چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۹  شماره ۱۲۶۷

وقایع استان به بررسی تاثیر کرونا بر هنر تئاتر می پردازد

آخرین تقلا

احسان امینی

تئاتر در بین تمامی هنرها شاید بیشترین آسیب را از شیوع ویروس کرونا ببیند. زنده بودن اجرای تئاتر و فاصله نزدیک گروه بازیگران با تماشاگران شرایط را برای ایمن بودن از ویروس کرونا کاهش می‌دهد. این موقعیت در ذهن بسیاری از اهالی تئاتر این پرسش را ایجاد می‌کند که در صورت طولانی‌تر شدن وضعیت فاصله‌گذاری اجتماعی، این هنر چگونه می‌تواند در شرایط بحرانی به فعالیت ادامه دهد؟ حسن معجونی بازیگر و کارگردان تئاتر در گفت‌وگوی زنده‌ای که به میزبانی بهار کاتوزی بازیگر و نمایشنامه نویس در فضای هنری آنلاین ماناگارت برگزار می‌شود به این پرسش پاسخ می‌دهد.بهار کاتوزی در ابتدای این گفت‌وگو بحران را جزئی از زندگی ایرانیان می‌داند: «از اوایل دهه شصت همیشه بحران‌هایی در زندگی ما وجود داشته است. در معرض جنگ یا دگرگونی‌های اجتماعی بسیار زیاد بودن یا در معرض زلزله‌ها و حوادث طبیعی ویرانگر بودن و حالا مواجهه با ویروس کرونا. انگار که با بحران‌هایی به صورت روتین و معمول در حال زندگی کردن هستیم و به تبع آن تئاتر هم به خاطر این بحران‌ها دچار نوساناتی شده است.»او از معجونی می‌خواهد تا به بیان نقطه نظراتش درباره وضعیت تئاتر در دوران کرونا و شرایط هنرمندان این حوزه بپردازد.

بحران کرونا با تمام بحران‌ها متفاوت است
حسن معجونی صحبت‌هایش را با مقایسه بحران کرونا با برخی بحران‌های دیگر این چند دهه آغاز می‌کند: «خاطره‌ای از هما روستا نقل است که در دوره بعد از انقلاب که تئاتر به نوعی تعطیل شده بود و هنرمندان نمی‌توانستند کاری انجام دهند، حمید سمندریان رستورانی باز کرده بود و در آن احمد آقالو، آقای لبخنده، محمد حمزه و… کار می‌کردند. این در اصل یک وضعیت گذرا برای این افراد بود تا دوران بیکاری و تعطیلی تئاتر بگذرد و به شرایط عادی برسند.»او ادامه می‌دهد: «اما نکته مهم این جا بود که در آن دوران نوعی انتخاب هم وجود داشت. یک سری قوانین وضع شده بود که عده‌ای خودآگاهانه از کار کردن عقب‌نشینی می‌کردند و عده‌ای هم نتوانستند کار کنند اما شرایط کنونی حق انتخاب چنین چیزی را هم نمی‌دهد.»معجونی بازخوانی اتفاقات رخ داده در کرونا و نگاه کردن به تغییرات برای فهم دورانی که از سر می‌گذرانیم را الزامی می‌داند: «یک ویروس از یک جایی ناشناخته به زندگی ما وارد شد و به خاطر ویژگی‌های این ویروس همه چیز تعطیل شد و همه به قرنطینه رفتیم. این ویروس قطعا تغییراتی را در زیست ما به وجود آورده است. از جمله اینکه امنیت اقتصادی ما را ازبین برد؛ چراکه نمی‌توانیم هیچ فعالیت تئاتری داشته باشیم. انگار برای اولین بار این ویروس به روی ما می‌آورد که ما واقعا چه‌کاره‌ایم؟ چون در عمل هیچ کاری از دست ما بر نمی‌آید. تئاتر تعطیل شده و معلوم نیست چه زمانی دوباره سالن‌ها باز خواهند شد. من از چیزی صحبت می‌کنم که فراتر از بحث شیوع ویروس یا اتمام آن است که قطعا پایانی خواهد داشت؛ چیزی که نزدیک به این پرسش است که ما کجا ایستاده‌ایم و واقعا چه‌کاره‌ایم؟»

