روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
شنبه ۲۴ تیر ۹۶ شماره ۶۳۰
****
وقایع استان
یاسر هویدی
***
استعداد یابی یکی از حلقه های مفقوده در مسیر پیشرفت ورزش هر کشوری است که در تعاملی دو سویه وقتی به آن می نگریم، می بینیم شاید نقش ساختار تشکیلاتی ورزش هر کشوری در شناسایی استعداد ها پر رنگ تر باشد ولی خانواده ها و والدین نیز در به ثمر رسیدن و یا سوختن استعداد یک کودک موثر هستند. اگر این روزها از وضعیت ورزش استان مرکزی دلخوشی نداریم و مصرانه می گوییم در حال درجا زدن هستیم یکی از دلایل آن عدم توجه به استعداد یابی است. در این مطلب کوشیده ایم به زبانی ساده تر برای خانواده ها راه های شناخت استعداد های ورزشی فرزندانشان را شرح دهیم.
مشخص است که والدین به عنوان حامی ورزشکار نقش مهمی در تمایل یا عدم تمایل فرد به یک ورزش خاص دارند. درگیری و انتظارات والدین با موفقیت و لذت و همچنین فشار و استرس مرتبط است. والدین می خواهند در سال های اول شرکت بچه ها در مسابقات (و همچنین تمرینات) نقش حمایت کننده داشته باشند آنها تصمیم گیرنده اصلی هستند. در اواسط والدین و ورزشکاران نقش مشارکتی بیشتری از خود نشان می دهند و در اواخر، ورزشکاران خود را به بهبود اجرای کامل ملزم می کنند در حالیکه نقش والدین کاملا محدود می شود و صرفا حمایت مالی را انجام می دهند.
قریب به ۵۰ سال پیش در اروپا روشهایی برای شناخت توانمندی ها و شناسایی ورزشکارانی که دارای توانایی های خاصی بودند ابداع شد و این کار تحت ساختار و سیستمی هدفمند قرار گرفت. جالب است بدانید پس از بکار گیری این روشهای علمی کشوری مثل آلمان شرقی که به جد به دنبال بکار گیری این روشها و بهینه سازی آن بود اولین نتایج آن را در المپیک ۱۹۷۲ برداشت کرد و بسیاری از قهرمانان این کشور که توانستند مدال کسب کنند حاصل این روشهای علمی استعداد یابی بودند همان کودکانی بودند که تحت نظر دانشمندان و با بکارگیری روشهای علمی استعدادهای آنها کشف شده بود.
از دید دانشمندان، استعداد یابی فرایندی است در جهت شناسایی کودکانی که توان و قدرتی متفاوت برای نخبه شدن دارند. هر پدر و مادری بعنوان نزدیک ترین افراد از نظر فیزیک و روح روان و ذهنیت و همچنین افرادی که بیشترین شناخت را بر روی فرزند دارند بایستی قطعا نگاهی به استعداد های گوناگون فرزند خود داشته باشند که توانایی ورزشی فرزند هم از این مقوله جدا نیست.
فواید استعدادیابی
استفاده از معیارهای ویژه برای استعدادیابی فواید و امتیازات متعددی دارد. آرامش روحی و روانی فرزندان و کودکان در بستر توجه والدین شکل می گیرد باعث صرفه جویی در وقت و انرژی متولیان امور ورزش و مربیان مربوطه می گردد. توانایی شرکت در مسابقات را در نزد فرزندان به طرز چشم گیری بالا می برد و آنها با ولع بی نظیری میل به مسابقه خواهند داشت. باعث افزایش اعتماد به نفس و پویابی فرزندان و ورزشکاران می گردد و تاثیر تمرینات ورزشی و تخصصی را بر روی فرزندان تا حد چشمگیری بالا می برد.
فراموش نکنید که خود کودکان بایستی تصمیم بگیرند که یک ورزشکار حرفه ای شوند و نه والدین. والدین فقط نقش شناسایی کننده دارند و یک اهرم برای شناخت استعداد فرزندان هستند.
مطلوب نیست که والدین تصمیم بگیرند که زندگی یک کودک (نوجوان) باید در جهت یک ورزشکار نخبه شدن یا یک ورزش خاص باشد (خود کودک باید تصمیم گیرنده اصلی باشد). ممکن است والدین برخلاف میل باطنی یک نوجوان تصمیم بگیرند و او را در ورزش دلخواه خودشان شرکت دهند. این موضوع می تواند علاوه براتلاف وقت، سبب سرخوردگی و کناره گیری فرد از آن رشته ورزشی شود و چه بسا او را نسبت به محیط ورزش بد بین کند. فرصت های ورزشکار نخبه شدن کاملا محدود است لذا بر اساس این واقعیت نمی توان به طور خودخواهانه یا تصادفی کودک را به سمت یک ورزش خاص سوق داد .
