«وقایع استان» دغدغه بحران خشکسالی را در بین شهروندان اراکی بررسی می کند/جای خالی باران

دوشنبه ۱۵ آذر ۹۵ شماره ۴۷۵

روشنک مشتاق
وقایع استان

“بحران آب در ایران جدی است و طبق هشدارها، خشکسالی سرنوشتی حتمی در مورد ایران است.” این موضوع بارها توسط مراجع و مسوولان مختلف تکرار شده است، هر چند سرنوشتی ترسناک است، اما با وجود هشدارها بسیاری آن جدی نمی‌گیرند و همچنان شک وجود دارد که “آیا واقعا خشکسالی در ایران اتفاق می‌افتد؟ آیا محتاج یک قطره آب می‌شویم؟”
اندکی صرفه‌جویی در مصرف آب و استفاده بهینه از آن می‌تواند سرنوشت قطعی را تغییر دهد. “آیا در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنید؟” این سوالی است که بارها و بارها توسط گزارشگران رادیو و تلویزیون پرسیده شده است، تمام شهروندانی که مورد سوال قرار گرفته‌اند، بی‌چون و چرا به این سوال پاسخ مثبت می دهند، اما کم‌تر پیش می آید که شهروندان بتوانند بیشتر از یک مورد ازکارهایی که برای صرفه جویی انجام داده اند را نام ببرند، یا تعریف درستی از خشکسالی ارائه دهند و پیامدهای مصرف نادرست آب و بحران خشکسالی را بر روی وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه بگویند.
سازمان ملل متحد هشدار داده است که اگر جهان به میزان فعلی به مصرف آب ادامه دهد، تا سال ۲۰۲۵ بیش از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر در جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد. براساس گزارش سازمان ملل در آینده‌اى نزدیک ۳۱ کشور جهان با کمبود آب مواجه خواهند شد و نام ایران به عنوان یکى از بحرانی‌ترین کشورهاى درگیر کمبود آب در آینده برده مى‌شود.
همچنین ناسا گزارشی در مورد گرمایش جهانی و نیز خشکسالی در سطح جهان منتشر کرده است که رتبه چهارم ایران در بین ۴۵ کشور نگران کننده است. “وقایع استان” ۵۰ نفر از شهروندان اراکی را به طور تصادفی مورد پرسش قرار داده و نظر ۲۵ زن و ۲۵ مرد درباره این سوالات که “از نظر آنها ایران در آغاز بحران خشکسالی قرار دارد یا خیر؟ و چقدر این موضوع را جدی می‌دانند و همچنین آیا در مصرف آب صرفه جویی می کنند؟” پرسیده است.
۵۰ شهروند اراکی که در این پرسش و پاسخ شرکت کردند، می گویند در مصرف آب صرفه جویی می کنند، اما تنها ۴۳ درصد از آنان می توانند مثال هایی از صرفه جویی شان ذکر کنند.
پرسش و پاسخ نشان می دهد افراد تحصیل کرده بیشتر از دیگران، بحران خشکسالی در ایران را جدی می دانند و اخبار و گزارش‌های کمبود آب را جدی گرفته‌اند.

