کتابخانه ها و مدیریت این نهاد هیچ عملکرد مثبتی در ترویج کتابخوانی نداشته اند/کتاب نخوان و کتاب نشناس

چهارشنبه ۲۴ آبان ۱۳۹۶   شماره ۷۲۳

***

وقایع استان

سحر یاری: امروز روز کتاب و کتابخوانی است. در مورد سرانه مطالعه و نخواندن کتاب در کشور ما آمارهای مختلفی وجود دارد که البته نشان از وضعیت اسف بار آن دارد. نگاهی به زندگی معمول خود و اطرافیانمان نیز نشــان می دهد که کــتاب نقش کمرنگی در زندگی مان دارد.
اما این دلیل بر این نیست که نگاه سراسر منفی داشته باشیم. در کنار تمام کتاب نخوان های جامعه ما درصدی هستند که کتابخوان حرفه ای اند و بخشی از هزینه زندگی شان را صرف خرید کتاب ها می کنند؛ البته این مسئله برای تمام کتابخوان ها میسر نیست و واقعا گاهی دغدغه مالی و حتی محدودیت های مکانی اجازه نمی دهد که این افراد بتوانند تمام کتاب ها را تهیه کنند بنابراین مـراجعه به کتابخانه ها و گاه دکه های اجاره کتاب راه حل مناسبی است.
هم اکنون چندین دکه کتاب های دسته دو در سطح شهر اراک وجود دارد که گاه گاهی می توان کتاب های خوبی در آن ها پیدا و معاوضه و اجــاره کرد؛ اما با این وجـود عضویت در کتابخانه هـا منطقی تر است؛ ولی این تصور اگر کتابخوان حرفه ای باشید و این مقوله برایتان جدی باشد با حضور در کتابخانه های عمومی شهر اراک کمرنگ تر می شود. اما چرا؟
هم اکنون بیش از یک میلیون جلد کتاب در کتابخانه های عمومی استان مرکزی وجود دارد؛ ولی ممکن است از این تعداد یکی هم نتواند سلیقه شما را مجاب کند. به ادعای سرپرست اداره کل کتابخانه های استان مرکزی ادبیات بیشترین عناوین کتاب های کتابخانه های استان را به خود اختصاص داده است؛ اما نگاهی به ردیف کتاب های این بخش در کتابخانه های عمومی اراک نشان می دهد که غنای این بخش چقدر است. سرکی در رف کتاب ها بکشید می بینید که خبری از آثار داستانی مطرح شعر و ادبیات به ویژه آثار شاخص سال های اخیر ایران و جهان و نه ادبیات بومی نیست. تعداد زیادی کتاب از شاعران و نویسندگان بومی این شهر در یک سال اخیر چاپ شده است که حتی یک جلد از آن ها نیز در کتابخانه های شهر وجود ندارد.
سرپرست اداره کل کتابخانه های استان مرکزی در حالی از حمایت از مولفین بومی می گوید که بعنوان یکی از متولیان حوزه کتاب و کتابخوانی نه خود و نه نماینده اش در هیچ کدام از جلسات رونمایی کتاب های شعر و داستان شهر دیده نشده تا حداقل حمایت معنوی خود را نشان دهد و یا یک نسخه از کتاب را برای یکی از کتابخانه ها تهیه کند. البته رونمایی هایی از سوی کتابخانه ها هست؛ اما برای چه کتاب هایی مهم است؟ اینکه آن کتاب چه تاثیری در جریان ادبیات پیشرو و یا هر عرصه دیگری دارد مهم است.
در مورد عناوین کتاب ها همانطور که گفته شد کمبودها فراوان است بخشی از قفسه های ادبیات را کتاب های دانشگاهی تشکیــل می دهند و کمتر ممکن است پکیج کاملی از آثار نویسندگان و شاعران ایرانی را در آن ها پیدا کنید مثلا اگر بخواهید از نویسندگان دهه ۳۰ یا ۴۰ کتابی بخوانید ممکن است یکی از کتاب هایش را در یک کتابخانه و یکی دیگر را در کتابخانه آن سوی شهر پیدا کنید و در نهایت چند تایی را اصلا پیدا نکنید. به این نکته که ممکن است بیشتر قفسه ها را کتاب های بی محتوا و رمان های عامه پسند که در تقلیل سلیقه ادبیاتی جامعه تاثیر دارد تشکیل داده باشد هم باید اشاره کرد.
