یکشنبه ۱۷ آذر ۱۳۹۸   شماره ۱۱۹۱

وقایع استان در میزگردی تخصصی به بررسی عوامل پایین بودن حس تعلق شهری شهروندان اراکی پرداخت

هویت گمشده

کوروش دیباج

هویت در شهر به واسطه ایجاد و تداعی خاطرات عمومی در شهروندان، تعلق خاطر و وابستگی را نزد آنان فراهم کرده و شهرنشینان را به سوی «شهروند شدن» که گستره‌ای فعال‌تر از ساکن صرف دارد، هدایت می‌کند. پس هر چند که هویت شهر خود معلول فرهنگ شهروندان آن است، ولی در فراگردی مستمر، فرآیند شهروندسازی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث تدوین معیارهای مرتبط با مشارکت و قضاوت نزد ناظران و ساکنان خواهد شد.تعلق به محله نمایانگر احساس ذهنی مثبت افراد نسبت به محله مسکونی در شهر است. ادامه پیوند محله‌ای نوعی تعهد برای ساکنان نسبت به محیط سکونت و تمایل آن‌ها به حفظ رابطه با آن در طول زمان و در مراحل مختلف زندگی را موجب می‌شود. تعلق به مکان و پیامدهای فقدان آن در دهه‌های اخیر تبدیل به یکی از موضوعات مهم در حوزه مطالعات شهری شده است.وقایع استان در راستای انجام رسالت اجتماعی اش مهرماه سال جاری به مناسبت «روز اراک» نظر سنجی علمی در راستای بررسی حس میزان تعلق شهری شهروندان اراکی انجام داد که نتایج این نظر سنجی در شماره ۱۱۷۲ این روزنامه با عنوان«من، اراک و هزار حرف نگفته» به چاپ رسید، از این رو برای تحلیل هر چه دقیق تر و علمی یافته های این نظر سنجی و پایین بودن حس تعلق شهری در شهروندان اراکی این روزنامه اقدام به برگزاری میزگرد تخصصی«اراک و هویت گمشده» با حضور غلامرضا فتح آبادی، مشاور اجتماعی استاندار مرکزی، مرتضی سورانه، نایب رییس شورای اسلامی شهر اراک، مریم یار محمد توسکی، دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی، ژیلا مشهدی مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، فرانک سیدی،رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، سعید صالحی مرزیجرانی، مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی اراک و رضا مهدوی هزاوه، مدیر گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک کرد که مشروح مباحث را در ذیل از نظر می گذرانید و بخش راهکارهای بیان شده در این میزگرد در شماره های بعدی این روزنامه انتشار خواهد یافت.

مرتضی سورانه عضو شورای اسلامی شهر اراک در این میزگرد اظهار کرد: مقوله بی اعتمادی مردم به مسئولان، نه فقط در شهر اراک بلکه در سطح ملی است. سرمایه اجتماعی کشور رو به کاهش است و مهمترین عامل حفظ و بقای سرمایه اجتماعی اعتماد است، یعنی خمیر مایه تعلق و مشارکت و پیوند اجتماعی ، اعتماد مردم است، اگر مردم اعتمادشان را از دست بدهند، سرمایه اجتماعی که بالاترین ثروت است به خطر می افتد.
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک گفت: این روزها شاهد هستیم که متاسفانه مردم به وعده ها و حرف های مسئولان هیچ اعتمادی ندارند و این عدم اعتماد در قالب آسیب رساندن به مبلمان و امکانات شهـری خود را نمایان می کند. این بی اعتمادی که شایع شده و در حال آسیب زدن است، طبیعتا منشا و خواستگاه مهمش از خود مسئولان سرچشمه می گیرد، دلیل این امـر را وقتــی بررسی می کنیم، درخواهیم یافت خود مسئولان به چهره یکدیگر در مناظرات و… چنگ می زنند و عملکرد دیگری را نفی می کنند، وقتی این اتفاق می افتد من شهروند چگونه به مسئولان اعتماد کنم؟، اعتماد بنده سلب می شود، چه کسی می خواهد این اعتماد را دوباره به بنده بازگرداند؟
وی ادامه داد: بسیاری از مسئولان شهر بیان می کنند که شهر اراک فقر المان دارد و مبلمان شهری آن، مبلمان شایسته ای نیست و… اینگونه مباحث بسیار گفته می شود، بخشی از آن ممکن است ریشه در آرمان خواهی مسئولان داشته باشد که دوست دارند شهر زیباتر از آن که هست جلوه کند و بخشی دیگر هم به عنوان واقعیت می توان بپذیریم که شهر اراک آن زیبایی منظر را آنچنان که در شهرهای سایر استان های اطراف استان مرکزی همچون اصفهان، همدان و… ندارد و در این خصوص فقر دارد، اما اگر جمعیت اراک و در آمدهای شهرداری این شهر را با همین دو شهر مقایسه کنیم، طبیعتاً موید این مدعا است که درآمدی در شهرداری اراک وجود ندارد که به ظواهر اراک بپردازد، شهرداری اراک خیلی زرنگ باشد بتواند حقوق پرسنل خود را پرداخت کند، کماکان اینکه در ابتدای شورای پنجم ما با این مساله مواجه بودیم که کارگران پسماند و فضای سبز شهرداری اراک حقوق خود را سه ماه دریافت نکره بودند، یعنی شهرداری در پرداخت حقوق کارگرانش مانده بود تا چه برسد به اینکه به ظواهر و منظر شهر بپردازد. نایب رییس شورای اسلامی شهر اراک تصریح کرد: هم اکنون شهرداری اراک به این وضعیت رسیده است که تامین حقوق کارگرانش برایش مساله نیست و توانست این مشکل را برطرف کند، طبعا تامین آسفالت مناسب در اراک نسبت به مباحث زیبا و منظر شهری اولویت دارد، بعد از اینکه معضل آسفالت، دست اندازها و چاله های شهر حل شد به زیباسازی و منظر شهری پرداخته خواهد شد.

