روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
دوشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۹۶ شماره ۷۸۵
بخش سی و نهم
یوسف نیکفام
نویسنده و پژوهشگر
در صفحات ۵ و ۶ شماره ۳۸۶ روزنامۀ وقایع اتفاقیه چاپ شده در روز پنجشنبه دوازدهم ذیقعده ۱۲۷۴ هجری قمری دربارۀ چگونگی سفر نصرت الدوله فیروز میرزا حاکم عراق(اراک) به سلطان آباد و اقدامات اولیۀ حکومت او به ولایات عراق چنین خبری درج شده است: «از قراری که در روزنامۀ عراق نوشته اند نواب مستطاب شاهزاده افخم والاتبار نصرت-الدوله فیروز میرزا که از دربار همایون به حکمرانی ولایات عراق منصوب و روانۀ محل حکومت شدند به زیارت بقعۀ متبرکۀ حضــرت معصومه علیها و علی آبائها الآف التحیه شرفیاب و از آنجا در چهاردهم ماه شوال عازم مقر حکمرانی گردیده در ورود به منزل اول که خاک خلجستان است مقرب الخاقان شیخعلی خان سرتیپ فوج خلج با لباس نظامی و صاحب منصبان نظام مراسم استقبال و توقیر و احترام را به عمل آورده مورد نوازشات نواب معزی الیه گردیدند و هم در آنجا عالیجاه میرزا حسین نایب الحکومۀ خلجستان را که به استقبال آمده بود مورد التفات و در مقدمه روانه نمودند که تا ورود نواب معزی الیه به منزل سیورسات و لوازم را خریداری کرده حاضر نماید و قدغن نمودند که از رعایا پر کاهی به اسم سیورسات مطالبه نکند. آنچه لازم است همه را وجه نقد به رعایا داده خریداری نماید. بعد از ورود به منزل چون مقرب الخاقان شیخعلی خان از دربار همایون با فوج مأمور خدمت بود او را از همانجا مرخص و از مشایعت تا سلطان آباد معاف داشتند که قرار مواجب محلی و تدارک فوج را داده بیش از سه روز معطل نشود و روانۀ محل مأموریت کرده و همچنین دو فوج کزاز که احضار دربار همایون شده و قبل از وقت عالیجاه آقا محمود فراشباشی نواب معزی الیه مأمور انجام تهیه و تدارک و حرکت دادن آنها بود. مشارالیه خدمت خود را به انجام رسانده و فوج را حرکت داده در راهجرد که منزل دوم از خاک خلجستان حاضر کرده بود. مقرب الخاقان علینقی خان سرتیپ افواج مزبور با صاحب منصبان به حضور نواب معزی الیه آمده مورد نوازش شدند و در ورود به منزل راهجرد آحاد و افراد افواج مزبوره را ملاحظه نمودند و در کمال نظم و آراستگی بودند در باب رسیدگی مواجب محلی آنها تحقیقات لازمه شده نقصی در کارشان نمانده بود حسب الامر روانۀ دربار همایون شدند و مأمورین که به اخبار عمال و مباشرین بلوکات رفته بودند که مقارن ورود نواب معزی الیه به بلدۀ سلطان آباد آنها نیز در سلطان آباد به جهت قرار کارهای خود حاضر باشند. چون اینگونه مأمورین را در سنوات سابق معمول شده بود که حکّام و مباشرین به اسم مژدگانی و خدمتانه وجهی می دادند و آن وجه را به رعایا مانند توجیه سرشکن می کردند نواب معزی الیه قدغن نمودند که این قاعده باید به کلی موقوف باشد. اگر معلوم شود که احدی از مأمورین دیناری از عمال یا رعیت گرفته باشد مورد موآخذه و سیاست خواهد شد، حتی اگر عمال و مباشرین از خود نیز وجهی تکلف کنند که دخلی به رعیت نداشته باشد نباید قبول بکنند و مأمورین نیز حسب المقرر معمول داشته در روز هیجدهم که وارد سلطان آباد شدند عموم اهالی ولایت و عمال و مباشرین که در سلطان آباد حاضر شده بودند لوازم استقبال را به عمل آوردند و نواب معزی الیه عموم اهالی آن ولایت را به عواطف اولیای دولت علیه امیدواری کامل داده بعد از ورود در عرض سه چهار روز قرار کار و دستورالعمل جمیع عمال و مباشرین محالات و بلوکات را داده همه را روانۀ محال مأموریت نمودند و هر روزه یک ساعت از روز بالاآمده تا ظهر و سه ساعت به غروب مانده تا دو ساعت از شب گذشته به قرار استمرار بارعام داده به عرض و داد رعایا و حصول موجبات آسودگی رعیت می پردازند و کمال دقت و رسیدگی در انتظام امور جمهور دارند و از رعایا و عمال و مباشرین که به سلطان آباد آمده بودند تحقیقات لازمه شده معلوم گردید که مأمورین که به اخبار آنها رفته بودند به امتثال امر نواب معزی الیه دیناری از احدی به اسم خدمتانه و مژدگانی نگرفته و قبول نکرده اند و وقت روانه کردن رعایا و عمال و مباشرین هم در ضمن دستورالعمل آنها بعضی صادریات از قیبل سیورسات و خدمتانه و کدخدایانه و حق النیابه گزاف را از گردن رعیت برداشته و از این تحمیلات آنها را معاف نمودند و بر کل رعایا معلوم گردید که از این تخفیفات علی الحساب جمعی سه جمع بدهی دیوانی آنها که سالهای سابق می دادند سبکتر شده است. همگی شاکر و دعاگو به سر امور رعیتی خود رفتند و امور دهات خالصه را هم که از عدم توجه مباشرین سررشته رعیتی و انتظامشان از هم گسیخته و رعایای آنجاها متفــرق شد زراعتی نکرده بودند نواب معزی الیه قبل از عزیمت از دارالخلافه الباهره آدم فرستادند که رعایای آنجاها را جمع آوری کرده به امر زراعت آنجا بپردازند. بعد از ورود به تحقیق احوال آنها پرداختند معلوم شد زراعت شتوی نکرده بودند ولی زراعت صیفی کل دهات خالصه کزاز و شراه بـه اهتمام گماشتگان نــواب معزی الیه بر وجه اکمل شده است به طوری که هیچ سال اینقدر صیفی کاری در آنجاها نشده بوده رعایای آنجا هم اغلب مراجعت به سر زراعت و رعیتی خود کرده و مابقی نیز متعاقب در کار آمدن به اوطان و اماکن خود می باشند.عمارات دیوانی سلطان آباد را هم که در زمستان گذشته خرابی به هم رسانده بود حسب الامر نواب معزی الیه قبل از وقت کارگزاران به تعمیر آن مبادرت نموده در مدت دو ماه همه خرابی های آنجا را در کمال خوبی و استحکام تعمیر نمودند چنانچه اثری از آن خرابی ها که در عید نوروز مشاهده می شد نمانده بود بلکه چند خلوت و مکان دیگر نیز که از مدتی بایر افتاده و تعمیر شده دایر گردید آنچه باقی مانده سردرب ارک که در این زمستان گذشته خراب شده بود و بازار خاصه شهر که آنها را هم نواب معزی الیه بعد از ورود قدغن نمودند که بسازند و کسبه را در دکاکین بازار جا بدهند و بالفعل بنّا و عمله در کار ساختن و تعمیر آنجاها می باشند و در نظم امور ولایت قدغنهای بلیغ کرده اند و به هیچ وجه کسی مصدر تعدّی و حرکت خلاف حساب نمی تواند بشود.»