مستعد بودن همیشه از طریق مشاهده مشخص نمی شود
برای مستعد بودن در یک رشته ورزشی ، مجموعه ای از ویژگی ها و عوامل تاثیرگذارند. به عنوان مثال در وزنه برداری علاوه بر این که قدرت یک عامل مهم است ولی با این حال، توانایی اعمال نیروی سریع (توان) و همچنین داشتن دست های کوتاه و پاهای بلند یک مزیت است یا این که درست است که پاهای تنومند در رشته های سرعتی موثر است ولی قطر پاها باید عضلانی باشد نه اینکه دارای چربی زیاد باشد. موضوع مهم تر این که باید علاوه بر عضلانی بودن، تارهای عضلانی از نوع تند انقباض باشند. نکته مهم این است که اغلب هر ورزش یک سری عناصر کلیدی مهم دارد که باید در مورد عملکرد فرد در آینده در آن رشته ورزش مدنظر قرار داد. اغلب والدین به اصول علمی و مبانی سنجش و شناخت این ویژگی ها اشراف کامل ندارند و لذا ممکن است از دید آنها پنهان بماند.
توانایی کودک را در رشته های مختلف بسنجیم
اصلا ضرورتی ندارند که بر روی یک ورزش تمرکز کنیم بایستی توانایی کودک را در چند رشته ورزشی بسنجیم. شاید فرزند شما یک دونده خوب باشد ولی استعداد عجیبی در اسکواش داشته باشد، برای شناخت و انتخاب بهتر حتما فرزندان را در چند رشته محک بزنید. بنابراین، اگرچه نقش حمایتی خانواده و دوستان در زندگی ورزشکاران نخبه مهم است ولی موضوع استعدادیابی پدیده ای علمی و تخصصی است که فقط باید بر اساس اصول علمی تعریف شده و با نظر و مشاور کارشناسان و متخصصین علمی صورت گیرد .
توصیه های مفید برای والدین
به کودکان خود اجازه دهید تا در فرایند تصمیم گیری برای انتخاب رشته ورزشی مورد علاقه خود نقش داشته باشند. به محیط ورزش مورد نظر و اینکه آیا این محیط برای فرزند جذابیت دارد دقت ویژه ای داشته باشید. والدین حتما بایستی به زوایای گوناگون ورزش مذکور آشنا باشند و به شناخت مناسبی از ورزش که فرزندشان به آن مشغول می شود رسیده باشند.
برنامه تمرینات و رژیم غذایی مربوط به فرزندان را کنترل کنید خود را در مسیر ورزش وی همراه کنید بگونه ای که او شما را مشتاق و در کنار خود ببیند و از بودن و علاقمندی شما لذت ببرد. سبک زندگی خود را تا حدی با ورزش حرفه ای فرزندانتان هماهنگ کنید. میهمانی ها و سفرها را با تمرینات وی هماهنگ کنید. بگذارید پی ببرد که تمامی اعضای خانواده منتظر پیشرفت او هستند و بستر آن را آماده می کنند. خود را بعنوان عضوی از تیم و یا یک هوادار پر و پا قرص نشان دهید. همیشه به کودک خود فرمانبری از دستورات مربیان را گوشزد کنید. در صورت شکست های ورزشی بایستی خیلی مراقب گفتار و رفتار خود با فرزندتان باشید. هیچوقت فراموش نکنید که خود نیز روزگاری کودک بوده اید.
چرا کودکان در ورزش شرکت می کنند
در استعدادیابی لازم است هدف کودکان از شرکت در ورزش مشخص شود. بسیاری از بزرگسالان عقیده دارند برنده شدن و کسب مقام برای کودکان مهم است . کودکان در ابتدا ممکن است بگویند برنده شدن برای آنها اهمیت دارد اما دلایل شخصی و مهم تری برای شرکت آنان در ورزش وجود دارد . بعضی از این دلایل عبارتند از : وابستگی و تعلق به گروه، افزایش مهارت، هیجان، موفقیت، شهرت و حفظ تندرستی .
اگرچه این دلایل بیشتر منبع درونی دارد تا بیرونی، ولی شکی نیست که هرچه کودک بیشتر رشد کرده و در محیط رقابت شرکت می کند ، ارزش های بیرونی مثل جوایز ، برنده شدن ، عامل انگیزشی اولیه می شوند . مهم است دلایل کودکان برای شرکت در ورزش که تحت تاثیر رشد جسمانی و روانی است ، شناخته شود.
