«وقایع استان» بررسی می کند؛ آیا شوراها در انتخاب شهرداران موفق بوده اند؟/شهر مندگی

شنبه ۱۷ تیر ۹۶ شماره ۶۲۴
***
وقایع استان
سحر یاری
***
انتخاب شهردار هم اکنون یکی از موضوع های مورد بحث در اراک و البته در تمامی شهرهای کشور است، پس از انتخابات شوراهای شهر از همان ابتدا گمانه زنی ها در مورد انتخاب شهردار آغاز شد و گاه و بیگاه نام هایی نیز شنیده و حتی جنجال هایی نیز بر سر آن ایجاد می شود، هنوز یکی دو ماهی به آغاز کار شوراهای شهر جدید باقی مانده است و در این میان برخی سخنان و تحرکات از سوی برخی افراد برای به دست آوردن صندلی شهرداری به وضوح دیده می شود که البته برخی نیز مناسبت هایی با اعضای منتخب دارند. بهر حال باید همچنان منتظر ماند تا دید بالاخره چه فردی بر مسند شهرداری اراک می نشیند تا بلکه کمی بحران ها و چالش های این حوزه کمتر شود و یا شاید هم نه بیشتر و این کلاف سردرگم بیشتر در هم تنیده شود.
سال هاست که در کشور ما روند انتخاب شهردار از سوی شوراهای شهر است و از آنجاییکه اعضای شورا شهر از سوی مردم انتخاب شده اند به نوعی شهردار هم با واسطه از سوی مردم انتخاب شده است، براساس قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشور، مصوب اول آذرماه ۱۳۶۱ شورای اسلامی شهر، بنابر بند ۱۸ ماده ۱۹ که به وظایف و اختیارات شوراهای اسلامی اشاره دارد، می تواند شهردار را نصب و عزل کند. این قانون اگرچه در سال های آغاز انقلاب اسلامی تدوین شد و به تصویب رسید، به دلیل جنگ تحمیلی و مشکلات متعدد کشور، تا سال ها به اجرا در نیامد بالاخره پس از دوران سازندگی، هنگامی که کشور آمادگی توسعه در تمام ابعاد را یافته بود، لایحه تشکیل شوراها دوباره به مجلس رفت و در اول خرداد ماه ۱۳۷۵ به تصویب رسید و با تغییراتی در متن مصوبه قبلی، به صورت یک قانون، در اختیار دولت گذارده شد تا به اجرا در آید.
اگرچه دوره فعالیت شورا در متن قانون قبلی دو سال پیش بینی شده بود، در قانون اصلاحی جدید، دوره فعالیت شورا به چهار سال تبدیل شد و بالطبع فعالیت شهردار نیز از دو سال به چهار سال تغییر کرد. در متن قانون اصلاحی ۱۳۷۵ بر چگونگی انتخاب شورا و نحوه اجرای آن نیز دستورالعمل هایی ذکر شده بود. تشخیص شایستگی‌ها و صلاحیت نامزدهای احراز سمت شهرداری اصولا با شوراهای اسلامی شهر است و نهادها و مقام‌های ملی مانند رییس‌جمهوری، وزرا یا حتی نمایندگان مجلس نیز اجازه مداخله و اعمال نفوذ در فرایند تعیین شهردارها را ندارند، ازسویی شوراهای شهر در هر زمانی از دوره چهارساله خود اختیار دارند که شهردار را عزل و نصب کنند و این شاید با نفس ماجرای انتخاب از سوی مردم در تعارض باشد زیرا در این موارد جهت گیری ها و تقابل برخی اعضا با یکدیگر و البته نگاه های حزبی بی تاثیر نیست. به هر روی نمی توان گفت که انتخاب شهردار از سوی شورای شهر همیشه خوب و مناسب است و البته که نمونه های ناموفق آن در سال های اخیر کم نبوده است. ماجرای پلاسکو در تهران نمونه بارزی از بی کفایتی شهردار و عملکرد این منتخب شورای شهر است.
هم اکنون انتخاب شهردار در شهرهای دنیا به دو روش متداول انجام می گیرد یکی انتخاب مستقیم توسط مردم و دیگری توسط نمایندگان مردم (شورای شهر یا هیات مدیره شهر) است. روش اول بیشتر در کشورهای توسعه یافته ای چون انگلیس، آمریکا و فرانسه اجرا می شود. در شهری مانند واشنگتن دی. سی شهردار برای یک دوره ۴ ساله توسط مردم انتخاب می شود. همانند شهر لندن که از سال ۲۰۰۰ شهردار با رای مستقیم مردم برگزیده می شود. شهر دهلی هند یکی از هشت شهر بزرگ دنیا محسوب می شود که از سال ۲۰۰۰ برای انتخاب شهردار در آنجا انتخابات برگزار و شهردار با رای مستقیم مردم انتخاب می شود. در برزیل شهرداران به جز مراکز استانها، شهرهای مرزی و مناطق امنیتی و حساس توسط مردم انتخاب می شدند اما از سال ۱۹۸۸ همه شهرداران به طور مستقیم برای یک دوره ۴ ساله توسط مردم انتخاب می‌شوند. البته در برخی کشورها نیز خبری از نظر مردم نیست و در واقع شهردار انتصابی است و از سوی یک مقام بالادستی انتخاب می شود مانند مالزی.