فرض کنید نوجوانی که هنوز نداند کدام نویسنده یا کدام ترجمه بهتر است و فقط یک علاقمند به کتاب و ادبیات باشد و قفسه های کتابخانه شهر برایش حکم منبع موثق را داشته باشد ممکن است از همان ابتدا به چه بیراهه ای برود.
در مورد ترجمه ها نیز همین است ادبیات کلاسیک جهان در بیشتر کتابخانه های شهر وجود دارد؛ ولی ممکن است مثلا تمامی جلدهای یک کتاب مهم مانند «جنگ و صلح» یا «دن کیشوت» در یک کتابخانه موجود نباشد، ادبیات معـاصر جهـان هم که فقری فاحش تری در این قفسه ها دارد. در مورد حوزه های دیگر مانند جامعه شناسی و روانشناسی نیز وضعیت اسف بار است و گویا برخی از نظریه پردازان و نویسندگان مطرح جز خطوط قرمز کتابخانه ها باشند در حالی که کتاب هایشان در حال چاپ است. آنچه می توان از کتابخانه های شهرمان استنباط کرد این است که با وجود رف خوانی ها روز به روز از غنای کتاب های موجود در آن کاسته می شود و عناوین و کتاب هایی به قفسه ها اضافه و در آمارها با افتخار از آن نام برده می شود که در دنیای جدی کتاب و کتابخوانی جایگاهی ندارند. با وجود این شرایط برای کتابخانه های اراک در کتابخانه های عمومی شهرستان ها و روستاها دیگر استان نیز چنین وضعیتی حکمفرما است.
شاید یکی از مواردی که وضعیت کتابخانه ها را به این سمت سوق می دهد وجود مدیریت های کتاب نخوان و کتاب نشناس است. مدیری که با قدم زدن در میان قفسه کتاب ها جای خالی بسیاری از کتاب ها را احساس نمی کند. به نظر می رسد قبل از اینکه از کمبود فضای کتابخانه ای گفت بهتر است بر روی کیفیت کتاب ها تامل کرد.
چندی پیش سرپرست اداره کل کتابخانه های استان مرکزی گفته بود: در مورد کتابخانه های روستایی اگر مکان از سوی دهیار تهیه شود ما در تامین تجهیزات و کتاب یاری رسان خواهیم بود؛ ولی نمونه هایی در سطح استان وجود دارد از تلاش جوان هایی که به تنهایی برای تهیه کتاب برای کتابخانه های روستایی تلاش می کند و به نظر می رسد اداره کل کتابخانه ها خود را خیلی در این زمینه مسئول نمی بیند.
در این میان عدم تعهد شهرداری به پرداخت نیم درصد سهم کتابخانه ها نیز توجیه خوبی شده است تا هر کمبودی در عرصه کتابخانه ها است را به آن ارتباط داد. باید گفت در این خصوص فقط توجیه کافی نیست کاش مسئولین این نهاد می گفتند در این زمینه چه پیگیری هایی کرده اید تا شهرداری اراک خود را ملزم به تعهد در این خصوص کند قطعا اگر قانون است و رعایت نمی شود باید با آن برخورد شود، نمی شود که قانون صریح را کدخدامنشانه و با اغماض اجرا کرد. متاسفانه اینکه برخی مسئولین حاشیه امنی برای خود ایجاد کرده اند و تنها به جملات کلیشه و دادن آمار اکتفا می کنند این روزها باب شده آن هم در حوزه های مختلف است.
در مورد برگزاری نشست های کتابخوانی که کتابخانه ها نهاد متولی آن است و یکی از مهم ترین بیلان کاری این روزهایش و به اذعان خود قابل دفاع آن ها محسوب می شود نیز خیلی نمی توان شاهد تاثیر در ترغیب مردم به کتابخوانی بود زیرا اطلاع رسانی در مورد آن ها بسیار کم است و بازتابی ندارد.