زمان توقف و نگاه کردن به کارهاست!
این بازیگر تئاتر و سینما پاسخ به پرسش ما واقعا چه کاره‌ایم را در توقف و نگاه به آنچه انجام داده‌ایم می‌بیند: «پرسش واقعا چه‌کاره‌ایم یعنی چه؟ یعنی ایستادن، توقف و بازبینی برای دوباره رصد کردن در آینده نزدیک یا دور. اصلا به این فکر کنیم که آیا جامعه به هنر و به خصوص تئاتر نیاز دارد؟ من قطعا می دانم که جامعه به تئاتر نیاز دارد اما گاهی باید مسیر کاری را با شک و تردید بنگریم تا بهتر بتوانیم پیش برویم. به شخصه دوباره کارهایم را نگاه کردم و متوجه شدم چقدر در این مسیر اشتباه داشته‌ام.»
معجونی به نسبت میان هنر دوران کرونا با اینترنت هم می‌پردازد: «به طور کلی هنر هم در حال تقلاست تا بتواند زنده بماند و این سوال در فضای هنر وجود دارد که آیا می‌توان از تنها راه ارتباطی یعنی اینترنت کار هنری را ادامه داد؟ اصلا امکان‌پذیر است؟ این را هم باید متوجه شد که فضای مجازی هم امکانات و البته محدودیت‌های خودش و نگرش خاص خودش به پدیده‌ها را دارد. اگر این نکته را در کنار بحران ناشناخته بگذاریم، متوجه می‌شویم که باید صبر بیشتری به خرج دهیم و دست نگه داریم. شاید بهتر است به جای کارهای شتاب‌زده کمی آرام‌تر با این فضا برخورد کنیم و فعلا کاری نکنیم.»
صفحه‌های شخصی جای رسانه‌های رسمی!
«رسانه‌های رسمی خیلی حرف مردم را نمی‌زنند و این وظیفه هنرمندانی را که مخاطب بیشتری در فضاهای مجازی دارند سنگین‌تر می‌کند؛ چون جامعه نیاز دارد جایی را داشته باشد تا حرفش را بزند و تریبون‌های رسمی هم برخلاف این عمل می‌کنند؛بنابراین انتظار از هنرمندان و افراد شناخته‌شده بالا می‌رود.»معجونی با بیان این نکته به برخی از کارهایی که هنرمندان می‌توانند در دوران کرونا انجام دهند می‌پردازد: «روحیه دادن و کارکرد سرگرم‌کننده هنر می‌تواند خیلی مهم باشد و ما در این دوره می‌توانیم با ارائه و پخش کارهای قبلی مردم را سرگرم کنیم و بخش دیگری که من به شخصه از آن بسیار لذت بردم، جلسات و کارگاه‌های آموزشی در زمینه تئاتر به صورت رایگان است. این اتفاق بسیار خوبی است که باعث شد مقداری از پول محوری در آموزش دور شویم. البته باید توجه کرد که مثلا در مورد بازیگری نمی‌توان با حرف زدن بازیگر ساخت. این برداشت دیگر شوخی با امر بازیگری است. می‌توان صرفا صحبت و تحلیل کرد، اما تربیت بازیگر از طریق مجازی امکان‌پذیر نیست.»

تئاتر هنر زنده است و نمی‌توان در خانه آن را تماشا کرد
آیا تئاتر آنلاین می‌تواند وجود داشته باشد؟ حسن معجونی بحث تئاتر آنلاین را از ریشه نادرست و برخلاف فلسفه تئاتر می‌داند: «رفتن از دنیای واقعی به فضای مجازی درباره یک سری از هنرها امکان‌پذیر نیست. فضای مجازی جای تئاتر نیست و شاید تنها هنر زنده است که بیشترین تعطیلی را دارد و این وقفه ممکن است دلتنگی بیشتری برای تئاتر به وجود بیاورد. فیلم را در خانه می‌توانیم ببینیم؛ موزیک را می‌توانیم بشنویم اما تئاتر هنر زنده‌ای است که باید در سالن تئاتر اجرا و دیده شود. مسئله مهم دیگر در این بحران این است که تغییر فضا به همین راحتی‌ها هم نیست. همچنین حالا نمی‌توان درباره امروز صحبت کرد و باید از این روزها فاصله گرفت و دوباره نگاهی کرد و شرایط را سنجید تا بتوانیم زاویه جدیدی از این روزها را نشان دهیم.»

دور شدن از کارهای کم‌خطر!
معجونی دوران کرونا را زمان مناسبی برای انجام فعالیت‌های صنفی تئاتر می‌داند: «شرایط کرونا می‌تواند علاوه بر تأثیر بر ذهن بر صنف تئاتر هم تاثیراتی بگذارد. در طول سالیان مشکلات و مسائل بسیار زیادی را پیرامون وضعیت تئاتر دیده‌ایم و شاید خانه تئاتر باید در این دوران کارهایی را انجام داده و از اهالی صنف تئاتر حمایت کند. آدم‌هایی در همین تئاتر وجود دارند که شرایط اقتصادی بدی را پشت سر می‌گذارند و البته تعداد این آدم‌ها هم کم نیست و باید صنف تئاتر فکری به حال این افراد بکند.»او تجربه منحصربه فرد خودش در دوران کرونا را دور شدن از کارهای کم‌خطر می‌داند: «حرف مزخرفی است که می گویند انسان بعد از کرونا آدم دیگری می‌شود اما در مورد خودم به شخصه دست به نوعی بازنگری در کارهایم زدم و این باعث تغییر کارم خواهد شد. در بازبینی کارهایم برخی از تجربیات جلوی چشمم می‌آید که خیلی زود از آنها عبور کردم و یک جاهایی در این اواخر به سمت کارهای بی‌خطر رفتم. کارهایی که در یک سطح استاندارد اجرا شد و تمام. حالا تصمیم دارم به سمت کارهای بی خطر نروم و پروژه‌هایی را برای کار انتخاب کنم که به‌وسیله آن کشف در پروسه اجرا وجود داشته باشد.»