شنبه ۱۶ شهریور ۱۳۹۸   شماره ۱۱۴۳

نگاه «وقایع استان» به نذرهایی متفاوت از آنچه همیشه می دیدیم؛ انجام نذرهایی با رویکرد فرهنگی و اجتماعی چه اهمیتی دارد؟

چالش نذری نخوردنی

کوروش دیباج

محرم و ایام عزاداری با نذری پیوند دیرینه دارد، ولی این نذرها همچون سایر مباحث فرهنگی در چند سال گذشته تغییر رویکرد داده و از حوزه مواد غذایی به رفع مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی محیط زیست پرداخته است، نذرهایی که در عین تحسین با چالش های فراونی روبرو بوده است، وقایع استان در گزارش پیش رو به بررسی اهمیت این نذرها و مجاز یا غیر مجاز بودن این نذرها پرداخته است.
با نام بردن واژه «نذر» بی شک همه ما در وهله اول یاد ایام محرم، عزاداری امام حسین و غذاهای لذیذ نذری همچون خورشت قیمه، خورشت سبزی و … می افتیم، از دیرباز نذر دادن در مذهب تشیع یکی از کارهای پسندیده و مورد تاکید بزرگان و عالم دینی بوده است و تجلی انجام این نذورات در ایام محرم بالاخص تاسوعا و عاشورا به اوج خود می رسد، در چند سال گذشته در کنار نذورات مواد غذایی زمزمه نذرهای متفاوت فرهنگی و اجتماعی که رویکرد آن از پخش غذا و مواد غذایی خارج شده وبیشتر سعی در برطرف کردن مشکلات فرهنگی، اجتماعی و حتی زیست محیطی دارد، مطرح شده است. حال سوال اینجاست که این نذرها تا چه میزان مورد استقبال افراد جامعه قرار گرفته اند؟ و آیا می توان این نذرها را جایگزین نذرهای در حوزه مواد غذایی کرد؟ یا خیر؟ برای بررسی بیشتر این موضوع نظر چند فعال اجتماعی و فرهنگی و کارشناس دینی را در این خصوص جویا شده است.

خامی نذرهای متفاوت به غیر از مواد غذایی
میلاد تقوایی راد، مبدع «نذر فرهنگی» در شهر اراک است، که حدود پنج سال است با رویکرد حفظ محیط زیست و جمع آوری ظروف یکبار مصرف در معابر و خیابان هایی که عزاداری در آن ها صورت می گیرد، توانسته به مدت پنج سال این فعالیت را ادامه دهد، وی معتقد است نذرهای این مدلی که از حوزه مواد غذایی خارج شدند وسعی در برطرف کردن مشکلات روز جامعه را دارد، هنوز خام است.
وی با بیان اینکه این نذرها همان مسیر نذر مواد غذایی را طی کرده اند، گفت: متاسفانه اینگونه نذرها همچون نذرهای حوزه مواد غذایی جزیره وار عمل کرده و از جامعیت و انسجام لازم برخوردار نیستند.به عنوان مثال اگر ما در حوزه نذرهای خوراکی می توانستیم به نوعی ساماندهی داشته باشیم و آن ها را سوق به سمت اقشار بی بضاعت دهیم؛ بالطبع آثار اجتماعی فوق العاده زیادی داشت، اما متاسفانه شرایط اعتقادی اجازه انجام این شیوه از نذر را نمی دهد و کسانی که می خواهند ورود به این قضیه کنند، باید مراقب باشند به اعتقادات مردم آسیب نزنند و موجب ایجاد تنش در جامعه نشوند، به همین دلیل هم اکنون وقتش است که حوزه های فرهنگی نذرهای جدید مسیر اشتباه را طی نکنند.

کپی کاری آفت نذرهای متفاوت فرهنگی و اجتماعی
تقوایی راد تصریح کرد: وقتی کمیپن نذر فرهنگی را شروع کردیم، از همه سازمان های مردم نهاد، فعالان و عموم افراد جامعه درخواست پیوستن به این کمپین و نذر فرهنگی داشتیم و بدون اینکه لیبلی بر خود بگذاریم؛ در گروه های تلگرامی زیست محیطی، خیریه …درخواست خود را عنوان کردیم ولی متاسفانه بعد از چند سال موفقیت شاهد بودیم سال گذشته گروهی بدون اینکه زحمت به خود داده و این نذر را با کمی خلاقیت و به شیوه ای دیگر برگزار کنند، مدل نذر فرهنگی را کپی برداری کرده و در همان محوطه فعالیت نذر فرهنگی، همان کار را انجام دادند، انجام این کار یا انجام نذرهای مشابه اینچنینی اشکال ندارد، بلکه بحث بنده این است اگر در هر فعالیتی کپی برداری زیاد شود قطعا بر رویکرد و تاثیر گذاری آن کار تاثیر گذاشته، و در صورت اشتباه یا خطا؛ افراد جامعه به جای اینکه فرد مورد نظر را مقصر بدانند کل طرح ها و کارهای اینچنینی را کم اهیمت می دانند.
مبدع نذر فرهنگی اظهار کرد: انجام فعالیت و نذر متفاوت مهم نیست، بلکه آنچه که مهم است اینگونه نذرها نتیجه اش چه هست؟ و آیا فرهنگ سازی درست نسبت به آن موضوع صورت می گیرد؟ مهم است، به نظر بنده انجام اینگونه نذرهای جدید خوب است ولی نیازمند است یک آسیب شناسی جدی بر روی اینگونه نذرها صورت گیرد، نقطه قوت نذر فرهنگی این بوده است که مستمر، منظم و سازماندهی شده و شفاف و به دور از شو آف تا کنون صورت گرفته است.

