شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۰  شماره ۱۵۳۶

استادان بلاتکلیف

مدیریت هزینه در دانشگاه آزاد؛ چگونه و به چه قیمتی؟

زهرا مدنی

در اسفند ماه سال ۹۹ بخشنامه ای با عنوان رسمی «شیوه‌نامه همکاری اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی نوع الف و ب» ابلاغ شد که بر اساس آن اعضای هیات علمی دانشگاه ها در دو گروه الف و ب دسته بندی شده و حقوق و ساعات کاری و فعالیت آن ها مشمول چـــارچوب های این بخشنامه می شود، این اتفاق نارضایتی برخی از اساتید این دانشگاه در استان مرکزی را به همراه آورده است و عده ای از آن ها در گفت و گو با وقایع استان مطرح کرده اند در حالی که تورم ۸۰ درصدی باعث افزایش روزانه کالاها ومخارج زندگی شده است حقوق آن دسته از اعضای هیات علمی که در گروه ب قرار گرفته اند نه تنها بالا نرفته که کاهش هم داشته است. این اساتید معتقدند ابهاماتی در نحوه اجرای این بخشنامه وجود دارد که در دیگر استان ها چون تهران مشاهده نمی شود، و این را ناشی از اعمال نظر شخصی و برخورد سلیقه ای در اجرای این بخشنامه در استان مرکزی عنوان می کنند. این در حالی است که حقوق اعضای هیات علمی گروه ب از سال ۹۹ نیز کمتر شده است و اعضای هیات علمی گروه الف طبق تمام مصوبات دیگر دستگاه ها افزایش بسیار ناچیزی داشته که ربطی به بخشنامه نداشته است. یکی از این اساتید که تمایل داشت نامش محفوظ بماند دراینباره به خبرنگار وقایع استان گفت: با اجرای این بخشنامه اعضای هیات علمی به دو دسته تقسیم شده اند که عضو هیات علمی نوع ب معمولا از همپایه نوع الف خود ۳۰ الی ۴۰ درصد کمتر حقوق دریافت می کند و در این حالت به طور مثال دریافتی یک عضو هیات علمی مربی در حدود چهارو نیم میلیون و حقوق دریافتی یک استادیار حدود پنج و نیم میلیون تومان خواهد بود، که این میزان حقوق جوابگوی معاش در وضعیت اقتصادی موجود نیست.
به گفته وی، شاخص های گروه بندی در طرح الف و ب در استان مرکزی شفاف نمی باشد، برای نمونه علیرغم اینکه بر اساس بخشنامه سکونت در استان یکی از شاخص ها برای دسته بندی در گروه الف است، اما بسیاری از اعضای ساکن در تهران در گروه الف قرار گرفته اند.
از دیگر مشکلاتی که اساتید دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی مطرح کرده اند، الزام به حضور اعضای هیات علمی در دانشگاه در شرایط کرونایی بوده است. یکی دیگر از اساتید واحدهای دانشگاهی استان مرکزی در گفت و گو با خبرنگار وقایع استان اظهار کرد: در حالی که من درگیر بیماری کرونا بودم و برای حفظ سلامت خود و دیگران بایستی در منزل قرنطینه می شدم از دانشگاه مرا تحت فشار قرار داده و مجبور کردند در دانشگاه حضور پیدا کنم در حالی که تمامی کلاس ها به صورت غیرحضوری برگزار می شد و من می توانستم تدریس آنلاین را از داخل منزل نیز دنبال کنم، این کارها چه معنایی می تواند داشته باشد جز اینکه دانشگاه سعی دارد اعضای هیات علمی را در شرایط سخت و پرفشاری قرار دهد و ادامه این روند در جهت بازخرید اعضا و منفک شدنشان از سازمان می باشد، تا از این طریق هزینه های دانشگاه کاهش یابد.
وقایع استان همواره در تلاش بوده تا پاسخگوی مطالبات مردمی باشد از همین رو برای رفع ابهامات ذکر شده، برای گفت و گو در این خصوص با هماهنگی به دفتر دکتر ابراهیم گیوکی سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی استان مراجعه کردیم که پس از چند دقیقه دکتر علی اسکندری معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی در دفتر حاضر شد و بعد از گفت و گوی کوتاهی با سرپرست دانشگاه، خبرنگار روزنامه وقایع استان را به دفتر معاونت آموزشی راهنمایی کرد تا شخصا پاسخگوی سوالات و رفع ابهامات در خصوص نحوه اجرای بخشنامه «الف و ب» باشد. بنابراین گفت و گوی زیر با دکتر علی اسکندری معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی بدون حضور دکتر ابراهیم گیوکی سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی دنبال شده است.
***