 شبکه آفتاب استان مرکزی غایب اصلی برنامه های هویتی شهر اراک است
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اینکه روز اراک در مهرماه ۹۷ در شورای شهر اراک تصویب شد، بیان کرد: قبول داریم کار تبلیغاتی و اطلاع رسانی درباره این روز به شهروندان آنچنان که انتظار می رود، تا کنون صورت نگرفته است و نقطه ابهامی هم در خصوص عدم اطلاع بسیاری از شهروندان شهر اراک نسبت به این روز وجود دارد و در بررسی هایی که در جلسات کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر در این خصوص صورت گرفت، به این نتیجه دست یافتیم که شبکه آفتاب غایب اصلی برای معرفی و اطلاع رسانی در خصوص روز اراک به شهروندان بوده است و بیشتر این شبکه استانی به جای اینکه به مباحث استانی و شهری بپردازد به موضوعات و رویدادهای ملی می پردازد.
سورانه در خصوص نظر سنجی که روزنامه وقایع استان در خصوص بررسی میزان تعلق شهری شهروندان شهر اراک انجام داد، گفت: یکی از محورهایی که این نظرسنجی انجام داد اطلاع شهروندان از روز اراک بود، که بنده معتقدم دلیل بالای آمار بی اطلاعی مخاطبان نظرسنجی از این روز، شاید بدین خاطر بوده است در مناطقی که نظر سنجی به افراد برای پر کردن آن توزیع شده است، افراد کمتر از شبکه های اجتماعی استفاده می کرده اند، زیرا هر چند تبلیغات و اطلاع رسانی قابل قبولی در خصوص این روز صورت نگرفت ولی در گروه ها و شبکه های اجتماعی اطلاع رسانی مناسبی درباره این روز صورت گرفته است.
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک ادامه داد: بنده معتقد هستم یکی از مکان هایی که ظرفیت اطلاع رسانی مناسبی برای رویدادها و اتفاقات فرهنگی همچون روز اراک دارد، مساجد است که در کنار اطلاع رسانی در فضای مجازی از ظرفیت این مکان ها هم باید استفاه شود. به نظر بنده نمی توان کارکردها و آشنا شدن یا اهداف روز اراک را در سال اول مورد بررسی و تحلیل قرار داد که آیا این نام گذاری موفق بوده است؟ به نتایج دلخواه خود رسیده است؟ یا خیر؟ بررسی درباره این مباحث به نظر بنده زود است و نیاز به زمان دارد، زیرا بحث های هویت یابی، هویت آفرینی و هویت بخشی که بیشتر دایر بر مطالعه و معرفی اراک است،قطعا در سال اول اتفاق نخواهد افتاد.

 دانشگاه های شهر اراک از مردم و شهر اراک فاصله گرفته اند
وی با اشاره به نقش و اهمیت دانشگاه ها در افزایش تعلق شهروندی شهروندان، اظهار کرد: بنده به عنوان یک عضو شورای شهر و به عنوان یک معلم فرهنگی، شاهد هستم که دانشگاه تمایل دارد از شهر بیرون باشد. هم اکنون اگر دو قطب بزرگ دانشگاه اراک را بررسی کنید در خواهید یافت که آنها از شهر فاصله گرفته اند و یکی به سردشت و دیگری به فلق رفته است، یعنی دانشگاه که در گذشته در مرکز شهر بود، از مرکز شهر فرار کرد.
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک ادامه داد: متاسفانه دانشگاه های شهر اراک، به این شهر عنایت ندارند و قطعا وقتی عنوان دانشگاه را بیان می کنم مخاطب بحث بنده اساتید محترم و اعضای هیات علمی دانشگاه ها هستند.دلیل دوری دانشگاه ها را اطلاع ندارم ولی هر چه هست دانشگاه خودش را از شهر بریده است. دانشگاه کجا شده که یک بار با جسارت و شهامت مسئولان و عملکرد آنان را مورد انتقاد قرار بدهد؟ حتی به مسئولان نقد نکردند که این پلی که جلوی دانشگاه ایجاد می کنند، باعث عدم دید عموم افراد نسبت به تابلو دانشگاه خواهد شد، دانشگاهی که دیوارش در پارک امیرکبیر راه مردم را بسته است و باید ده متر عقب نشینی کند، حاضر به عقب نشینی نیست پس چگونه می توان انتظار داشت نیروی دانشگاه با شهر یکی باشد؟
سورانه گفت: درد شهر، درد دانشگاه نیست و با شناختی که بنده از استادان دانشگاه ها دارم، غالبا نگاه آنان تنزه طلبانه به پایتخت، اصفهان و شهرهای بزرگ تر است.دانشگاه خودش را مغز فراری می داند و متاسفانه با شهر اراک هیچ ارتباطی ندارد و ما از دانشگاه برای معرفی نماینده جهت حضور در دبیرخانه دائمی روز اراک دعوت کردیم، دریغ از یک نفر که حداقل در یک جلسه دبیرخانه حضور پیدا کنند، دانشگاه در اینگونه جلسات غایب اصلی بوده است.
نایب رییس شورای اسلامی شهر اراک تصریح کرد: از مهر سال ۹۷ که روز اراک را در شورای شهر تعریف کردیم، دبیرخانه دائمی برای این روز تعریف شده است و برای این دبیرخانه دائمی اعضا و ارکانی از ادارات و سازمان های مختلف از جمله دانشگاه ها، رسانه ها،NGO ها تعریف کردیم، ولی متاسفانه غایب همیشگی و بزرگ این دبیرخانه دانشگاه ها بوده است. فکر می کنم شاید این سیستم آن انسجام اداری که بایستی داشته باشد را ندارد، متاسفانه دانشگاه حقوق مادی خودش را نسبت به شهر پرداخت نکرده است تا چه رسد به مباحث فرهنگی و اجتماعی که باید به آن بپردازد.
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک ادامه داد: در خصوص وظایف دانشگاه نسبت به شهر این سوال مطرح است، چقدر مقاله در نقد مدیریت شهری اراک از اساتید در روزنامه ها و رسانه های استان شاهد هستیم؟ متاسفانه این اتفاق هنوز در شهر اراک نیفتاده است و دانشگاه بدون هیچ توجهی به رسالت خود به شهر و شهروندان به مباحث دیگر می پردازند.در دورانی که مدیر آموزش و پرورش بودم، گروه های آموزشی در مقاطع مختلف تحصیلی بویژه در دبیرستان وجود داشت، متاسفانه ارتباط گروه های آموزشی با دانشگاه ها و ارتباط دانشگاه ها با آموزش و پرورش قطع بود.

