دوشنبه ۱ دی ۱۳۹۹   شماره ۱۳۶۰

اضطراب نوجوانی؛ شناخت و کنترل

مجتبی اخوان

مشاور و عضو انجمن مشاوره ایران

بدون تردید نوجونی یکی از پرماجراترین دوره های زندگی آدمی است. دگرگونی های سریع و بی سابقه ای که در این دوران رخ می دهد، اعم از تحول در جنبه های جسمانی، شناختی، هیجانی و اجتماعی، نوجوانی را به موقعیتی دوگانه برای رشد یا آسیب بدل ساخته است. این دوران به خاطر نقش و اهمیتی که در زندگی انسان دارد، در هر زمان مورد توجه دانشمندان، روانشناسان و نویسندگان آن عصر بوده است. روانشناسان مختلف این دوران را احساس گرایی، عاطفه پرستی، دوران بحران های سازنده و دوره فشار و طوفان نام نهاده اند. اندیشه غالب در خصوص دوره نوجوانی بر آن است که بیشتر افـــراد از این طوفان و استــرس بـه سلامت می گذرند. امـا مطالعاتی که در دهه های اخیر انجام گرفته، نشان می دهد روز به روز بر تعداد نوجوانانی که نشانه های آسیب شناسی رفتاری یا هیجانی را در خویش حمل می کنند، افزوده می شود. به ویژه اضطراب، فشار روانی و افسردگی از جمله مسائلی هستند که در سال های نوجوانی گریبان بسیاری از افراد را می گیرد و رنج و درد فراوانی برایشان به ارمغان می آورد. باتوجه به اهمیت این مسئله، چنانچه نوجوانان مضطرب در این دوره شناسایی و مورد درمان قرار گیرند از بروز پیامدهای نامطلوبی که می تواند زندگی فردی و اجتماعی آنان را در بزرگسالی تحت تاثیر قرار دهد جلوگیری می شود. اما از کجا باید بدانیم که نوجوان ما اضطراب دارد؟ راه های مقابله با آن کدامند و چگونه می توان آن را کنترل نمود؟ ما در این نوشته سعی داریم ضمن آشنایی جزئی با نشانه های اضطراب راه کارهای ساده و مناسبی را معرفی نماییم تا شما خوانندگان گرامی بتوانید در صــورت نیاز از آن استفاده نموده و نــوجوان خود را در کنترل ارضرابش یــاری نمایید.

