روزنامه وقایع استان مرکزی پایگاه رسمی اطلاع رسانی نشریه
چهارشنبه ۲۹ شهریور ۹۶ شماره ۶۸۴
***
وقایع استان
سمیه انصاری فر
***
انسان همیشه کنجکاو است می خواهد بداند قبل از او چه بوده و در پروسه زمانی ای که طی کرده است از کجا به کجا رسیده است؟ این ها سوال هایی است که برای همه ایجاد می شود؛ اما آیا دسترسی به پاسخ آسان است؟ مثلا اگر بخواهیم بدانیم دیرزمانی قبل از وجود و حضور ما در این دنیا اجدادمان چگونه می زیسته اند و تبار و ریشه ما به چه ختم می شده است چه باید کرد به کدام منابع باید رجوع کرد؟ اغلب سراغ کتاب ها و مقاله ها می رویم و یا هر چیز دیگری که بتواند به ما اطلاعات و مستنداتی از گذشته بدهد. شاید آرزوی ما این باشد که ماشین زمانی داشته باشیم و به عقب برگردیم شرایط را ببینیم، لباس ها، برخوردها، آداب و … و باز با کوله باری از شنیده ها و دیده ها به زمان کنونی بازگردیم ولی این امکان وجود ندارد همانطور که امکان سفر به آینده زودتر از موعد نیست.
برای آن هایی که گذشته و زمان های خیلی دور از زیستشان همچنان جذاب است بغیر از ابزارهای اطلاعاتی دیگر، موزه ها می تواند یک مکان امن و سرشار از دیدنی ها باشد. مکانی که از گذشته ها به دست آمده و حتی شاید به جرات گفت با قدم گذاشتن در آن گویی بر ماشین زمانی سوار شده ای که تــو را عقب و عقب تر می برد.
موزه مکان خاصی است که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش را به معرض نمایش می‌گذارند. شورای بین‌المللی موزه که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود موزه را اینگونه تعریف کرده‌است: «موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»
اما جدای از این تعریف ها می توان نام دیگری بر موزه ها گذاشت موزه ها راوی هستند و قصه گو. مکانی که در دل هر شی او یک افسانه، باور، خاطره، سنت و یک تاریخ نهفته است.
موزه ها هم اکنون یکی از شاخصه های مهم در ارزیابی فرهنگ یک منطقه به شمار می آیند. در واقع شهری که در آن موزه وجود دارد برای خود هویت و فرهنگی را ایجاد کرده است. با تمام اهمیت موزه ها در توسعه فرهنگی اما همچنان موزه گردی در میان مردم امری غریب است. این مسئله بی شک به این دلیل است که هنوز اهمیت علمی و آموزشی موزه ها برای مردم روشن نیست و صرفا موزه رفتن نقش تفریحی برایشان دارد و بنابراین تفریح های دیگری به راحتی جایگزین آن می شوند. اینکه موزه حتی در نقش تفریحی خود نیز نمی تواند موفق باشد نیز جای بحث دارد. اصولا مــوزه ها در کشور و استان ما فضاهای کسل کننده ای دارند و مانند هر پدیده دیگری که از غرب وارد کشور ما شده است به درستی ظرفیت ها و ویژگی هایش شناخته شده نیست. موزه، مانند بسیاری از پدیده‌های جدید جهان، در قرن نوزدهم میلادی وارد فرهنگ ایران شد. نخستین موزه‌ها در جهان، مجموعه‌های شخصی بودند که با هدف نمایش برای عموم ایجاد نشده بودند، بلکه صرفأ نشان دهنده‌ی علاقه‌ی افراد به شمار می‌آمدند.
در سال ۱۲۴۹ هجری شمسی، ناصرالدین‌شاه پس از سفر به اروپا و دیدار از موزه‌های کشورهای روسیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، سوئیس، آلمان و اتریش، به تقلید از آنها دستور داد گوشه‌ای از کاخ گلستان را به شکل موزه درست کنند؛ البته این موزه مختص شاه و اطرافیانش بود. این موزه پس از مدتی از بین رفت و جواهرات آن به خزانه‌ی بانک ملی و سلاح های موجود در آن، به موزه‌ی دانشکده افسری سپرده شد. در دوره‌ی مشروطه، به دستور وزیر معارف (صنیع‌الدوله)، دایره‌ای به نام اداره‌ی عتیقات بین سال‌های (۱۲۹۵ – ۱۲۹۷م.) به وجود آمد که کارش سر و سامان دادن به وضع نابسامان حفاری‌های غیر مجاز بود. در همین زمان بود که موزه‌ی «ایران معارف» تأسیس شد. این موزه، در برگیرنده‌ی اشیای عتیقه، کاشی، سفال، سکه و سلاح بود که به عنوان اولین گام مؤثر در تاریخ موزه‌داری ایران به شمار می‌رود.