سال گذشته بود که وزارت کشور برای افزایش اختیارات نظارتی خود پیشنهاد انتخابی شدن شهردار از سوی مردم را داد. پیشنهادی که یکی از مهم ترین مسئولیتهای شوراها را از آنها سلب می کرد. برخی موافقان این طرح معتقد بودند مردم به این مرحله از رشد و آگاهی رسیده اند که بتوانند شهرداران را انتخاب کنند اما مخالفان این طرح می گفتند انتخاب شهردار تخصصی است و اگر شهرداران توسط اعضای شورا انتخاب نشوند دیگر جایگاهی برای شوراها قائل نیستند. البته با وجود ارائه طرح انتخاب شهردار توسط مردم در ۵۰ شهر بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت همچنان خبری از تصویب نهایی آن در مجلس نیست.
درست است که بسیاری خصوصا اعضای شوراهای شهر با انتخاب شهردار با رای مستقیم مردم مخالف هستند؛ ولی آماری که وزیر کشور به تازگی از عزل شهردارها در دوره قبلی ارائه داده نشان از این دارد که شوراها نیز نتوانسته اند انتخاب مناسبی در این مسیر داشته باشند و از پس این وظیفه حساس خود به خوبی بر بیایند.
به گزارش وقایع استان به نقل از ایسنا عبدالرضا رحمانی‌فضلی هفته گذشته در همایش منتخبان پنجمین دوره شوراهای اسلامی کلانشهرهای کشور گفت: باید انتخاب شوراها به گونه‌ای باشد که مردم به آنها اعتماد کنند. در دوره اخیر ۴۲ درصد شهرهایی که خود شورا شهردار را انتخاب کرده‌اند مجبور به تعویض شهردار شده‌اند که در پی آن مشکلات بسیاری ایجاد شده است.
وی افزود: شوراها نباید با نگاه سیاسی در انتخاب شهردار شایسته‌سالاری را زیر سوال ببرد و باید تنها شایسته‌سالاری در عزل و نصب‌ها وجود داشته باشد. امروز یک نگاه سیاسی واحد در اکثر نهادهای رسمی همچون مجلس، شورا و ریاست جمهوری شکل گرفته که مطالبه به حق مردم این خواهد بود که رأیی‌ که داده‌اند چه خواهد شد.
وزیر کشور افزود: البته مجموعه قوانین و مقررات را در برخی موارد که نیازمند تغییر است باید پیگیری کنیم و این پیگیری باید از سمت شوراها نیز انجام شود. در حال حاضر بیش از ۸۰۰ شهرداری در کشور هزینه هایی بیش از درآمدشان دارند و تنها از طریق مالیات بر ارزش افزوده امور خود را می‌گذرانند. البته همین منابع موجود در شهرداری‌ها درست استفاده نمی‌شود و متاسفانه حسابرسی دقیق صورت نمی‌گیرد و بدتر از همه حیات و محیط زیست شهری فدای کسب درآمد می‌شود. بی‌تردید باید بهره‌وری منابع را افزایش دهیم. امروز بزرگترین مشکل در کشور عدم اطلاع از درآمدها و هزینه‌هاست که این موضوع در شهرداری‌ها بیشتر دیده می‌شد. باید بدانیم که حسن نیست که به شهردار اختیار تام بدهیم و در مقابل پاسخگو نباشد. باید شاخص هزینه‌ها و درآمدها مشخص شود و شهردار پاسخگو باشد.
با وجود این گفته ها هنوز بسیاری اصرار دارند که انتخاب شهردار از سوی شوراها تخصصی تر است؛ ولی مساله ای که باز باید به آن اشاره کرد این است که متاسفانه در کشور ما قبل از تخصص آنچه در اولویت است نگاه ها و نگرش های سیاسی افراد است به جرات می توان گفت چه در دوره فعلی و چه در دوره پیش رو کمتر افرادی هستند که با زمینه تخصص در حوزه شهری و خدمات فرهنگی و اجتماعی پیرامون آن وارد شورای شهر اراک شده باشند و قطعا نمی توان از این تیم انتظار داشت تا در انتخاب شهردار نگاه حرفه ای و تخصصی با موضوع شهر داشته باشند، باید گفت انتخاب شهردار به صورت غیرمستقیم و از سوی شوراها خوب است ولی ممکن است تحمیل هایی از سوی اعضای شورا به شهرداران صورت گیرد و یا سلیقه ها و جناح بندی های سیاسی در امور مداخله داشته باشد، بنابراین انتخاب شهردار توسط مردم به مطلوب نزدیک تر است.
تجربه سال ها مدیریت شهری در شهرهای بزرگ و توسعه یافته دنیا نشان می دهد که انتخاب شهردار از سوی مردم اتفاق مثبتی بوده است، هرچند که انتخاب شهردار از سوی مردم یا توسط شوراها همچنان محل مناقشه است؛ ولی حال که این انتخاب همچنان بر عهده اعضای منتخب شورای شهر است انتظار می رود که انتخاب آن ها فردی اصلح باشد که در دوره چهارساله فعالیتش نیازی به عزل یا استیضاحش نباشد و در این میان آنچه در انتخاب شهردار برایشان مهم باشد توسعه شهری از تمامی ابعاد باشد نه نفع های شخصی و سیاسی.