نشانه های اضطراب عبارت اند از:
-۱ برانگیختگی و آشفتگی مداوم
این امر موجب مجموعه تاثیراتی در سراسر بدن مانند ضربان بالا، عرق‌کردن کف دست، لرزش دست‌ها و خشکی دهان در فرد می‌شود. این علامت اضطراب به این دلیل رخ می‌دهد که مغز اعتقاد دارد که خطری در حال وقوع است و بدن شما را برای واکنش به تهدید آماده می‌کند. در این شرایط، بدن شما خون را از سیستم گوارشی دور کرده و آن را به ماهیچه‌هایی که برای دویدن و جنگیدن به آنها نیاز دارید هدایت می‌کند.
-۲ دشواری تمرکز
بسیاری از افراد مبتلا به اضطراب دشواری و مشکل بودن تمرکز کردن را گزارش کرده‌اند. یک مطالعه بر ۱۵۷ کودک و نوجوان مبتلا به استرس و اضطراب نشان داد که بیش از دو‌ سوم آنها در تمرکز کردن مشکل دارند. برخی مطالعات نشان داده‌اند که اضطراب می‌تواند حافظه کاری (نوعی از حافظه که مسئول نگهداری اطلاعات کوتاه مدت است) را قطع کند.
-۳ نگرانی
ما انسان ها توانایی پیش بینی کـــردن داریم و می توانیم برای پیش بینی های خود برنامه ریزی کنیم. این امر باعث می شود اتفاقاتی که در گذشته رخ داده است را به حال و آینده نیز مرتبط کنیم. همین امر نیز باعث می‌شود که احساس نگرانی داشته باشیم. نگرانی در حقیقت همان جنبه ادراکی اضطراب است که در ذهن و به شکل افکار مکرر روی می دهد. این تکرار افکار تمرکز بر روی انجام صحیح کارها را دچار مشکل می‌کند
-۴ تحریک‌پذیری
اکثر افراد مبتلا به اضطراب، تحریک‌پذیری مفرط را نیز تجربه می‌کنند.
-۵ احساس خواب‌آلودگی
اختلالات خواب به شدت با اضطراب مرتبط است. بیدار شدن در نیمه شب و مشکلات خواب آلودگی دو مشکل شایع گزارش شده در این زمینه هستند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که بیخوابی طی دوران نوجوانی ممکن است با ایجاد اضطراب در زندگی آینده فرد مرتبط باشد.
-۶ اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی
هر یک از موارد زیر ممکن است ازعلائم اضطراب باشند:
احساس اضطراب یا ترس از وضعیت‌های اجتماعی آینده: نگرانی در این باره که ممکن است دیگران شما را قضاوت کرده و به دقت بررسی کنند.
ترس از خجالت زدگی یا تحقیر در برابر دیگران
اجتناب از رویدادهای اجتماعی خاص به دلیل این ترس‌ها با توجه به آنچکه در خصوص نشانه های اضطراب ذکر شد، پس از شناسایی باید روش هایی به کار گرفته شود تا بتوان آن را مهار و کنترل نمود. تکنیک های ذیل روش های مفیدی است که به وسیله آن والدین می توانند به نوجوان مضطرب خود کمک نمایند.
-۱ حمایت والدین
مدیریت نوجوان کمی دشوار است حال اگر نوجوان دچار استرس هم باشد که دیگر شرایط دشوارتر نیز می‌شود. والدین باید هوای نوجوانان را داشته باشند. نباید با تنبیه و سرزنش وضعیت را آشفته‌تر کنند. اگر قصد دارید استرس فرزند خود را کم کنید، باید همواره پشتیان آنان و در کنارشان باشید.
-۲ تمرکز بر نقاط مثبت
هنگام اضطراب، بیشتر به مشکلات و نقاط منفی متمرکز می‌شویم. بیشتر به آنچه نداریم فکر می‌کنیم. به نوجوان خود بیاموزید در بحران‌ها بر توانایی‌های خود تمرکز کند و با تکیه بر نقاط قوت، شرایط را بهبود بخشد.
-۳ گفتگو درباره‌ی استرس
فرزند خود را تشویق کنید تا از مسائل و مشکلات خود حرف بزند. درباره نگرانی‌های خود صحبت کند. گفتگو درباره‌ی نگرانی‌ها و دل مشغولی‌ها یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش استرس است. وقتی درباره‌ی مسائل و مشکلات خود حرف می‌زنید، سریع‌تر راهی برای حل آنها پیدا خواهید کرد. به عنوان والدین یک نوجوان مهم‌ترین وظیفه‌ی شما گوش سپردن به حرف‌ها و درد دل‌های فرزندتان است. به او گوش کنید و ببینید چطور می‌توانید مشکلات را برای او ساده‌تر کنید.
-۴ تفریح
تفریح و استراحت یکی از عوامل بسیار مهمی است که می تواند به افراد در کنترل و کاهش اضطراب کمک نماید.
-۵ تمرینات تنفسی
تنفس عمیق شکمی، ذهن و جسم را آرام می‌کند. تمرینات تنفسی باعث بازگشت تعادل به سیستم عصبی می‌شود و ذهن را هوشیاتر می‌کند.
-۶ تمرین ذهن آگاهی
ذهن آگاهی درواقع تمرینی است برای قرار دادن افراد در لحظه حال و قطعی. این تمرین می‌تواند تاثیر ضد اضطرابی داشته باشد و افکار منفی ذهن را از بین ببرد. روش های زیادی برای افزایش ذهن آگاهی وجود دارد که شامل ذهن آگاهی بر پایه کاهش اضطراب، یوگا و مدیتیشن می‌شود.
-۷ آموزش تجسم چیزهای مثبت
آموزش مثبت اندیشی و اینکه هنگام مواجهه با افکار اضطراب‌آور، برای زمانی محدود این‌طور تصور کنند که با حفظ آرامش تمام در حال رسیدگی به وضعیت پیش آمده هستند.
تمام مواردی که در بالا ذکر شد از جمله راه های شناسایی و کنترل اضطراب به شمار می آیند. اما به خاطر داشته باشید در صورتی که اضطراب نوجوان شما زیاد باشد باید به مشاور یا روانشناس مراجعه نمایید.