آزادی برعکس

نگاهی به هشتگ های انتقادی این روزهای فضای مجازی در حوزه زنان
آزادی برعکس

سمیه انصاری فر: تبعیض جنسیتی یکی از مسائلی است که همچنان در دنیا مورد بحث است. پایین تر دانستن یک جنس نسبت به جنس دیگر و در واقع ایجاد بی عدالتی و نابرابری ها بر اساس همین ذهنیت و کلیشه برای یک جنس در جامعه را تبعیض جنسیتی می گویند که می تواند از سوی هر کدام از جنس ها بر دیگری اعمال شود؛ ولی در طول تاریخ و در جغرافیای مختلف آنچه دیده می شود این است که زنان اغلب جنس دوم و ضعیف شمرده می شود.
نمی توان انکار کرد که در کشور ما نیز تبعیض جنستی وجود ندارد و این موضوع در مــورد زنان پررنگ تر است زیرا ساختارها و نهادهای جامعه ما همچنان مرد سالار است. نمونه بارز این تبعیض را می توان در حضور زنان در استادیوم های ورزشی دانست موضوع بحث برانگیزی که در بازی ایران و سوریه دوباره بر سر زبان ها افتاد. مدت ها است که زنان ایرانی خواستار این هستند که برای تماشای مسابقات ورزشی از جمله فوتبال بتوانند در استادیوم ها حضور پیدا کنند و این را حق و مطالبه معمول خود می دانند زیرا در هیچ جای دنیا چنین روندی وجود ندارد. چند روز قبل از بازی بود که در سایت فروش الکترونیکی بلیت این بازی امکان خرید بلیت توسط بانوان نیز وجود داشت و حتی برخی از بانوان نیز در دقایق اولیه توانستند از این سایت بلیت تهیه کنند ولی فدراسیون فوتبال بلافاصله اعلام کرد که بانوان نمی‌توانند در ورزشگاه آزادی حضور یابند و گزینه زنان از سایت حذف شد. اما تبعیض به همین جا ختم نشد و جالب تر اینکه گستره آن ملیتی نیز شد یعنی درست در زمانی که مردان ایرانی با بوق ها و پرچم های رنگی وارد استادیوم می شدند از کنار زنان مشتاق دیدن مسابقه رد می شدند و آن ها را درپشت درهای بسته تنها می گذاشتند. زنان تماشاگر سوری حق داشتند با هر حجابی وارد استادیوم شوند و تیم ملی خود را تشویق کنند و حتی بدتر اینکه عکس ها، گزارش ها و ویدئوهایی است مبنی بر اینکه در جلوی در ورودی به زنان ایرانی گفته شده در صورت حمل پرچم سـوریه می توانند به عنوان تماشاگر سوری وارد ورزشگاه شوند و این یکی از نشانه های بارز نقض حقوق اولیه شهروندی در کشور ما است. این کلیشـه و تعریف از کجـــا می آید؟ قانون در این مورد چه نص صریحی دارد؟ این یک تعریف در همان چارچوب ها و محدودیت هایی است که برای زنان در جامعه ما در نظر گرفته شده است درست مانند نداشتن یک وزیر زن در کابینه دولت، یا در سطوح اولیه شهروندی صادر نکردن شناسنامه برای زنانی که همسران اتباع خارجی دارند در حالیکه برای مردان این شرط نیست و… .
طبق گزارش های جهانی شکاف جنسیتی در ایران پایین تر از میانگین جهانی است و رتبه ایران در شکاف جنسیتی بین ۱۴۴ کشور دنیا ۱۳۹ است. این گزارش در چند حوزه مختلف به بررسی شرایط زنان در کشورها پرداخته است که ایران از نظـــر شاخص های فرصت ها و مشارکت اقتصادی و همچنین توانمندسازی سیاسی، وضعیت خیلی بدتری نسبت به آموزش و سلامت دارد هرچند در این دو شاخص نیز شرایط مطلوبی ندارد.