 نگاه انسان محور و فرهنگ محور در شهر اراک حاکم نیست
وی گفت: در رابطه با تعلق این پرسش مطرح است که تعلق چه زمانی ایجاد می شود ؟تعلق از حس مالکیت نشات می گیرد. مردم چقدر خودشان را مالک شهــــر می دانند که آن احساس علاقه و تعلق در آنان ایجاد شود؟ و ملک خودشان را در برگیری کنند، احساس مالکیت داشته باشند و برای آن دلسوزی کنند. نوع مدیریت جامعه ما چقدر توانسته زمینه سازی کند که مردم حس تعلق و مالکیت را پیدا کنند؟ این امر بسیار مهمی است که معمولا چون خواستگاه و جایگاه شهرداری بیشتر نگاه عمرانی، ساخت و ساز و خدمات عمومی است، شاید با این نگاه به سمت تخصص رو می آورند و همین امر باعث می شود که ناخودآگاه خود را بی نیاز ارتباط با مردم و بدنه جامعه می دانند و این باعث می شود نگاه صرفا مهندسی به جای نگاه انسان محور و فرهنگ محور حاکم شود.
سورانه اظهار کرد: هم اکنون شاهد هستیم جامعه از این نگاه مهندسی رنج می برد، واقعا در حال مهندسیزه کردن شهر هستیم، شهری که مهندسیزه شود مردم در آن شهر جایگاه ندارند، فقط اندیشه های مهندسی بر شهر حاکم است. اندیشه های مهندسی دنبال کوتاه کردن راه ها و زودتر نتیجه گرفتن است، برای اینکه بتوانند راه ها را کوتاه کنند، گاهی اوقات مردم بند پا و مزاحم هستند، طبعا در مدیریت شهری برای اینکه راه ها کوتاه شود، سعی می شود که میانبر بزنند که برای این امر باید اندیشه ها را از سر راه بردارند، زیرا چرا گرفتن ها آنان را معطل می کند.
رییس کمسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر اراک بیان کرد: شورای شهر و مدیریت شهری برای اینکه سرعت کار داشته باشد، از این میانبرها استفـاده می کنند که کمتر با مردم، سوالات و نقدهای آنان روبرو شوند و بر عکس رویکرد فعلی مدیریت شورای شهر اراک این است که گرچه دردسر آفرین است، گرچه زحمت ایجاد می کند، و در معرض نقد و چالش قرار گرفتن سرعت انجام کار را کند می کند، اما باید حضور مردم را داشته باشد و در بطن مردم و جامعه حضور پیدا کند که در قالب تالارهایی به نام «گفتگو شهروندان» از این نظرات به عنوان راهکار استفاده کند. در این تالارها به دنبال این هستیم که فضای گفتمان انسان محور، اجتماع محور، شهروند محور در شهر اراک حاکم شود، اگر بتوانیم این امر را محقق کرده، یعنی برای شهروند حق چرا گفتن، حق نقد کردن، حق اعتراض کردن را قائل شویم، به مروز زمان می توانیم برای شهروندان این حس تعلق را ایجاد کرده تا شهروند به این نتیجه دست یابد که مالک این شهر است و برای توسعه شهر نقش مهمی دارد.

 فضای شهر اراک نظامی گری و پادگانی شده است
وی ادامه داد: کارگروه فرهنگی شورای اسلامی شهر اراک در خرداد ۱۳۹۷ در منطقه ولیعصر یک نظر سنجی انجام داد، نتایج بدست آمده با نتایج پاسخ های نظر سنجی روزنامه وقایع استان نقطه مقابل یکدیگر است. از مردم ساکن منطقه ولیعصر پرسیده شد چقدر موافق با تغییر مکان زندگی خود از اراک به جایی دیگر هستید؟ که بالای ۷۰ درصد از مخاطبان اعلام کرده بودند مایل به تغییر مکان خود از شهر اراک و محله زندگی خود به جایی دیگر نیستند. شهر اراک که دارای ۱۳ نقطه حاشیه ای و ۲۳درصد جمعیت اراک تقریبا دوبرابر نرم کشور حاشیه نشین هستند، آیا می توان منطقه ولیعصر را به این ۱۳ نقطه حاشیه نشین شهر تعمیم دهیم یا خیر؟ چون مناطق حاشیه نشینی تعدادشان بالا است، حاشیه نشینی بر متن شهر اراک غالب است، پس اگر در منطقه حاشیه نشینی چون ولیعصر تعلق شهری بالا است می توان این نگاه را به تمام شهر اراک تعمیم داد.
نایب رییس شورای اسلامی شهر اراک اضافه کرد: هنوز هم می بینم که فضای شهر نظامی گری و پادگانی مانده است، ببینید باغ فردوس که باید پارک تفریحی و تامین فضای سبز شهر باشد چه کارکردی دارد؟ غالب مسئولان منفعل و متظاهر هستند. باور کنید مسئولان و مدیران اراک از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون غالباً افرادی هستند که از بیرون اراک به این شهر آمده و سعی در حفظ وضع موجود به نفع خود دارند، برای نگه داشتن میز و مقام از مذهب و المان های انقلاب استفاده می شود و چندان اعتنایی به نیازهای شهروندان و الزامات مدیریت شهری نداشته و مدافع حقوق شهروندان نبوده اند که مثلا در مرکز شهر پایگاه و پادگان باشد؟ ولی دانشگاه خارج از شهرباشد؟

