گزارش «وقایع استان» از عطاری های شهر اراک به بهانه کشف ۲۰۰۰ نوع داروی غیرمجاز/عطاری ها؛ دردی را دوا نمی کنند

چهارشنبه ۱۶ فروردین ۹۶ شماره ۵۵۵
****
وقایع استان
فرشته غلامی:
****
قدیم ترها رنگ و بوی دیگر داشتند و تعدادشان اندک بود. از کنارشان که رد می شدی بوی خوشی که به مشام می رسید، جان آدم را تازه می کرد. پیرمردهای کهنه کاری بودندکه سالیان سال بود شغل خود را براساس علاقه و یا وراثتی انتخاب کرده و درکار خود خبره بودند. صحبت از عطاری است همان شغلی که در قدیم مختص گروه محدودی بود. بیراهه نیست اگر گفته شود امروز با عبور از حتی یک خیابان چندین عطاری به چشم می خورد که بیشتر برای کسب و کار و بازار گرمی تبلیغاتی را بر روی شیشه های مغازه خود می زنند. داروی کاهش و افزایش وزن، درمان دیابت، ترک اعتیاد و… عطاری هایی که فقط کافی است وارد آن شوید و به آنها گیاه دارویی مورد نظر خود را سفارش دهید، اینجاست که نه از نسخه خبری است و نه راهنمایی مدونی برای مصرف. تازه این اول راه است زمانی که به سه چهار تایی عطاری سر بزنید متوجه تجویزهای بسیار متغیر و متفاوت آنها می شوید. یک عطاری می گوید جوشانده برگ گردو برای دیابت خوب است و آن یکی می گوید دمنوش برگ زیتون و عطاری دیگری هر دوی اینها را ناکارآمد می داند.
از بسته بندی گیاهان دارویی موجود در این مغازه های به اصطلاح عطاری گفته نشود بهتر است چرا که برخی از آنها به تجویز غیرمجاز گیاهان دارویی، فروش غیرمجاز دارو، فروش انواع داروهای غیرمجاز قاچاق، تهیه و توزیع معجون‌ها و داروهای کپسوله شده غیرمجاز و نیز دخالت درعرصه درمان انواع بیماری‌ های مختلف و حتی لاعلاج می پردازند.
حال آنکه در زمان قدیم، ایرانیان در داروسازی تبحر داشتند. آن زمان داروسازان داروهای گیاهی را خشک کرده در هاون می‌کوبیدند و در ظرف ‌های مخصوص نگه می‌داشتند. داروهای بدمزه را هم با شیرینی مخلوط می‌کردند تا تلخ نباشد.
عطار در واقع کسی بود که به تمام اسامی، خصوصیات و فواید علف و گیاه چه دارویی و چه غیردارویی واقف بود و نام آنها را از شکل گیاه می شناخت و از طبع و خاصیت هر یک اطلاع کافی داشت. از این رو این گونه عطاری های دوا فروش خود نیمچه طبیب بودند که علاوه بر نسخه پیچی کار طبابت هم انجام می دادند که یکی دیگر از اسباب رونق کارشان همین کلینیک مجانی سرپایی شان بود که هم خود را ویزیت کرده و هم دوا تجویز می کردند.
وزارت بهداشت در سال ۱۳۹۱، آیین نامه داروخانه‌های گیاهی را تدوین کند تا در این داروخانه ‌ها فقط و فقط گیاهان دارویی و داروهای گیاهی مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به فروش برسد.
اما از همان سال تدوین این آیین نامه تا به امروز، اما و اگرها و انتقادهای فراوانی به روند تاسیس این داروخانه‌ ها شد. عده‌ای در انتقاد به راه‌اندازی داروخانه ‌های گیاهی می‌گویند که مگر برای چند تا دانه داروی گیاهی هم داروخانه راه اندازی می‌کنند! و مگر همان عنوان «عطاری» کفایت نمی‌کرد؟ و عده‌ای دیگر از مخالفان سرسخت این طرح، تاسیس داروخانه‌ های گیاهی را رقیب سرسخت و خطری بالقوه برای سایر داروخانه‌ ها می‌دانند و معتقدند که راه اندازی داروخانه ‌های گیاهی منجر به ورشکستگی داروخانه‌ها می‌شود که همین حالا هم چندان وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند.