داستان در مورد این تفاوت ها و شکاف ها تا جایی جلو رفته است که برخی کنش ها واکنش هایی را در جامعه به همراه داشته است. یکی از نمونه ها بیلبوردی تبلیغاتی بود با این مضمون که «بهشت زیر پای مادران است نه کارمندان» که تصویر آن در فضای مجازی منتشر شد. به واقع وجود این نوع تبلیغ در سطح جامعه به طور واضح از همان نگاه فرزند آوری زن و موجودیت خانه داری او بعنوان زن برتر می آمد. این مسئله به غیر از انتقاد برخی از زنان و حتی مردان، اعتراض نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی را نیز بهمراه داشت. پروانه سلحشور در آیین نکوداشت «شهیندخت مولاوردی» گفت: بهشت درجات مختلفی دارد و درجات بالای آن متعلق به مادران کارمند و شاغل است.
وی بدون اشاره به نام فرد و یا گروهی اظهارکرد: کسانی که اینگونه می خواهند زنان را خانه نشین کنند نه تنها موفق نخواهند شد بلکه موج انزجار و نفرت نسبت به اینگونه رفتارها بیشتر می شود.
در میان همین اعتراض و انتقادها بود که خبر برگزاری همایشی چند همسری در فضای مجازی سر و صدای زیادی را ایجاد کرد که بعدها برگزاری آن تکذیب شد؛ ولی دعوت گاه و بی گاه مردان چند همسری به برنامه های تلویزیونی نشان از تجلیل اینگونه اقدامات است.
تمامی این مسائل و آنچه که از گذشته در باور عامه مردم شکل گرفته است نشان می دهد که همچنان زن موجودی ضعیف شمرده می شود.
چند روزی است که در فضای مجازی و در میان کاربران فارسی زبان هشتگی در حال توییت شدن است که پیرامون همین مسئله است. این هشتگ یک هشتگ انتقادی در زمینه تبعیض هایی است که در قالب همین کلیشه ها در جامعه رواج پیدا کرده است و بخش اعظمی از آن به همان شکاف جنسیتی در زمینه فرصت های و مشارکت های اقتصادی و سیاسی می پردازد. این هشتگ کلیشه برعکس نام دارد و سعی دارد با برعکس کردن برخی از تعریف ها و چارچوب های رایج در جامعه و نسبت دادن آن به مردان این مسئله را به طنز تلخی تبدیل کند، این کاربران که مردان نیز بخشی از آن ها هستند هرچه درباره زنان گفته می‌شود یا هر محدودیتی که درباره آنها اعمال می‌شود را برمی‌گردانند و در جمله‌های روایی به جای کلمه زن از مرد استفاده می‌کنند، انگار که این تبعیض‌ها علیه مردان اعمال می‌شود نه زنان. برخی کلیشه ها که در طول سالیان سال شکل گرفته اند و همچنان ادامه دارند. در ادامه برخی از عبارات توییت شده در این هشتگ را مرور می کنیم:
« پسر گلم شما درستو بخون بشین تو خونه هر وقت ازدواج کردى رفتى خونه ى زنت هر کارى دلت خواست بکن»، «چندتا وزیر مرد مدنظر داشتیم اما نشد»، «در صورتی به شوهرم اجازه میدم بره سرکار که برام تو خونه کم نذاره، نه اینکه چون آقا میخواد بره سرکار من شام و ناهارم آماده نباشه»، «از مرد کمترم اگه دروغ بگم!»، « نام و نام خانوادگی:… نام مادر:…»، «قول زنانه» و… .
بی شک در دنیای مدرن و آگاهی دیگر نمی توان زن را با تعریف ها و قالب های سنتی و گذشته محصور کرد این مسئله تنها و تنها می تواند نتیجه عکس داشته باشد و در نهایت شاهد انتقادهایی با این سبک ها بود.