دکتر اسکندری لطفا توضیحاتی کلی در خصوص بخشنامه الف و ب ارائه دهید تــا مخاطبان ما متوجه شوند این بخشنامه چیست و با چه هدفی ابلاغ شده ؟
در تاریخ دهم اسفند ماه سال ۹۹بخشنامه ای از سازمان مرکزی با عنوان «شیوه نامه نحوه همکاری اعضای هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی الف و ب» ابلاغ شد، دانشگاه آزاد برای تحقق اهداف عالی خود که توسط هیات امنا دانشگاه تدوین می شود و همچنین اجرای سیاست های ابلاغی، این بخشنامه را صادر کرده است. مجری این بخشنامه که من آن را بسیار مفید و موثر می دانم واحدهای دانشگاهی هستند.
دانشگاه دوره های مختلفی را سپری می کند، در سال های اولیه، دانشگاه آزاد با هدف گسترش و توسعه، نیروهای بسیاری را بدون شرایط خاص استخدام کرده است. بنابراین دانشگاه نسل اول به استخدام معلمین و دانشگاه نسل دوم به استخدام پژوهشگر پرداخته و حال دانشگاه نسل سوم دانشگاهی فناور است.
به گفته مقام معظم رهبری دانشگاه ها باید ثروت آفرین باشند. از همین رو در راستای منویات مقام معظم رهبری باید گفت که ایده ها و آموزش های دانشگاهی باید تبدیل به پول شود و فرد فارق التحصیل پس از خروج از دانشگاه باید توانمندی ایجاد اشتغال داشته باشد، این در راستای کوچک سازی دولت است. دولت ها باید سیاست گذاری های کلان را انجام دهند و دانشگاه ها با آموزش و تربیت افراد توانمند می توانند اشتغال زایی کنند.
از طرفی دانشگاه آزاد در بین تمام دانشگاه های ایران منسجم ترین سامانه پژوهشی با عنوان پژوهش یار دارد و حدود ۴۰ هزار عنوان در این سامانه مطرح شده و معضلات هر شهر و حتی روستا می تواند به عنوان موضوع قابل بررسی در این سامانه ارائه شود و دانشجو در زمان ارائه پایان نامه می تواند به این موارد بپردازد، ما دنبال موضوعات کلان نیستیم و می خواهیم به حل مشکلات جزئی و منطقه محور بپردازیم. دانشگاه آزاد می خواهد دانشگاهی مساله محور باشد به طوری که اگر مشکلات صنعت و جامعه به این سازمان ارجاع داده شود برای آن راهکار ارائه خواهد شد. حال ابلاغ این بخشنامه نیز در راستای فناور بودن، ثروت آفرینی و مساله محوری در دانشگاه بوده است.

اگر ممکن است به طور جزئی تر به ضوابط بخشنامه اشاره کنید ؟
قبلا در دانشگاه آزاد بر حضور هیات علمی در دانشگاه تاکید بسیاری وجود داشت اما با صدور بخشنامه الف و ب اعضای هیات علمی به دو نوع الف و ب دسته بندی شده اند، هیات علمی نوع الف شامل اساتیدی می شود که ۳۲ساعت در هفته تدریس داشته باشند یا کارهای معادل آن که شامل کار پژوهشی در داخل یا خارج از دانشگاه، پژوهش تحصیلات تکمیلی، فعالیت های فناورانه، مشاوره، داوری مقاله یا رساله، مشاوره آموزشی، فرهنگی و تربیتی، مشارکت و عضویت در شوراهای علمی و آموزشی، مشارکت در تحصیل درآمدهای غیرشهریه ای دانشگاه، انجام امور اجرایی و نظارتی، آموزش های کوتاه مدت، مدیریت نمایشگاه، کارگاه یا کلینیک و انجام امور محوله از سوی دانشگاه می شود.
از طرفی در سال گذشته، دانشگاه های دولتی در چند مرحله حقوق اعضای هیات علمی را افزایش دادند. معاش هیات علمی وابسته به حقوق دریافتی از دانشگاه است اما دانشگاه آزاد درآمد دولتی ندارد و از راه شهریه های دریافتی از دانشجویان اداره می شود. بنابراین منابع درآمدی این دانشگاه محدود است در سال های اخیر تعداد دانشجویان کاهش یافته در حالی که بسیاری از نیروهای دانشگاه بازنشست نشده اند و قاعدتا در این وضعیت دانشگاه باید اقدام به تعدیل نیرو کنـــد اما هیات های علمی سرمایه دانشگاه آزاد محسوب می شوند چرا که دانشگاه برای این اعضا هزینه کرده و اعضا نیز وقت و عمر خود را در این راه گذاشته اند به همین منظور دانشگاه به جای تعدیل نیروهای خود با صدور بخشنامه الف و ب تصمیم داشته یک هیات علمی فناور داشته باشد.