بیش‌ترین جلوه‌ی تاریخ موزه‌داری ایران را، در ایجاد موزه‌ی ایران باستان باید جستجو کرد. این موزه، با ۲۷۴۴ متر زیربنا، به دلیل قدمت اشیاء در زمره‌ی یکی از موزه‌های مادر دنیا محسوب می‌شود که در سال ۱۳۱۶ش. افتتاح گردید. این موزه، در برگیرنده‌ی آثار مختلفی از هزاره‌ی ششم پیش از میلاد تا دوران مختلف اسلامی است و اشیای آن در دو طبقه به نمایش در آمده است.
در استان مرکزی نیز موزه های مختلفی در زمینه های مختلف به صورت خصوصی و دولتی وجود دارد از جمله موزه مفاخر، چهارفصل، سلطان آباد، چهارسوق ساوه، آشتیان، سالار محتشم، حسن پور، تنوع زیستی اراک و … به نظر می رسد که امسال شرایط بازدیدکنندگان از موزه های استان نسبت به سال های قبل بهبود پیدا کرده است، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی به تازگی در این خصوص گفته است: تعداد بازدیدکنندگان خارجی از موزه های استان مرکزی در پنج ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته افزایش ۱۹۵ درصدی داشته است یعنی از تعداد ۲۰ به ۵۹ گردشگر رسیده است.
سیدمحمد حسینی با بیان اینکه در پنج ماهه نخست امسال حدود ۱۸ هزار نفر از موزه‌های استان بازدید کردند اظهار داشت: در پنج ماهه نخست سال گذشته ۱۴ هزار و ۷۷۶ نفر از موزه‌های استان بازدید کردند که این میزان با افزایش ۲۰ درصدی در سال ۹۶ به هفده هزار ۷۹۷ نفر رسیده است.
وی افزود: موزه‌ها، قلب‌های تپنده هویت‌ساز و فرهنگ ساز جوامع هستند زیرا عینی‌ترین پل ارتباطی بین نسل امروز و آداب، آیین، زندگی و نگرش نیاکان آنها هستند از این رو نه تنها نباید به عنوان امری تفریحی دیده شوند بلکه باید ساز و کاری تعریف شود که جوانان و به ویژه دانش آموزان ارتباط تنگاتنگی با موزه‌ها داشته باشند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی تصریح کرد: برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده با اجرای برنامه‌های جنبی همچون بازارچه‌های صنایع دستی، اجرای نمایش‌ها و مراسم آئینی و ایجاد بازارچه‌های خیریه در حاشیه موزه‌ها، شهروندان را راغب به حضور در این اماکن با ارزش کنیم تا رگه‌های هویت ساز شهرها برای ساکنانش بازآفرینی شود زیرا معتقدیم هرگاه این رگه‌ها در ذهن شهروندان جاری شود، حس تعلق و همکاری بیشتری را در شهرها و به ویژه نگهداری از اماکن تاریخی و فرهنگی دارد.
حسینی بیان کرد: امیدواریم با برنامه ریزی‌هایی که درباره موزه‌ها و تجهیز آنها در نظر داریم بتوانیم تا انتهای سال رکورد جدیدی در آمار بازدیدکنندگان از موزه‌های استان را ثبت کنیم که این مهم به طور قطع به تعامل بهتر شهروندان با حوزه کاری سازمان ختم می‌شود.
درست است که آمار از افزایش بازدیدکنندگان از موزه های استان خبر می دهد؛ ولی باید دید این آمار در برابر کدام آمار قبلی قرار می گیرد. بی شک عدد ۵۹ در برابر بازدیدهای چند صدهزارتایی گردشگر خارجی از موزه هـــای استان هایی مانند اصفهان خیلی کم است البته دلایل متعدد در این اختلاف رقم تاثیر دارد ولی به نظر می رسد تــلاش بـــرای بالابردن جذابیت های موزه های استان ضروری است. همچنین اگر همین عدد اعلام شده از بازدیدکننده های داخلی از موزه ها را در نظر بگیریم به عدد مطلوبی از بـــازدید مردم استان از مــوزه ها نمی رسیم. یعنی هنوز ضرورت بازدید از موزه در مردم استان وجود ندارد و نقش فرهنگی، تاریخی و حتی تفریحی آن برای مردم پایین است. فضای بی روح برخی از موزه ها، نبود راهنمای مناسب و حتی چیدمان در آن ها از دلایل ایجاد این بی میلی است. شاید تجربه اداره و مدیریت موزه های موفق در سایر استان ها و حتی کشورها بتواند در این مسیر موثر باشد و بعد از آن باید معرفی موزه ها در دستور کار قرار گیرد شاید خیلی از مردم این شهر ندادند در بازار سرپوشیده و در گذری که از آن بارها عبور کرده اند یک موزه وجود دارد.