 شهروندان اراک تعلق در بعد ذهنی دارند
در ادامه میزگرد مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک با بیان اینکه تعلق ساکنان مناطق حاشیه نشین دلایل و تحلیل خاص خودش را دارد، بیان کرد ساکنان مناطق حاشیه نشین قشر ویژه ای از جامعه بوده که با آسیب های فراوانی روبرو هستند و احساس محرومیت بیشتری نسبت به سایر ساکنان نقاط شهری دارند در واقع احساس تعلق باعث مقاوم شدن آنان در برابر خطرات و آسیب های پیش روی آنان می شود. مشهدی گفت: نظر سنجی که روزنامه وقایع استان در خصوص بررسی میزان تعلق شهری شهروندان اراک انجام داد، دارای چند بخش بود، که یک بخش آن به تعلق شهروندان پرداخته بود، بنده معتقد هستم عوامل تعلق دارای دو بعد ذهنی و عینی است که بعد عینی آن مادی است.
وی ادامه داد: در آن بخش نظر سنجی که بعد ذهنی تعلق شهروندان که به حس نوستالژیک آنان بر می گردد، فرد خودش را از قدیم متعلق به جایی بداند و اینکه فرد در بعد هویتی خود را اراکی بداند، مورد بررسی قرار گرفت، شاهد هستیم این تعلق وجود دارد، یعنی آنجایی که از مخاطبان نظر سنجی پرسیده شده است «اگر فردی از اهالی اراک در مسابقات علمی یا ورزشی مقامی کسب کند، احساس غرور و افتخار می‌کنید یا خیر؟» اکثر پاسخ هایی که داده شده کاملاً موافق بوده است، اینکه شهروندان شهری از کسب مقام یکی از شهروندان احساس غرور و افتخار می کنند، در واقع همان بعد ذهنی تعلق که به حس نوستالژیک ربط دارد، است و این نشان می دهد شهروندان اراک تعلق در بعد ذهنی دارند.
مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک تصریح کرد: وقتی نتایج نظر سنجی روزنامه را از لحاظ بعد عینی تعلق بررسی می کنیم که خوشبختانه سوالات بسیار زیادی در حوزه های مختلف از شهروندان ساکن پرسیده شده بود و بخش عمده آن به حمل و نقل شهری بر می گشت، شاهد هستیم در بعد عینی، تعلق شهروندان اراکی بسیار پایین است. وقتی از مخاطبان نظرسنجی پرسیده شده است« نمای(ظاهر) ساختمان ها و طراحی و هماهنگی آنها در اراک برای آنان جذاب است»، ۵۷٫۸۴ درصد گزینه کاملاً مخالف را انتخاب کردند، یعنی بالای نیمی از مخاطبین نظرسنجنی نزدیک ۶۰ درصد مخالف این قضیه بوده اند، راجع به کوچه ها، پارک ها، خیابان ها، خدمات بهداشتی و درمانی، خدمات ورزشی، خدمات تجاری، تعداد وسائل نقلیه عمومی، حمل و نقل برون شهری و …. فـراونی پاسخ ها نشان دهنده این است که شهروندان اراکی مخالف وضعیت موجود است، یعنی آنچه که به شکل عینی در شهر اراک اتفاق می افتد، این است که مردم از زندگی در این شهر در شکل مادیش راضی نیستند و به همین دلیل است وقتی از آنان پرسیده می شود «زندگی در اراک را به فرزندم، اقوام و آشنایانم توصیه می‌کنم» قطعا پاسخ منفی می دهند به این دلیل که درست است پدربزرگ و مادربزرگ هایشان در این شهر زندگی می کردند و عرقی نسبت به این شهر دارند، ولی واقعیت امر این است که از لحاظ بعد عینی آن امکانات اولیه شهروندی برای شهروندان اراک تامین نشده است، به همین خاطر است وقتی از مخاطبان نظر سنجی پرسیده می شود« اگر قرار باشد مکان زندگی خود را تغییر دهم، مکانی مشابه اراک را انتخاب می‌کنم» ۵۰٫۲۹ درصد گزینه کاملاً مخالف را انتخاب می کنند.

 نمی توان مایل نبودن شهروندان اراکی به زندگی در این شهر را کتمان کرد
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اظهار کرد: نتایج این نظر سنجی نشـــان می دهد بیشتر فراوانی ها به این سمت است که با وجود اینکه شهروندان شهر اراک را دوست دارند به دلیل اینکه یک عرق هویتی نسبت به اراک دارند، ولی اکثریت اتفاق نظر دارند نه تنها خودشان مایل به زندگی در شهر اراک نیستند، بلکه به دیگران هم توصیه می کنند که در این شهر زندگی نکنند.دلایل مایل نبودن شهروندان اراکی به زندگی در این شهر به صراحت نتایج بخش های نظر سنجی مشخص است. وی ادامه داد: بعد دیگر که در نظر سنجی میزان تعلق شهری شهروندان اراک توسط روزنامه وقایع استان انجام شد، بررسی میزان سرمایه اجتماعی شهر اراک است، که با توجه به سوالات نظر سنجی که بنده مطالعه کردم، این روزنامه در قالب نظر سنجی در سه بعد سرمایه اجتماعی را مورد سنجش قرار داده که بعدها شامل اعتماد اجتماعی، حمایت اجتماعی و مشارکت اجتماعی است. مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک عنوان کرد: در تحقیقات جامعه شناسی، اعتماد اجتماعی در سه سطح اعتماد به دیگران نزدیک، اعتماد به دیگران دور و اعتماد به نهادها و سازمان ها مورد بررسی قرار می گیرد، جالب اینجاست در این نظر سنجی پاسخ هایی که در رابطه با اعتماد به دیگران نزدیک و اعتماد به نزدیک دور که همسایه ها و فامیل را تشکیل می دهد، زیاد بوده است ولی جایی که صحبت نهادها و سازمان ها پیش می آید، اتفاق نظر بر این است که شهروندان اراکی اعتمادی به نهادها و سازمانها ندارند.استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: اشکالی که در نظر سنجی وجود داشت، سوالی برای حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی نهادها در سطح کلان طراحی نشده بود که این سوال محور بسیار مهمی است زیرا حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی نهادها در سطح کلان هم راستا با اعتماد اجتماعی است، که طبیعتا می بایستی دریافتشان کم باشد و در سطح کلان شهری هم وقتی مخاطبان نظر سنجی نارضایتی خودشان در تمام حوزه ها را اعلام می کنند، نشان دهنده این است که حمایت اجتماعی دریافت شده از سوی مسئولان شهری اراک بسیار کم است.

 اعتماد اجتماعی در شهر اراک پایین است
وی ادامه داد: طبیعتا سرمایه اجتماعی، اگر اعتماد اجتماعی را به عنوان یکی از ابعاد اصلی آن در نظر بگیریم، سطح آن در شهر اراک بسیار پایین است و این امر بسیار آسیب زا است، وقتی اعتماد نداشته باشیم حتی به وعده هایی که از سوی مسئولان داده می شود مساله بسیار آسیب زا است. احساس تعلق شهروندان اراکی نسبت به شهر اراک بر اساس نتایج نظر سنجی که روزنامه وقایع استان ا نجام داده، بسیار پایین است که این پایین بودن میزان تعلق شهروندان می تواند وندالیسم(تخریب کنترل‌نشده اشیاء و آثار فرهنگی باارزش یا اموال عمومی شهری) را ایجاد کند و علاوه بر آن انواع مختلف آسیب ها را به همراه دارد که یکی از مهمترین شاخص های اثرات کم بودن تعلق شهری افزایش بی تفاوتی اجتماعی در بین شهروندان است.