این بخشنامه چه تاثیری در حقوق و مزایای اساتید و نحوه کارشان داشته است؟ و دقیق تر اشاره کنید که چه تفاوتی بین اعضای هیات علمی نوع الف و ب وجود دارد؟
با این بخشنامه از ۳ تا ۵ میلیون تومان به حقوق اعضای هیات علمی نوع الف افزوده می شود و این افراد باید در بخش هایی به کمک دانشگاه بیایند. افراد هیات علمی نوع الف بین ۳ تا ۴ روز باید در دانشگاه باشند اما زمان حضور آن ها در دانشگاه بر اساس کارهای پژوهشی برون یا درون سازمانی، آموزش های کوتاه مدت و مواد دیگری که ذکر شد ممکن است کاهش پیدا کند.

و هیات علمی نوع ب چطور؟
اما هیات علمی نوع ب باید ۱۶ ساعت در دانشگاه باشد و با این حساب باید گفت هیات علمی نوع ب باید نصف حقوق نوع الف را دریافت نماید در حالی که طبق بخشنامه، حقوق افرادی که در دسته ب قرار گرفته اند ۷۵ درصد حقوق افرادی است که در دسته الف هستند. در گذشته بـــرخی از اعضا هیات علمی به هر دلیلی نمی توانستند برخی از روزها در دانشگاه حاضر شوند و غیبت آن ها مشکلاتی را برای فرد و دانشگاه ایجـــاد می کرد، اما با این بخشنامه وقتــی یک استاد انتخاب می کند که در دسته ب باشد از ایجاد این نوع آسیب ها جلوگیری خواهد شد. بنابراین این بخشنامه موارد خوب و مفیدی را مطرح کرده و هدف اول آن فناور کردن دانشگاه است.

وضعیت گروه های الف و ب در دانشگاه های شهرستان های استان چگونه است؟ چند درصد از اعضا در گروه الف هستند؟
می توان گفت کمتر از ۵ درصد اساتید در کل استان در گروه ب قرار گرفته اند. در اراک از بین ۲۶۴ عضو هیات علمی، ۵ نفر در گروه ب قرار دارند و در کل استان نیز از بین ۷۰۰ عضو هیات علمی زیر ۳۵ نفر در گروه ب قرار گرفته اند و بقیه در گروه الف هستند.

آیا سکونت در خارج از استان هم جزو ملاک های دسته بندی محسوب می شود؟ تعدادی از اساتید که خارج از استان و اغلب در تهران سکونت دارند بر چه اساسی در گروه الف قرار گرفته اند؟
طبق بخشنامه عضو هیات علمی نوع الف باید در استان ساکن باشد به دلیل اینکه چنین فردی اشراف بیشتری به معضلات و نقاط ضعف منطقه خواهد داشت و این ضابطه در راستای مساله محوری دانشگاه است چرا که تمرکز آن بر حل مشکلات زیست بوم است. طبق بندهای مطرح شده در بخشنامه، اساتیدی که در استان ساکن نیستند بایستی در گروه ب باشند اما ما در شورای استانی تصمیم گرفتیم تمام تلاش خود را داشته باشیم تا اعضای هیات علمی در استان ساکن شوند اما این کار نیاز به فرصت دارد و ما این فرصت را به طور عادلانه و یکسان برای همه افراد در نظر گرفته ایم مشروط براینکه این اساتید تعهدات خود به دانشگاه را به خوبی انجام دهند.

یعنی بدون در نظر گرفتن شرط سکونت در استان افراد را در گروه های الف و ب دسته بندی کرده اید؟
ما در اعضای هیات علمی ساکن در استان افرادی داریم که در انجام تعهدات خود در قبال دانشگاه کوتاهی کرده اند. ما در بدو صدور بخشنامه تمام افراد ساکن در استان را در گروه الف دسته بندی کردیم اما در شهریور ماه بررسی کردیم چه افراد ساکن و چه افراد غیر ساکن در استان چقدر به تعهدات خود عمل کرده اند و بر مبنای همین بررسی در شورای کارگروه تصمیم گرفتیم استاد ساکن در استانی که به تعهدات خود عمل نکرد را به گروه ب منتقل کنیم.

