پیشنهاد ویژه مدیرکل بهزیستی استان برای مقابله با آسیب های اجتماعی با واکنش های منفی زیادی روبرو شد/چنین گفت «رفیعی»

شنبه ۲ دی ۱۳۹۶   شماره ۷۴۹

***

وقایع استان

سحر یاری

***

آسیب های اجتماعی متعددی هم اکنون در جامعه وجود دارد که بسیاری از آنها پیامد زندگی در شرایط و دنیای مدرن است. در این میان آسیب هایی که بنیان خانواده را مورد هدف قرار داده است مهم تر به نظر می آید مواردی چون طلاق عاطفی، ازدواج سفید و … مسئله ای که بارها و بارها از سوی کارشناسان و مسئولین برجسته و در مورد ضرورت راهکارهایی برای کاهش آن تاکید می شود. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، در حال حاضر خانواده در ایران در وضعیتی بحرانی به سر می‌برد. رشد روزافزون آمار طلاق به ویژه در سال‌های نخست زندگی مشترک خود گویای بسیاری از واقعیت‌هاست. در کنار این، آمار رو به افزایش آسیب‌های اجتماعی، رشد خزنده بی‌اعتمادی میان همسران، اعتیاد نیز نباید از نظر دور بماند.
قطعا هر پدیده اجتماعی ناشی از عوامل فردی و محیطی است و حتی گاه اجتناب ناپذیر؛ اما می توان با برنامه ریزی مدون و بلند مدت آن را کنترل تا از شدت آسیب های آن کاست بنابراین در این راستا نقش مهم برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها در سطح کلان بسیار مهم است.
در این میان اما گاه اظهار نظرها و پیشنهادهایی از سوی برخی مسئولین نهادها که متولی امر نیز هستند شنیده می شود که کمی شگفت آور است. در یکی از آخرین اظهار نظرها مدیرکل بهزیستی استان مرکزی عنوان کرده است: «برای حفظ کیان اخلاقی جامعه و مبارزه با مفاسدی همچون ازدواج سفید با تکیه بر آموزه های دینـی، تعــدد زوجیــن ( ازدواج زنــان بی سرپرست و دختران مجرد با سن بالا) با مردان متاهل را تسریع و تسهیل نماییم.»
این راه حل مدیری است که مسئولیت یک نهاد اجتماعی و متولی در امر کاهش آسیب های اجتماعی را بر عهده دار است. تعدد زوجین یکی از پرمناقشه ترین بحث های شرعی است و اینکه بعنوان راهکاری علمی برای مقابله با آسیب های اخلاقی اجتماعی عنوان می شود جای بحث و گفتگو دارد آن هم در دورانی که مفهوم ازدواج در حال دگرگونی است و باید برای این دگرگونی ها با توجه به شرایط چاره اندشید.
اینگونه اظهار نظرها در واقع نشان از این دارد که متـــولیان امر به جای داشتن دیدگاه و نگاه کارشناسی و پــژوهشی به مسئله با یک راه حل که قطعا فضا را برای سوتعبیر و سوبرداشت فراهم می کند می خواهند از مسئولیت و وظایف خود شانه خالی کنند زیرا در واقع برای اینگونه موارد باید کار فرهنگی کرد و از کمک مشاوران و متخصصان استفاده کرد و شاخص های انتخاب آگاهانه در ازدواج را در میان جوانان آموزش داد.
در واقع آنچه هم اکنون در تحقق ازدواج پایدار مهم است، آگاهی بخشی و مشاوره‌های روانشناختی برای دختران و پسران قبل از ازدواج و تحکیم و تعمیق باورهای دینی و مذهبی در بین جوانان است و همچنین ایجاد زیرساخت های اجتماعی و اقتصادی همچون اشتغالزایی و کنترل تورم در جهت تشویق جوانان به ازدواج دائم است. حالا نگاهی داریم به راه حل پیشنهادی مدیرکل بهزیستی استان مرکزی مبنی بر چند همسری و تعدد زوجین که البته نگاهی کاملا جنسیت زده است. طی برخی تماس ها و پیام ها تعدادی از دختران و زنان استان این حرف را توهینی به جایگاه و شان خود دانستند.