وضعیت تحصیلی بحران خشکسالی وجود دارد بحران خشکسالی وجود ندارد

دارای تحصیلات آکادمیک ۹۰درسد ۱۰ درصد

فاقد تحصیلات آکادمیک (زیر دیپلم) ۳۳ درصد ۶۷ درصد

یحیی: “پارسال هم می گفتند که خشکسالی است اما کسی از بی‌آبی مرد؟” دانشجویان به او می‌گویند مش یحیی. حدود ۲۰ سال است که باغبانی می‌کند. لباس سبز رنگ باغبانی بر تن دارد، بر روی زمین نشسته و مشغول کاشتن گلهای محمدی در حیاط دانشگاه است. پیرمرد ۶۰ ساله ای که با لهجه ترکی صحبت می کند. گل می‌کارد و حرف می‌زند، می گوید:” بحران آب جدی نیست، هرسال این حرفها را زیاد می شنویم. اما با این حال من همیشه رعایت می کنم و صرفه جویی می کنم، مثلا چند سالی است که موقع ظهر که هوا گرم است و آب زودتر بخار می شود به چمن ها آب نمی دهم، این را یکی از استادهای این دانشگاه به من گفت و من از آن زمان رعایت می کنم “. از جایش بلند می شود، دست هایش را به هم می زند تا خاک روی دست‌هایش بریزد، کلاه باغبانی اش را روی سرش مرتب می کند و با دست به اطراف اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد:” به حیاط نگاه کن، از پارسال برای آبیاری اینجا از فواره های چرخشی استفاده می کنیم که قطره قطره به درخت ها و چمن ها آب می دهد، بعد از نصب این فواره ها کار من خیلی کم شده و من فقط روزی چهار ساعت برای رسیدگی به درخت ها، کاشت گل و تمیز کردن باغچه ها به این جا می‌آیم”.
مش‌ یحیی با حرص می‌گوید:” با وجود این فواره‌ها و آب دادن‌ها، ممکن است چند روز دیگر بگویند همین چند ساعت را هم نیا. آن وقت از کار بی‌کار می‌شوم.” صرفه‌جویی در مصرف آب برای او خطرناک است، چون ممکن است برای حفاظت از آب، نانش بریده شود.
علی: “در سوره بقره خداوند خشکسالی را وسیله ای برای آزمایش انسان ها دانسته است، اگر این اتفاق بیفتد باید صبور باشیم”. او طلبه است و ۲۸ سال سن دارد، علی معتقد است:” ایران در آستانه بحران خشکسالی نیست، بلکه در خود بحران خشکسالی قرار دارد”. او می گوید:” به نظر من تشنگی کره زمین بی سابقه است”. لاغر و قد بلند است و لباس روحانیت به تن دارد، ادامه می دهد:” از الان باید با صرفه جویی و جلوگیری از اسراف به این بحران دامن نزنیم. به نظر من کار از پیشگیری گذشته است”. علی موقع صحبت سرش را پایین انداخته و به زمین نگاه می کند، با لحنی آرام و شمرده می گوید:” مسئولان بارها و بارها هشدار داده اند که بحران خشکسالی جدی است. چند روز پیش از زبان یکی از مسئولان که اسمش را یادم نیست شنیدم، خوشبختانه چند ماهی است که تبلیغات تلویزیونی مردم را به صرفه جویی تشویق می کنند و آب را هم طراز با منابع ارزشمندی مثل نفت و بنزین نشان می دهند. هرچند که از نظر من آب از دیگر منابع ارزشمندتر است، مردم باید بدانند که بی آبی تنها به قحطی، جیره بندی و بیماری خلاصه نمی شود و خطری است برای نظام اقتصادی جامعه چون خشکسالی می تواند بر صادرات و واردات و افزایش قیمت کالاهای کشاورزی تاثیر بگذارد”.