در واقع شما معیار انجام تعهدات را که در بخشنامه نبوده را جایگزین معیار سکونت که در بخشنامه به آن اشاره شده کرده اید؟
صرفا حضور اساتید در دانشگاه برای ما ملاک نیست، طبق بخشنامه اساتید گروه الف بایستی حضور موثری در دانشگاه داشته باشند خب بسیاری از اعضا برای فعالیت در آزمایشگاه، برگزاری دوره های کوتاه مدت در زمینه های آمار، زبان ای پی تی، پورپوزال نویسی و غیره و فعالیت های فرهنگی اعلام آمادگی کرده اند و براساس همین فعالیت در گروه الف قرار گرفته اند. یا استادی فناور بوده و همین مساله باعث قرار گرفتن وی در گروه الف شده است. انجام تعهدات این موارد را هم شــامل می شود که در بخشنامه هم ذکر شده است. ما در این بخشنامه چند هدف را دنبال می کردیم که از آن جمله می توان به ارتقا هیات علمی اشاره کرد به شکلی که توانمندی های اعضای هیات علمی در اختیار دانشگاه قرار بگیرد و این همه ابعاد و رسالت های دانشگاه را شامل می شود اما قطعا هر حرکت خوبی خوشــایند عده ای نیست و مخالفانی هم دارد.

این طور که من متوجه شدم در اجرای بخشنامه کارهای پژوهشی، آموزش های کوتاه مدت و دیگر مواردی که شما در صحبت هایتان به آن اشاره نمودید را بر سکونت اساتید در استان مرکزی اولویت داده اید؟
این در سطح استان و به طور یکسان برای همه اجرا شده است و هیچ گونه بی عدالتی صورت نگرفته است، در خود بخشنامه هم ذکر شده که این بخشنامه به صورت آزمایشی ابلاغ خواهد شد و ما موظف شده ایم ایرادات آن را اعلام کنیم تا معوقا در بخشنامه اصلاحیه برطرف شود، در همین راستا ما به این توجه نمی کنیم که اساتید ساکن کجا هستند می خواهند ساکن اینجا باشند می خواهند ساکن آمریکا، هشت صبح باید سرکار حضور داشته باشند، چرا که این بخشنامه یک روزه ابلاغ شده و استادی که خانه و زندگی اش در جای دیگری است یک شبه چگونه محل سکونت خود را تغییر دهد من به عنوان یک مدیر در اجرای یک بخشنامه باید جانب عدالت را در نظر بگیرم و طوری رفتار کنم که افراد آسیب نبینند و خانواده ها به هم نریزند. معاش و زندگی هیات علمی نیز برای من مهم است و من نمی توان صرفا به این علت که کسی ساکن اینجا نیست اما تعهداتش را به خوبی انجام داده حقوقش را پایین بیاورم.

پس این مساله بایستی به عنوان نقص این بخشنامه اصلاح شود، درست است؟
بله همین طور است و ما خودمان این نقص را پوشش داده ایم.

برخی از اساتید معتقدند به دنبال اجرای این بخشنامه؛ با توجه به تاکید بر ساعات حضور اساتید در دانشگاه، در زمان هایی که کلاس ها به صورت مجازی برگزار می شد و هیچ دلیلی برای حضور استاد در دانشگاه وجود نداشت و این استاد می توانست از خانه نیز تدریس آنلاین را انجام دهد اما به اجبار در دانشگاه حضور پیدا کرده درست است؟
به استناد بند ۲۱ همین بخشنامه نحوه و زمان امور موظفی هیات علمی باید از قبل مشخص و قابل کنترل توسط واحد دانشگاهی باشد و زمان حضور موظف نباید با زمان تدریس تداخل داشته باشد. ما تابع سیاست های ابلاغی ستاد کرونا نیز هستیم، به اعضای هیات علمی گفته شده شما می توانید کلاس خود را در خانه یا دانشگاه برگزار کنید و برخی بر اساس شرایط خود درخواست کرده اند که در دانشگاه کلاس برگزار کنند برگزاری کلاس ها در دانشگاه اجباری نبوده اما اگر فردی خواستار حضور در دانشگاه بوده است، از طرف دانشگاه مانعی برای این کار ایجاد نکرده ایم.
در شورای استانی مقرر شده در شرایط کرونایی اساتید باید دو روز در هفته در ساعتی مشخص در دانشگاه حضور داشته باشند تا وقتی دانشجو می خواهد برای کارهای مربوط به پایان نامه و از این دست کارها به دانشگاه مراجعه کند بداند که استاد در چه روزها و ساعاتی در دانشگاه حضور دارد. گذشته از آن در حال حاضر نیز وزارت علوم بر حضوری برگزار شدن دانشگاه تاکید دارد، خیلی از اعضای هیات علمی درس های تربیت بدنی، آزمایشگاهی یا کارگاهی دارند این کلاس ها باید با تعدادی محدود اما حضوری برگزار شود حال اگر استاد در دانشگاه حضور پیدا نکند سیاست های دانشگاه ابتر می ماند.