شوآف در نذرهای با رویکرد جدید زیاد است
وی ادامه داد: محرم و ایام عزاداری امام حسین(ع) به گونه ای است، که در آن دسته بندی وجود ندارد، بلکه بستر مناسبی است که فرد با تمامی اقشار مختلف جامعه ارتباط برقرار کند و تاثیر بگذارد، هم می تواینم با انجام نذری اشتباه تاثیر بد و با انجام نذر خوب تاثیر مثبت بگذاریم، یکی از دلایلی که این پویش ها و نذرها تاکنون در جامعه جدی گرفته نشود و هیجانش برای افراد جامعه کم شده است، مسائل و مشکلات کلان بسیار زیاد کشور است، و این امر باعث شده این نذرها و پویش ها دیده نشوند و مردم انجام این نذرهـــا و پویش ها را با دیگر اولویت های زندگی مورد قیاس بگذارند.

لزوم تغییر رویکرد در نذرها
حمید رضا سپهری راد، مدیر باشگاه مثبت اراک به عنوان تنها موسسه ای است که با مجوز بهزیستی در شهر اراک به افراد مبتلا به اچ آی وی مثبت و ایدز خدمات ارائه می کند، وی با انتقاد از اینکه باید انگ زدایی در خصوص این بیماران شوند، گفت: کار خیر به هر شکلی پسندیده است، که نذورات بخشی از کارهای خیری است که می توان انجام داد، ولی نذورات اشکال بی نهایت دارد، و لزوماً این نیست که نذورات فقط شامل شربت، غذای نذری باشد، ولی وجه بارز آن در ایام محرم بدین شکل است.
وی ادامه داد: قطعا با شرایط حال حاضر اجتماع، متاسفانه جمعیت آسیب دیدگان اجتماعی، نیازمندان روز به روز در حال افزایش است، و متاسفانه بنده فکر می کنم، لازم است تغییر رویکرد نسبت به انجام نذرها صورت گیرد،حرف بنده این نیست که میان نذرها داوری کرده و مشخص کنم فلان نذر خوب یا بد است، بلکه منظور بنده این است اهم و فی الاهم در شکل نذری دادن صورت گیرد، و باید دانست اولویت کدام شکل نذورات است آیا با غذا دادن که در اغلب مواقعی به دست نیازمندان نمی رسد اولویت است و یا باید به شیوه دیگر به انجام نذری پرداخت.
مدیر باشگاه مثبت اراک تصریح کرد: با مبلغی کـه می توان برای تهیه غذای نذری آماده کرد، می توان یک الی چند خانواده و یا کودک نیازمند که الان نیاز به مدرسه، لباس نو و … دارند را برطرف کرد، خیلی از این کودکان در ایام تحصیلشان به دلیل فقر نمی توانند وعده صبحانه داشته باشند، می توان این مبلغ را بر این ایام گذاشت، و به طرح تغذیه رایگان مدارس کمک کرد.
سپهری راد اظهار کرد: بیماران ایذر هم اکثراً افراد نیازمندی هستند، افرادی هستند که نمی توانند همچون افراد عادی جامعه کار و تلاش داشته باشند، به همین دلیل است در حالت عادی چند پله عقب تر از مردم عادی هستند، و نیاز است نسبت به سایر افراد کمک ویژه ای به آن ها شود.