جامعه ایران خطر خشکسالی را به خوبی درک نکرده است و بسیاری از مردم یا از آن خبر ندارند یا درک درستی از علل و عواقب آن ندارند، نتایج سوال و جواب از ۵۰ شهروند اراکی نشان می دهد این شهروندان تعریف درستی از خشکسالی ندارند و علل و پیامدهای آن را به خوبی نمی شناسند. ۹۳ درصد شهروندان در پاسخ به این سوال که “علت خشکسالی چیست و مقصر کیست؟” تنهاکاهش بارندگی را علت اصلی می دانند و تنها هفت درصد استفاده نادرست از آب و بالا بودن مصرف را علت اصلی این بحران می دانند. همچنین ۹۵ درصد شهروندان تنها پیامد خشکسالی را قحطی و جیره بندی آب و غذا می دانند و تنها پنج درصد آنان از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی این پدیده بر جامعه آگاهی دارند.
مریم: “خشکسالی چای کیسه ای نیست که پیامدهایش سریع مشخص شود” این را می‌گوید و روزنامه‌ای را که تا پیش از این مشغول خواندش بود، روی صورتش می‌گیرد تا آفتاب کمتر صورتش را بسوزاند و چشمانش را آزار دهد. ۲۷ سال دارد و دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی است، مانتو و مقنعه مشکی پوشیده و عینک آفتابی بزرگی زده که نصف صورتش را پوشانده است و به زحمت می شود چهره اش را دید، می گوید:”ایران در طلیعه خشکسالی قرار دارد و این خشکسالی نتیجه جای خالی باران است و پیامدهای وحشتناکی بر جامعه دارد”. مریم روی صندلی در حیاط نشسته است و منتظر شروع کلاس بعدی‌اش است، ادامه می دهد:” شاید این پیامدها امروز قابل مشاهده نباشد چون خشکسالی چای کیسه ای نیست که پیامدهایش سریع مشخص شود، اما این پیامدها به وجود می آید و می تواند اثرات طولانی مدتی داشته باشد مثل بیکاری، رکود صنعت گردشگری، مهاجرت اجباری از مناطق کم آب و بی آب به سایر مناطق، رکود کشاورزی و افزایش قیمت محصولات کشاورزی و این عواقب می تواند زندگی هزاران نفر را دستخوش تغییر کند “.
زهرا: “بحران تشنگی یا به قول شما خشکسالی در ایران خنده دار است” ، ۴۲ سال سن دارد ، در۱۷ سالگی ازدواج کرده، به همین دلیل تا دوم دبیرستان بیشتر درس نخوانده است، موقع صحبت مدام دست هایش را خارش می دهد، دست هایش دیگر قرمز شده، می گوید:” وسواس دارم، روزی ۳۰ بار و یا بیشتر دست هایم را می شویم، استفاده زیاد از مواد شوینده روی دست هایم حساسیت ایجاد کرده، اما هنوز هم دست از شست و شو بر نداشته ام و فکر می‌کنم اگر کمتر بشویم دست هایم کثیف است.” موقع حرف زدن خوب گوش می‌کند و با دقت نگاه می‌کند:” از نظر من بحران آلودگی هوا با اهمیت‌تر از بحران خشکسالی است، آلودگی هوا مشکلی است که هر روز آن را می بینیم اما خشکسالی که هنوز به وجود نیامده، وقتی خشکسالی شد آن موقع می توان به آن رسیدگی کنیم.” باز دست‌هایش را می‌خاراند:” به نظر من این ها همه شعار و تبلیغات است. هیچ وقت خشکسالی در ایران به وجود نمی آید، یک نگاه به درختان بکن، با این همه سرسبزی، خشکسالی وجود دارد؟ حالا اینجا را با آفریقا مقایسه کن، مردم در آفریقا در صف یک قطره آب هستند، اینجا کلی دریا و دریاچه داریم.” مانتو و روسری سفید بر تن کرده و لباس‌هایش زیر نور خورشید برق خاصی می زند، ادامه می دهد:” دخترم دانشجوی پزشکی است و می گوید وسواس نوعی بیماری است و باید درمان شوم.” بعد لبخندی می زند و می‌گوید:”به نظر تو من بیمارم؟ نمی دانم ، شاید یک روز من هم بتوانم دست از این شست و شو بردارم، دخترم مدام گوشزد می کند که در مصرف آب صرفه جویی کنم، اما به خدا نمی‌شود. در بعضی مسائل مثل حمام، شست و شوی لباسها این وسواس اجازه نمی دهد. البته موقع ظرف شستن شیر آب را می بندم، هرچند اعتقادی به کم آبی و بحران آن ندارم.”