 بی تفاوت بودن اجتماعی مردم اراک به پایین بودن حس تعلق آنان به این شهر بر می گردد
مدیر گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک ادامه داد: وقتی تعلق نیست، بی تفاوتی اجتماعی ایجاد می شود، وقتی بی تفاوتی اجتماعی ایجاد شد مدارای شهروندی سطحش پایین می آید، این نزاع هایی که در سطح جامعه همچون شهر اراک شاهد هستیم که افراد بخاطر کوچکترین مساله ای با یکدیگر بحث و حتی دعوا می کنند، نشان می دهد که افراد به شهر اراک تعلق ندارند و بی تفاوت هستند، اگر کوچکترین تعلق شهروندی وجود داشته باشد این مدارای شهروندی هم مقداری سطحش افزایش می یابد، در واقع می خواهم به این نکته اشاره کنم که انواع و اقسام آسیب ها می تواند پیامد عدم تعلق شهروندی در شهری چون اراک باشد. مشهدی با اشاره به تئوری های جدید سرمایه اجتماعی، گفت: این تئوری ها اساساً سرمایه اجتماعی را شبکه روابط اجتماعی در نظر می گیرد و بیشتر بر شبکه اجتماعی برون گروهی تاکید می شود. در این شبکه اجتماعی برون گروهی بیشتر بر روی تنوع روابط اجتماعی تاکید می شود، وقتی با این تبیین میزان سرمایه اجتماعی شهر اراک را مورد بررسی قرار دهیم، درخواهیم یافت دامنه روابطی که افراد با یکدیگر دارند، فقط به چهار چوب خانواده سطح اول که همان خرد ترین سطح سرمایه اجتماعی است بر می گردد. شعاع سرمایه اجتماعی در خردترین سطحش بسیار محدود و اندک است که این شعاع به روابط برون گروهی که تنوع آن مد نظر است، بر نمی گردد، همه این عوامل باعث می شود سرمایه اجتماعی افراد کاهش پیدا کند.

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد: نکته ای که در تئوری های جدید سرمایه اجتماعی تاکید ویژه ای می شود، رابطه سرمایه اجتماعی و مدارای اجتماعی است، وقتی فردی شبکه روابط اجتماعی خیلی گسترده است و در این شبکه تنوع و تکثر این روابط بیشتر است، طبیعتا مدارای اجتماعیش بالاتر است.

 برجسته شدن بعد صنعتی شهراراک اثرات سویی را برای این شهر داشته است
در ادامه میزگرد سیدی با بیان اینکه ساکنین مناطق حاشیه نشین شهرها ویژگی که دارند اکثراً مطالبه گر از مدیریت شهری نیستند، اظهار کرد: اگر ما شهر را یک پدیده سرزمینی در نظر بگیریم، یکی از کارکردهای مهمی که دارد تضمین بقا برای ساکنین آن است، پس این بقا و باقی ماندن برای افراد باید صورت بگیرد و بالطبع این ارتباط مستقیم با احساس تعلق پیدا می کند که در این نظر سنجی روی این امر صحه گذاشته شده است که واقعا در فضای شهر اراک شهروندان احساس تعلق نمی کنند که باقی بمانند، این عدم تعلق به دلایل مختلفی بر می گردد.
رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: اراک از دهه ۴۰ به بعد از یک شهر خدماتی به یک شهر صنعتی تبدیل شد، که این صنعتی شدن و برجسته شدن بعد صنعتی شهر اثرات سویی را برای این شهر داشته است. هر چند در بنرهای روز اراک به این نکته اشاره شده است که اراک، فقط شهر صنعتی نیست، ولی سوال اساسی اینجاست به چه میزان به مردم شهر این مساله که اراک فقط شهر صنعتی نیست، گفته شده است؟ بنده منکر ظرفیت های فضای مجازی برای اطلاع رسانی جهت فرهنگ سازی برای رویدادهای همچون روز اراک نیستم ولی این پرسش است چرا فقط استفاده از این بعد بیشتر تاکید می شود و در بعدهای مهم دیگر همچون بعد آموزش و پرورش برای اطلاع رسانی و فرهنگ سازی برنامه ریزی نمی شود و از آن غافل هستیم؟
وی ادامه داد: هر ساله در آغاز سال تحصیلی تاکید بر زنگ مهر می شود، چرا این زنگ برای روز اراک در مدارس این شهر وجود ندارد؟ هدفم از بیان پرسش این است که می توان به راحتی این اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در گروه سنی پایین تر آغاز و تا گروه سنی بالاتر ادامه داشته باشد. می توان سربرگ تمام نامه ها و مکاتابات نهادها و اداره های شهر اراک می تواند اختصاص به روز اراک باشد، ولی متاسفانه این اتفاق نیافتاده است، سوال و انتقاد بنده از آقای سورانه و سایر اعضای شورای شهر اراک این است که چرا این فرهنگ سازی تاکنون بدین شکل برای روز اراک اتفاق نیافتاده است؟

 مفاخر شهر اراک برای شهروندان این شهر برجسته نشده است
رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک تاکید کرد: وقتی علت عدم توسعه فرهنگی و عدم تقویت این حوزه در شهر اراک از متولیان فرهنگی این شهر پرسیده می شود، مادام از کمبود اعتبارات اختصاص یافته گلایه می کنند و عامل اصلی این عدم توسعه را مباحث مالی می دانند، در صورتیکه بنده معتقد هستم، بسیاری از کارهایی که برای توسعه فرهنگی شهر بایستی انجام شود، نیاز به مباحث مالی ندارد.
سیدی گفت: بنده منکر مشکلات مالی و کمبود اعتبارات تخصیص یافته در حوزه فرهنگی نیستم، ولی انجام خیلی اقدامات آنچنان که باید نیاز به اعتبار و مباحث مالی ندارد، به عنوان مثال چند بار اقدام شده است که دانش آموزان از موزه مفاخر این شهر بازدید کنند؟ بسیاری از دانش آموزان حتی دانشجویان ساکن شهر اراک از مفاخر شهر خود بی اطلاع هستند. چرا تا کنون مفاخر شهر اراک برای شهروندان این شهر برجسته نشده اند؟، چرا فقط اولویت مسئولان و متولیان استان و شهر اراک مباحث صنعتی بوده است ؟