جدای از این انتقادها خود مسئله چند همسری برای مردان منشا آسیب های متعددی در بطن خانواده خواهد بود. هر چند که در گذشته ها در برخی جوامع در مواردی چون بعد از جنگ ها و یا صلاحدیدهای قبیله ای تعدد زوجین وجود داشته است ولی هم اکنون بعنوان یک راه حل در دنیای مدرن و دنیای فردیت قابل قبول نیست. البته برخی موضوع تعدد زوجین را امــری تاکیدی در اســلام می دانند اما آنچه اسلام در شرایط خاص به آن تاکید دارد تنها در سایه اجرای عدالت میان همسران و فرزندان معنا دارد. محققان آسیب های بی شماری را برای تعدد زوجین برشمرده اند آن ها می گویند آثار مخرب روحی، تربیتی، اخلاقی، حقوقی و فلسفی از پیامدهای این اتفاق است.
بی شک در رابطه زناشویی آنچه عمده و اساس است امور روحی و معنوی، عشق و عاطفه و احساسات است. کانون ازدواج و نقطه پیوند دوطرف به یکدیگر دل است. عشق و احساسات آنقدر که در وحدت مستحکم است در کثرت و تعدد استحکام ندارد هم چنانکه با عقل و منطق نیز سازگار نیست. از طرفی چند همسری زنان را به قیام و اقدام علیه یکدیگر و احیانا شوهر وا می دارد و محیط زناشویی را که باید محیط صفا و صمیمیت باشد به میدان جنگ و جدال و کانون کینه و انتقام تبدیل می کند. دشمنی و رقابت و عداوت میان مادران به فرزندان آنها سرایت می کند دودستگی ها و چند دستگی ها بوجود می آید. از نظر اخلاقی عده ای می گویند اجازه تعدد زوجات اجازه شهوت است. به مرد اجازه می دهد هواپرستی کند. اخلاق ایجاب می کند که انسان شهوات خود را به حداقل ممکن تقلیل دهد. زیرا مقتضای طبیعت آدمی این است که هر اندازه جلوی شهوت را بازگذارد رغبت و تمایلش فزونی می گیرد و آتش شهوتش مشتعل تر می گردد. اخلاق اسلامی بر این پایه نیست. از نظر اسلام اخلاق با افراط در شهوترانی ناسازگار است. همچنین در زمینه حقوقی اینگونه گفته اند که به موجب عقد ازدواج هر یک از زوجین به دیگری تعلق می گیرد و از آن او می شود. حق استمتاعی که هرکدام نسبت به دیگری پیدا می کنند از آن جهت است که منافع زناشویی طرف را به موجب عقد ازدواج مالک شده است. از این رو در تعدد زوجات آن که ذی حق است زن سابق است. معامله ای که میان مرد و زن دیگری صورت می گیرد در حقیقت معامله «فضولی» است زیرا کالای مورد معامله یعنی منافع زناشویی مرد قبلا به زن اول فروخته شده و جزء مایملک او محسوب می شود. پس آن کس که در درجه اول باید نظرش رعایت شود و اجازه او تحصیل گردد زن اول است. بنابراین زن دوم و سوم و چهارم گرفتن درست مثل این است که شخصی یک بار مال خود را به شخص دیگر بفروشد و همان مال فروخته شده را برای نوبت دوم و سوم و چهارم به افراد دیگر بفروشد. صحت چنین معامله ای بستگی دارد به رضایت مالک اول و دوم و سوم و اگر عملا شخص فروشنده مال مورد نظر را در اختیار افراد بعدی قرار دهد قطعا مستحق مجازات است .
از نظر فلسفی هم قانون تعدد زوجات با اصل فلسفی تساوی حقوق زن و مرد که ناشی از تساوی آنها در انسانیت است منافات دارد. چون زن و مرد هر دو انسان و متساوی الحقوق می باشند یا باید هر دو مجاز باشند یا هیچ کدام مجاز نباشند. بنابراین تعدد زوجات باعث وارد آمدن لطمه ها و آسیب های جبران ناپذیری به بنیان خانواده ـ روان جامعه ـ نظام اجتماعی و فرهنگ کشور است.
البته این سخن مدیرکل بهزیستی استان مرکزی واکنش هایی را در میان کاربران فضای مجازی و نظر سنجی هایی در موافقت و مخالفت با آن نیز در پی داشته است. اما آنچه گفتنش در این مجال ضروری می رسد این است که بحران ها و آسیب های اجتماعی با راه حل هایی از این دست کاهش پیدا نخواهد کرد و تا نگاه دقیق به اقتضائات و ضروریات جامعه و به مباحثی چون بیکاری و فقر توجه نشود و یا در تلاش برای ایجاد نشاط و فضای شاد برای جوانان نباشد نمی توان به راه حل مناسبی در این امور رسید و در نهایت دوباره باید دست به دامان راهکارهایی چون تعدد زوجین شد.