یعنی اجباری برای حضور اساتید در دانشگاه برای کلاس های غیرحضوری وجود نداشته؟
بستگی به شرایط کرونایی دارد، طبق سیاست های استان در وضعیت قرمز کرونایی به اعضا گفته شده تدریس خود را از منزل دنبال کنند، اما در دیگر شرایط کرونایی(نارنجی،سفید، آبی) اعضا باید در دانشگاه حضور پیدا کنند. یا زمانی که گفته می شد کارکنان باید کاهش پیدا کنند ما هم زمان حضور اعضای هیات علمی را به نصف کاهش داده ایم. مشکلی که در تمام دانشگاه ها وجود دارد این است که اعضای هیات علمی در روزهای مشخص شده در دانشگاه حضور پیدا نمی کنند و دانشجویی که از راه دور می آید دچار سردرگمی خواهد شد، هم دانشجو و هم استاد در وضعیت کرونایی زندگی می کنند پس باید به گونه ای رفتار کرد که دانشجو هم آسیب نبیند. ما یک بخش خصوصی هستیم و بابت پولی که دریافت کرده ایم باید خدمات ارائه کنیم.

سوالی هم از خود دکترگیوکی داشتم و از آن جا که ایشان در این نشست حضور ندارند از شمـا می پرسم، آیا درست است که سازمان مرکزی، پول موجود در حساب های دانشگاه های آزاد استان را یک شبه برداشت نموده جهت حساب پکپارچه حقوق ولی الان که واحدها کمبود منابع پیدا کرده اند صحبتی از آن به میان نمی آید و هزینه را فقط به دانشگاه ها مرتبط می داند؟
حداقل در دو سال اخیر هر واحد درآمد و هزینه خود را مشخص می کرد و هر واحد دانشگاهی استان مکلف بود حقوق نیروهای خود را پرداخت کند اما زمانی که توانایی پرداخت ندارد این موضوع را به استان اعلام خواهد کرد در چنین موقعیتی استان یا سازمان مرکزی این کمبود مالی را جبران خواهند کرد. سازمان مرکزی کمک های بسیاری به ما کرده اما مشکل عمده این است که منابع درآمدی واحدهای دانشگاهی طی سه سال اخیر با کاهش دانشجویان، کم شده و استان واحدهای دانشگاهی را حمایت کرده است.

قبل از این دو سال چطور؟
آن زمان را من در جریان نیستم اما می دانم در دو سال اخیر در هیچ یک از واحدهای دانشگاه استان مرکزی مشاهده نشده یکی از اعضای هیات علمی حقوق خود را دریافت نکرده باشد. در حال حاضر واحدهایی در دانشگاه وجود دارند که کل درآمدشان در سال ۴ میلیارد بوده با اینکه هزینه هایش ۱۷ میلیارد تومان است پس این واحد دانشگاهی این ۱۳ میلیارد را با کمک استان و سازمان مرکزی تامین کرده و حقوق کارکنان خود را پرداخت نموده است.
اظهارات معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی در حالی است که به گفته برخی از اعضای هیات علمی حق التدریس و حق اساتید مشاور، داور و راهنما در واحدهای کوچک این دانشگاه پرداخت نشده و حقوق دریافتی برخی از اساتیدی که در گروه ب قرار گرفته اند نیز از دریافتی شان در سال گذشته کمتر شده است.
به هر حال بخشنامه الف و ب از زمان ابلاغ تاکنون مخالفان و موافقانی داشته و دکتر علی اسکندری معاون آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی نیز در گفت و گو با خبرنگار روزنامه وقایع استان بر این نکته اذعان داشت که این طرح به تازگی ابلاغ شده و قطعا نواقصی دارد که واحدهای دانشگاهی موظف هستند این نواقص را شناسایی و اعلام کنند تا در اصلاحیه های بعدی این موارد برطرف شود.