در مدیریت شهری اراک کجا از نظر یک جامعه شناس حتی روانشناس استفاده شده است؟
وی گفت: بنده هم این موضوع را قبول دارم که دانشگاه های شهر اراک از این شهر جدا شده است، درست است دانشگاه ها از لحاظ کارکردی از شهر دور شده باشد ولی سوال اینجاست شورای اسلامی شهر اراک تا چه میزان از استادان دانشگاه های شهر اراک در تالارهای گفتگو استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک شهر اراک دعوت کردید؟ در مرکز مطالعات و پژوهش های شورای اسلامی شهر اراک به چه میزان از اساتید دعوت شده است؟ چند جامعه شناس در این مرکز و جلسات آن حضور داشته است؟ طرح احداث پل خیابان محسنی مطرح ساخت این پل به اتمام رسید، ولی سوال اینجاست تا چه حد مدیریت شهری شهر اراک قبل از احداث این پل آمد و گفت یک جامعه شناس، یک روانشناس، یک صاحب نظر فرهنگی در رابطه به احداث این پل نظر خود را بیان کنند؟ در مدیریت شهری اراک کجا از نظر یک جامعه شناس حتی روانشناس استفاده شده است. مدیریت شهری اراک تا چه حد به بحث های هویتی این شهر پرداخته است؟ همین که در این میزگرد پنج نفر از اعضای هیات علمی حضور دارند این نشان می دهد که اساتید دانشگاه های شهر اراک نسبت به این شهر احساس تعلق و تکلیف دارند.
وی ادامه داد: بحث دیگر درخصوص تعلق شهروندان نسبت به شهر اراک، تعلق مکـــان است، همانطور که می دانیم تعلق به مکان، پیوند انسان با محیط است، ولی این سوال مطرح می شود مدیریت شهری و متولیان حوزه فرهنگی شهر اراک تا چه حد توانسته اند پیوند شهروندان را با محیط شهر برقرار کنند؟ تا چه حد باعث شده شهروندی که از میادین شهر اراک عبور می کند، جذابیت فضای بصری آن میدان توجه او را به خود جلب کند؟ وقتی مقایسه ای نسبت به شهر اراک با شهرهای استان همجوار صورت گیرد،آن گاه درخواهیم یافت که چقدر نسبت به این شهرها در مباحث هویتی و فرهنگی عقب هستیم.

 متاسفانه مردم شهر اراک تردید فرهنگی دارند و باور فرهنگی ندارند
رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اظهار کرد: تا چه حد ما توانستیم باورهای فرهنگی خود مردم شهر اراک قبول داشته باشیم؟ تا چه حد تردید فرهنگی نداشته ایم؟ متاسفانه مردم شهر اراک تردید فرهنگی دارند و باور فرهنگی ندارند، یعنی احساس تعلق به این شهر ندارند، حالا با این شرایط می خواهیم چه بکنیم؟ و علت این امر بر می گردد به اینکه من سیدی به عنوان استاد که در دانشگاه فرهنگ سازی نکرده ام، تقصیر نهادهای فرهنگیمان است که متولی بودند ولی در این حوزه کوتاهی کرده اند، تقصیر آن مدیریت شهری است که نیامده آن المان هایی که به شهر، فرهنگ و هویت بدهد در شهر اراک ایجاد نکرده است.
سیدی تاکید کرد: باید بپذیریم در شهر اراک گسست فرهنگی اتفاق افتاده است، « الوین لویس تافلر» آینده پژوهش بیان می کند تغییراتی که سریع اتفاق می افتد، گسست فرهنگی را ایجاد می کند و بنده معتقد هستم یکی از علل گسست فرهنگی در این شهر بخاطر تغییر کارکرد این شهر از خدماتی به صنعتی بوده است. ما به عنوان شهروند نتوانستیم مفاخر و هویت فرهنگی اراک خود را به نسل بعدی خود انتقال دهیم، شاید مواردی سفارشی از پایتخت بوده که آموزش و پروش اعلام کرده که در اسرع وقت به این مباحث در مدارس بپردازد ولی آشنایی کاملی نسبت به مباحث فرهنگ و هویتی این شهر همچون مفاخر صورت نگرفته است.
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: به نظر بنده این عدم تعلق شهری به عوامل زیادی بر می گردد که اولین عامل آن عدم باور فرهنگی در شهر اراک است، بسیاری از متخصصین و نظریه پردازان بر این باور هستند، اراک باغ شهری بوده که یکدفعه تبدیل به کلانشهر شده است، و به نظر بنده هم درست است زیرا ساخت های لازم را شهر اراک برای کلانشهر شدن پیدا نکرده است، وقتی این زیر ساخت های فرهنگی در این شهر ایجاد نشده است، چه انتظار از این شهر داریم که توسعه فرهنگی در این شهر اتفاق بیافتد.
وی ادامه داد: دومین عامل روح تقلید در این شهر است، منظور از روح تقلید همجواری شهر اراک با شهر تهران و شهرهای پرجمعیت است که باعث شده بسیاری از مردم اراک زندگی انتقالی در این شهرها داشته یا اصلا از شهر اراک به این شهرها مهاجرت می کنند، بنده فکر می کنم شاید یکی از عواملی که باعث شده این فرهنگ و تغییرات فرهنگی در شهر اراک بوجود آید و شهروندان این شهر حس تعلق کمتری به این شهر داشته باشند بخاطر نزدیک بودن به شهر تهران و شهرهای پر جمعیت باشد که این امر باعث بوجود آمدن عدم پایبندی شهروندان اراک به برخی از ارزش ها که هویت این شهر را نشان می دهد، شده است.
رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک تصریح کرد: سومین عامل عدم در نظر گرفتن روحیات نسل جوان و عدم ارتباط آنان با محیط شهر اراک است، ما تا چه حد در ارتباط نسل جوان با محیط اراک پرداخته ایم؟ در قشر زنان هم این پرسش مطرح است؟ همانطور که در نتایج نظر سنجی روزنامه وقایع استان آمده است، خانم ها نسبت به آقایان از کالبد شهری اراک ناراضی بودند و خانم های خانه دار احساس تعلق کمتری به شهر اراک نسبت به آقایان داشتند، استنباط بنده این است که خانم های خانه دار به دلیل اینکه فرصت بیشتری برای ارتباط با شبکه های اجتماعی محلی دارند، بیشتر به این موضوع دست یافته اند که شهر اراک برای آنان جذابیت و تعلق کمتری دارد.
سیدی گفت: المان های شهری در ایجاد هویت و تعلق هر شهری مهم هستند، متاسفانه در شهر اراک هیچ توضیحی درباره المان های نصب شده در میدان ها و فضای شهری آن نشده است و شهروندان نمی دانند این المان با چه هدف و پیامی در شهر قرار گرفته است، انتقاد جدی به مدیریت شهری اینجا وارد است که حتی اندازه یک لوح کوچک نیامده درباره المان های نصب شده در این شهر توضیح دهد.