بحث فروش غیر مجاز دارو در عطاری ها بحث امروز و دیروز نیست. سال هاست که مورد انتقاد نهادهای مختلف است و هرسال تعداد بی شماری از آنها به دلیل فعالیت های غیر مجاز پلمپ می شوند اما در کنار این نظارت ها همچنان عطاری ها به صورت قارچ گونه در سطح شهر رشد کرده و افرادی با کمترین اطلاعات و آگاهی خود را متخصص طب سنتی معرفی می کند. اگر سال‌ها پیش در هر محله و محدوده یک عطاری بود و پیرمرد باتجربه‌ای که به درستی لقب عطار را یدک می‌کشید، آن را اداره می‌کرد اما این روزها کوچه‌ها و خیابان‌ها و بسیاری از مراکز خرید، یک عطاری دارند که با چسباندن کاغذهای رنگی روی شیشه ‌های مغازه، وعده لاغری، ترک اعتیاد، پرپشت شدن مو، درمان ناتوانی جنسی و… را به خریدارانشان می‌دهند. در این عطاری‌ها معمولا کسانی متصدی هستند که تخصص و اطلاعات کافی در این زمینه ندارند. فروشندگان جوان جای پیرمردها و حکیم باشی ‌های قدیمی را گرفته اند و بسته بندی‌های شیک داروهای گیاهی و کوهی محصول وطن جای خودشان را به گیاهان عجیب و غریب هندی و تایوانی و چینی داده اند. متخصصان طب سنتی هم این رویه را نادرست می‌دانند.
اگرچه دکتر رسول دیناورند معاون وزیر بهداشت و رییس سازمان غذا و دارو، مدتی پیش ضمن هشدار درباره فروش داروهای غیرمجاز در عطاری‌ ها، از برنامه ساماندهی و نظارت بر عطاری‌ ها خبر داد، اما همچنان عطارها به تجویزهای علفی خودشان ادامه می‌دهند. این وسط گاهی هم پلیس به عنوان ضابط قضایی وارد عمل می‌شود و با بستن و پلمپ چند عطاری برای مدتی قایله را ختم می‌کند. اما باز با فک پلمپ و چند تعهدنامه کتبی و امضا همه چیز به روال عادی بر می‌گردد.
خردادماه سال ۹۵بود که ۶۱ عطاری در سطح شهر اراک توسط پلیس امنیت بازرسی شده که به گفته دادستان عمومی و انقلاب اراک ۱۰ واحد عطاری متخلف شناسایی و پلمپ شده که به فروش و نگهداری داروهای غیر مجاز از جمله شربت ترک اعتیاد متادون می پرداختند.
چهاردهم فروردین ماه سال جاری نیز دو هزار عدد انواع داروهای غیرمجاز در طرح نظارتی پلیس بر واحدهای عطاری در سطح شهر اراک کشف و همچنین یک عطاری متخلف نیز مهر و موم شد.
رییس اداره نظارت بر اماکن عمومی پلیس امنیت استان مرکزی، مهدی تقوی نیا این اقدام اداره نظارت بر اماکن عمومی پلیس امنیت استان مرکزی را راهی برای کاهش ناهنجاری های اجتماعی و اخلاقی و نیز ارتقای امنیت در جامعه مطرح کرد.
هرچند این روزها دارو و درمان‌های گیاهی مشتریان ثابت خود را دارند و خیلی‌ها حالا قبل از آنکه سراغ پزشکان مختلف را بگیرند، سری به این عطاری‌ها می‌زنند اما در عین حال همچنان انتقادات زیادی هم به این دارو فروشی‌های مثلا گیاهی وجود دارد.
این روزها عطاری ها با سرعت سرسام‌آوری در حال افزایش هستند و خیلی‌ ها بدون آنکه کوچک‌ ترین سررشته‌ای در این خصوص داشته باشند، خودشان را مجاز به تجویز داروهای گیاهی می‌دانند، تا جایی که این روزها بازاریابی این عطاری‌ ها حتی به آرایشگاه‌ های زنانه هم کشیده شده و صاحبان این آرایشگاه‌ ها، عطاری یا محصول خاص گیاهی را برای کاربردهای مختلف به ‌طورمثال تقویت رشد مو و… به مشتریان سفارش می‌کنند.
باید توجه داشت فعالیت هر فردی که با سلامت افراد سروکار دارد باید تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد اما در حال حاضر در ایران عطاری‌ها در سیستم وزارت بهداشت، جایگاه تعریف شده‌ای ندارند و زیر نظر صنف عطاران به فعالیت می‌پردازند که عملکرد آنها هیچ گونه مبنای علمی ندارد. برخی از مردم به گمان اینکه طب سنتی هیچگونه عوارضی ندارد به سمت اینگونه داروهای می روند اما غافل از اینکه برخی از مراکز و مغازه های عطاری مرز بسیاری از توصیه های کوچک را هم رد کردند. علاوه بر آن در کشور ما با وجود زمینه قوی و غنی طب سنتی، اطلاعات دقیقی درخصوص گیاهان دارویی در میان مردم وجود ندارد. در حال حاضر اکثر عطاری‌ها صلاحیت و علم تشخیص داروهای گیاهی را ندارند و نباید در درمان بیماری دخالت کنند. همچنین گیاهان دارویی که در عطاری‌ها عرضه می‌شود، استاندارد نیست و مصرف آن از سوی مردم عوارض و مشکلاتی را ایجاد می‌کند.