نقش والدین و گروه های همسال نیز مهم است . تحقیقات نشان داده اند که بچه های کم سن و سال (۹-۸ سال) بیشتر از ارزیابی گروه همسال استفاده می کنند . در دوران بلوغ ، بیشتر افراد از شاخص های درونی و چندگانه مثل نائل شدن به هدف پیشرفت فردی ، سهولت یادگیری مهارت های جدید و لذت از فعالیت استفاده می کنند. بنابراین لازم است والدین در مورد هدف کودکان و انگیزه اولیه شرکت در ورزش آگاه بوده و ضمن توجه به خواست ها و نیازهای کودک ، فرصت و امکانات مورد نیاز را برای آنان تهیه و تامین کنند .
چرا کودکان ورزش را رها می کنند
شرکت کودکان در ورزش بین سنین ۱۳-۱۰ سالگی به اوج خود می رسد و سپس به تدریج تا سن ۱۸ سالگی کاهش می یابد . به گونه ای که فقط درصد کمی از افراد در ورزش رقابتی شرکت می کنند. دلایل ترک ورزش متعدد و متنوع است . ملالت، پرداختن به سایر کارها، شکست، فشار بیش از حد، ضعف مربی، گرفتاری، مورد تمسخر قرار گرفتن، طرد، ترک دوستان، هزینه، آسیب دیدگی و سایر موارد از جمله این دلایل است . تفسیر کودکان از موفقیت بر احساسات آنها نسبت به ورزش و لذت و رفتار در محیط اثر می گذارد. موفقیت و لذت موجب افزایش پشتکار می شود و عوامل خارجی می توانند سبب گرایش فرد به سایر ورزش ها گردند. رها کردن ورزش می تواند مربوط به علت و انگیزه شرکت در فعالیت های ورزشی مربوط باشد ، به عنوان مثال، در تحقیقی که صورت گرفته، اجبار و تحمیل از جانب والدین و دوستان (۲۵%)، شناخته شدن و محبوبیت در اجتماع (۴۰%) و توسعه و پیشرفت در مهارت ها و قابلیت ها (۳۵%) علت اولیه شرکت افراد در ورزش بوده است. لذا والدین باید توجه داشته باشند اجبار و تحمیل کودکان به شرکت در یک ورزش خاص علاوه بر تبعات منفی می تواند موجب دلزدگی و کناره گیری کودک از ورزش شوند و چه بسا موجب اتلاف وقت و عمر ورزشی کودک گردند .
روش های استعدادیابی
در ورزش ، دو روش اصلی انتخاب و شناسایی ورزشکاران مستعد وجود دارد :
الف) روش طبیعی یا غیرمنظم : روشی معمول است و راه طبیعی پیشرفت ورزشکار در یک رشته ورزشی است. فرض بر این است که ورزشکار در نتیجه تاثیرات موضعی و مقطعی به یک رشته ورزشی روی می آورد. با این حال ، پیشرفت تدریجی در اجراهای ورزشی ورزشکاران که به وسیله انتخاب طبیعی برگزیده شده اند، به مستعد بودن یا نبودن این ورزشکاران در رشته ورزشی که برگزیده شده اند، بستگی دارد. با توجه به این مطالب ، اغلب اتفاق می افتد که پیشرفت و تکامل اجراهای ورزشی ورزشکار اکثرا به دلیل انتخاب نادرست رشته ورزشی ، بسیار کند انجام می شود .
ب) روش علمی یا منظم : در این روش با انجام آزمون ها و آزمایش های علمی توسط متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی ، افراد با استعداد به طور علمی شناسایی و به سمت رشته ورزشی مناسب راهنمایی می شوند. کسانی که به طور علمی انتخاب می شوند در مقایسه با ورزشکارانی که از طریق روش طبیعی انتخاب می گردند، برای رسیدن به اجراهای ورزشی بهینه و ماهرانه به زمان کمتری نیاز دارند . در رشته هایی که قد و وزن امتیاز محسوب می گردد (مانند : بسکتبال ، والیبال ، فوتبال ، قایقرانی، پرتاب ها و غیره) انتخاب به روش علمی باید دقیقا مورد توجه قرار گیرد . به همین ترتیب ، این امر در مورد رشته هایی که سرعت ، زمان عکس العمل ، سازگاری و قدرت تعیین کننده هستند نیز صدق می کند (مانند: دوهای سریع ، جودو و هاکی ، پرش ها و غیره) . به کمک متخصصان و کارشناسان علوم ورزشی ، چنین توانایی هایی کشف و آشکار می شوند . در نتیجه آزمون ها و آزمایشات علمی، انتخاب می شوند یا به سمت رشته ورزشی که مستعد آن هستند راهنمایی می گردند .
امیدواریم با ارائه این مطلب گامی هر چند کوچک در جهت بهینه سازی نگاه خانواده ها به ورزش کودکانشان برداشته باشیم.