 بی تفاوت اجتماعی در بین شهروندان شهر اراک بسیار بالا است
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: بی تفاوت اجتماعی در بین شهروندان شهر اراک بسیار بالا است، به همین خاطر شاهد هستیم آمار خشونت فیزیکی در این شهر بالا است، به نظر بنده در شهر اراک نقصان در ایجاد انگیزه برای پرداختن به دستمایه های فرهنگی این شهر داشته ایم، اصلا انگیزه ای برای افراد ایجاد نکرده ایم که به دنبال این دستمایه های فرهنگی بروند، در واقع برای شهروندان این احساس ضرورت ایجاد نشده است، نه تنها مردم احساس ضرورت نکرده اند بلکه نهادهای فرهنگی این شهر هم احساس ضرورت نکرده اند و شاید برای آنان میدان برای به دنبال رفتن اینگونه مباحث داده نشده است.
وی ادامه داد: عامل دیگر در پایین بودن تعلق شهروندان اراکی عدم نقش آفرینی نخبگان فرهنگی بوده است، زیرا شهر فرهنگی نیازمند انسان فرهنگی دارد، انسان فرهنگی نیاز به انتقال فرهنگی دارد، انتقال فرهنگی نیاز به نشر، تولید و دستمایه های فرهنگی دارد.متاسفانه شهروندان اراک نـــه تنها مفاخر خـــود را نمی شناسند بلکه نسبت به نخبگان فرهنگی، علمی و… شهر خود بی اطلاع هستند، وقتی قشر فرهنگی ، قشر دانشگاهی این شهر از نخبگان شهر خود بی اطلاع هستند و ما هم به عنوان سیاستگذار و متولی حوزه فرهنگی شهر کاری نمی کنیم، قطعا باید شاهد کاهش میزان تعلق شهری و آسیب های حاصل آمده از پایین بودن این میزان تعلق در شهر اراک باشیم.

 مدیریت و نهادهای فرهنگی شهر اراک مقصر اصلی در عدم اطلاع مردم این شهر از مفاخرش است
رییس دفتر مطالعات و پژوهش های فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد: تقصیر این عدم اطلاع شهروندان اراک از مفاخر و نخبگان شهر خود را نباید به عهده آنان انداخت، بلکه مدیریت و نهادهای فرهنگی شهر اراک و استان مرکزی در این بی اطلاعی شهروندان مقصر هستند، زیرا مردم به قدری درگیر مسائل اقتصادی، معشیتی و… هستند که شاید اطلاع از این مباحث در اولویت های بعدی زندگی آنان باشد، اصلا فرض را می گذارم من شهروند در خصوص اطلاع از مفاخر و نخبگان شهرم غفلت کردم، ولی ایــن دلیل نمی شود که مدیریت و نهادهای فرهنگی از پرداختن به این امور شانه خالی کند و باید وظیفه خودش را انجام دهد.
سیدی گفت: گاهی اوقات با برگزاری کلاس، درس و دانشگاه نمی توان هویت فرهنگی و هویتی شهری چون اراک را به آن بازگرداند، ولی شاید با یک بازدید از مکان فرهنگی چون موزه مفاخر، پخش فیلم و… بتوان هویت فرهنگی و هویتی شهری را ایجاد کرد. انتقادی که به مدیریت و نهادهای فرهنگی این شهر وارد است در همین نمایشگاه اقوام ایرانی که درمحل نمایشگاه دائمی شهر اراک برگزار شد، چقدر به معرفی هویت فرهنگی شهر اراک پرداخته شد یا در تبلیغات قبل پخش فیلم در سینمای اراک تا چه حد به معرفی این شهر و هویت آن در قالب تیزر یا کلیپی اقدام شد؟ و….متاسفانه این ضرورت برای مدیریت و نهادهای فرهنگی پیش نیامده است که به هویت فرهنگی این شهر بپردازند.

 در شهر اراک گم گشتگی، بی هویتی و ناخواستگاهی دیده می شود
در ادامه این میزگرد توسکی اظهار کرد: ساکنین مناطق حاشیه نشین شهرها دارای عرق هویتی بالا هستند، جمعیت حاشیه نشینی شهر اراک یک چهارم جمعیت این شهر را در بر می گیرد. به دلیل اینکه حاشیه نشین خود را شهروند دوم محسوب می کنـد نمی توان نگاه ساکنین مناطق حاشیه نشین شهر اراک را به کل شهر تعمیم داد و به عبارتی ساکنین مناطق حاشیه نشینی تقابل با شهر هم دارند، ولی اگر بخواهیم از ساکنین مناطق حاشیه نشینی الگو بگیریم، ویژگی هایی که باعث پیوند ساکنین، این مناطق می شود با وجودی که مکانی که در آن زندگی می کنند از نظر تملیکی مشکل قانونی دارد ، ولی با چنگ و دندان از آن محافظت می کنند، نیازها ، همراهی و مشارکت های مشترک دارند، در واقع ساکنین این مناطق دارای درد مشترک هستند و همین منجر به همدلی، همراهی و تا اندازه ای سرمایه اجتماعی در سطح خرد در این مناطق می شود ،ولی در شهر اراک که به عنوان کلانشهر تعریف شده وجود دارد نوعی گم گشتگی ، بی هویتی و ناخواستگاهی دیده می شود. به نظرتعریف کلانشهر برای شهر اراک مصنوعی است.
مدیر انجمن جامعه شناسی ایران دفتر اراک در ادامه گفت: وقتی در مورد اراک و میزان تعلق آنان به این شهر صحبت می شود، باید در نظر گرفت درباره کدام مردم اراک صحبت می کنید، زیرا اراک یک شهر ساخته شده است، اراک شهری همچون همدان، اصفهان و حتی مثل ساوه هم نیست، این شهر با اهداف سیاسی ساخته شد، بعد به شهری در مسیر عبور شهرها (ترانزیتی ) تبدیل و در دهه ۴۰ به بعد تبدیل به شهر صنعتی شد. به نظر من از شهر ساخته شده ، اندازه خودش باید توقع داشت، نمی خواهم عنوان کنم تعلق شهری و هویت در شهر اراک وجود ندارد، بلکه مسیرها و اشکال فراوانی در حوزه تعلق شهری میتواند شکل هم بگیرد همانطور که یک محله هویتش را میتواند بواسطه علقه های محلی حفظ کند.شهری چون اراک که دارای قدمت دویست ساله است میتواند با سیاستگزاریهای فرهنگی، اجتماعی و مدیریت شهری توسعه محور و محله محور هویت مطلوب و تعلق شهری را تولید و حفظ نماید.

