعدی طرح های راهبردی تا حدی کنار گذاشته شدند و در حال حاضر ایران به لحاظ شاخص های حکومت الکترونیک در میان کشورهای جهان و حتی منطقه جایگاه شایسته ای ندارد؛ اما با روی کار آمدن دولت روحانی توجه به این بخش و ایجاد زیرساخت های آن مورد توجه قرار گرفت. رئیس دولت یازدهم در اوایل دولت اول خود در سال ۹۳ با امضا و ابلاغ مصوبه‌ای به دستگاه‌های اجرایی در خصوص آموزش مردم و فرهنگ‌سازی در مورد استفاده از خدمات دولت الکترونیک دستور داد تا با همکاری صداوسیما، مطبوعات و رسانه‌های مجازی در این راستا اقدام کنند.
حسن روحانی همچنین در سال ۹۶ و در جریان مناظرات انتخاباتی از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات و تحقق دولت الکترونیکی به عنوان ابزارهای ایجاد شفافیت اقتصادی و عملکردی در کشور نام برده بود.
هم اکنون اصلاح نظام اداری و استقرار دولت الکترونیک یکی از پروژه های اولویت دار در کشور است و از اهداف اجرای آن بهبود اقتصاد کشور و تسریع روند خدمت‌رسانی به مردم اعلام شده است.