تاثیر مثبت روانی نذرهایی همچون نــذر نوشت افزار، بالا است
نوید مسائلی، مدیر موسسه مردم نهاد طلوع مهر و دوستی حامی کودکان کار با بیان اینکه هر نذری جایگاه خودش را دارد،گفت: ولی تلاقی ماه محرم با ماه مهر می تواند، نوع نذرها را به سمت تهیه نوشت افزار برای کودکان نیازمند و کار سوق دهد. به عقیده بنده انجام نذر نوشت افزار تاثری بیشتری نسبت به نذرهای مواد غذایی از لحاظ روانی روی کودکان خواهد گذاشت، زیرا نوشت افزار همچون اطعام نیست که یک شبه تمام شود، بلکه لوازم نوشت افزارها هفته ها وماه ها جلوی چشم کودک است و کودک هربار با مشاهده ایـن نوشت افزار هر بار یاد محرم می افتد.
وی ادامه داد: به نظر بنده فردی که قصد دارد نذری انجام دهد، باید به این موضوع توجه داشته باشد که با نذر خود به چه میزان می تواند روی افراد تاثیر مثبتی داشته و گره از مشکلات نیازمند باز کند. بنده قصد زیر سوال بردن ماهیت نذرهای حوزه مواد غذایی و کم اهیمت جلوه دادن آن ها را ندارم، ولی نیاز است ساماندهی درستی در نذرها صورت گیرد، به همان مقدار به نذرهای چون اطعام، چای و غیره اهمیت داده می شود به نذرهایی متفاوتی که می تواند گره ای از مشکلات نیازمندان برطرف کند توجه شود.
مدیر موسسه مردم نهاد طلوع مهر و دوستی حامی کودکان کار گفت: این هدفمندی یک شبه بوجود نمی آید و قطعاً مثل هر کار فرهنگی نیازمند صرف وقت، فرهنگ سازی و آموزش افراد جامعه است، هر چند در این سال های اخیر به نذرهای اینچنینی بیشتر پرداخته شده است، ولی نیاز است مردم بیش از گذشته با رویکرد این نذرها آشنا شده و آن ها را ترغیب به انجام این نذرها در کنار نذرهای چون اطعام و … کنند.

انجام نذرها با رویکرد متفاوت درخصوص نذرهایی که از قبل مصداقش مشخص شده است، جایز نیست
حجت الاسلام صفر قربانپور،مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی با اشاره به اینکه اصل فلسفه نذر به شکل مبنای اعتقادی در جهت کمک و یا به تعبیری اجرای بعضی از امور خیرخواهانه است،گفت: به عنوان مثال فردی نذر می کند که بخشی از دارایی خودش را هدیه یا به تعبیری به جایی که نیازمندان است ببخشد، ممکن است جریان نذر بر اساس ضابطه شرعی کلمات نذر هم نباشد، بلکه قصد است، یعنی تصمیم می گیرد که این کار را انجام بدهد به عنوان هدیه یا کمک به دیگران صورت گیرد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال فرد نیت می کند توسل به امام حسین (ع) پیدا کرده و در قبال رفع مشکلش نذری همچون اطعام را مشخص می کند، بر اساس حکم فقهی فرد موظف است پس از رسیدن به هدف یا رفع مشکل آن نذر را بدون کم و کاستی انجام دهد و چون از قبل مشخص کرده است که شیوه نذر چگونه باشد امکان تغییر شکل نذر را ندارد.
قربان پور تصریح کرد: دلیل اینکه نمی توان اینگونه نذر را جابه جا کرد، بدین خاطر است که مصداقش معین است و کاملا معلوم است انجام موردی را از خدا و اهل بیت (ع) خواسته و هم اکنون خواسته او برآورده شده است، به همین خاطر در قبال انجام این کار تعهدی در قبال کار قبول کرده است، اگر فرد از اول قبول نمی کرد کسی نمی توانست در اجرای نذر مورد نظر آن را اجبار کند، اما وقتی فرد بر خودش نوعی نذر را همچون اطعام را بر خود تعیین کرده است، الزام آور است.
مدیرکل تبلیغات اسلامی استان مرکزی اظهار کرد: زمانی امکان دارد اینگونه نذر با مصداقش مشخص نشده باشد، و فرد اهداف خیرخواهانه دارد، به عنوان مثال فرد می خواهد برای خدا و امام حسین(ع) خرج بکنند، این مانعی ندارد مقدار نذر کم و زیاد باشد و یا نذر از اطعام به موارد دیگر تغییر پیدا کند، البته فقهی توصیه می کنند تا جایی که ممکن است به آن مورد و مصداق خود نذر عمل می کند، به عنوان مثال اگر نیت کرده اطعام کند، اطعامش را انجام دهد ولی می تواند جداگانه نذرهایی چون نذر نوشت افراز، نذرآب، نذر خدمت و … انجام دهد.
قربان پور در پایان بیان کرد: اینکه کار خیر به نام اهل بیت(ع) انجام شود، در کل پسندیده است اما زمانی شاهد هستیم اطعام خودش ثواب ویژه ای دارد، مثل افطاری دادن در ماه رمضان به نیازمندان ولی ممکن است نوشت افزار جای ثواب اطعام را نگیرد ولی خود این نذر در جایگاهش ثواب خودش را دارد،کارهای خیر این شکلی همچون نذر نوشت افزار، نذر اهدای خون، نذر خدمت و .. معمول می شود، دارای ثواب است و شرعاً مشکلی ندارد.