 اراک به شدت مهاجر پذیر ولی در عین حال نسبت جنسی آن بالا است
دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی شهر اراک تصریح کرد: اراک جمعیتش به شدت مهاجر پذیر است، ولی نکته اساسی درباره مهاجر پذیر بون شهر اراک این است که مهاجرت ها از کجا صورت می گیرد؟، مهاجرت به شهر اراک از روستاها، شهرهای کوچک و جاهایی است که افراد در آن شهر وامانده اقتصادی و یا حاشیه نشین های شهر هستند، صورت می گیرد. این در حالی است که شهر اراک، بومیان آن به راحتی مهاجر می کنند. یعنی افرادی که اصالتاً اراکی بوده و از چندین نسل قبل تر از خود در اراک ساکن هستند، بسیار اندک است.این مهاجرت فرستی بومیان اراک نیز غالبا به سمت یا کشورهای دیگر است.
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک ادامه داد: بـــه همین خاطر است که تاکید می کنم وقتی تعلق شهری شهروندان اراکی مورد بررسی قرار می گیرد، باید نگاه واقع بینانه داشت و بررسی شود که درباره کدام مردم صحبت می شود، مردمی که اصالتا اراکی هستند یا مردمی که در یک الی دو دهه اخیر به این شهر مهاجرت کرده اند. اراک به شدت مهاجر پذیر ولی در عین حال نسبت جنسی آن بالا است بر اساس آخرین آمار این نسبت ۱۰۳ به ۱۰۰ بود، یعنی نسبت مردان شهر اراک به زنان ساکن در اراک بیشتر است.

 کلانشهر شدن تیر خلاصی بود که به شهر اراک زده شد
وی اظهار کرد: این عدم تعادل نسبت جنسیتی شهر اراک و حتی تردد شبانه روزی به اراک- تهران یا دیگر شهرها این بنوعی نشانگر آن است که اراک شهر ترددی است. علاوه بر همه این مباحث که عنوان شد، یک ضربه و تیر خلاصی ۷ الی ۸ سال پیش به شهر اراک زده شد که هویت و همبستگی این شهر را نابود کرد و آن چیزی جز کلانشهری سازی این شهر نبود، نباید این مساله کلانشهری اراک و تبعات حاصل از کلانشهری برای این شهر را فراموش کنیم، اراکی که در حال هویت یابی و تجدید هویت بود یک دفعه تبدیل به کلانشهر شد، اراک واژه کلانشهر را یدک می کشد، و ویژگی های یک کلانشهر را ندارد.با این رخداد کلانشهرسازی اراک ، آن روستاها و مناطقی چون کرهرود که قدمتشان بیش از شهر اراک بوده و دارای هویت بوده، با این کلانشهر سازی هویت آن ها گرفته شد و به شهر اراک چسبانده شدند و هم اکنون به عنوان حاشیه شهر اراک شناخته می شوند.
توسکی ادامه داد: حاشیه نشین این روستاها و مناطق یک درد است، آن وقت چه انتظاری داریم که میزان تعلق در این شهر بالا باشد. خود اراک هویت ساخت یافته ای ندارد و نتوانسته بومی شهر خودش که در این دویست سال در این شهر زندگی می کردند، را حفظ کند. و حالا این کلانشهر سازی اراک به شدت بر هویت اراک ضربه زده، و‌ تعلق شهری در این شهر بسیار کاهش یافته است.
وی گفت: اگر به مناطق حاشیه نشین شهر اراک مراجعه کنیم، درخواهیم یافت که ساکنین آن از مناطق مختلف کشور هستند، و در شهر اراک تردد می کنند پس می توان نتیجه گرفت شهر اراک را این مجموعه و ارتباطاتشان تشکیل می دهد، نه بومیان اراک که بیش از چند دهه در این شهر زندگی می کردند.
مدیر انجمن جامعه شناسی ایران دفتر اراک تصریح کرد: بومیان اراک که اصالتا زاده شهر اراک باشند، هم اکنون در شهر اراک اندک هستند. شهر اراک آماده کلانشهر سازی نداشت زیرا زیرساخت های فرهنگی، اجتماعی و… کلانشهری را نداشت و همین امر باعث شد صدمات بسیار سنگینی در اثر این کلانشهر سازی به شهر اراک وارد شود. وقتی عنوان می شود تجرد گزینی ،شیوه عمده زندگی جوانان اراک شده است، بالاترین سن ازدواج در شهر اراک مطرح می شود، سرمایه اجتماعی پایینی در سطح میانی دارد آمار بالای تلفات و مصدومین تصادفات و … همه اثرات منفی این کلانشهر سازی است.

 هویت شهر اراک گمشده است
دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی ادامه داد: به نظرم هویت شهر اراک گمشده است، اراک پر حادثه ترین شهر ترافیکی کشوراست، یعنی بیشترین سوانح رانندگی و ترافیکی در رده بین اول و دوم کشور قرار دارد که نزاع بین فردی در این شهر بالا است، میزان تحمل بسیار پایین!
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: در شهر اراک تمایل بالایی وجود دارد که فرهیختگان این شهر معرفی و به آن ها پرداخته شود، ولی سوال اینجاست چند نفر فرهیخته پرور و فرهیخته دوست هستند؟ من شهر اراک را در دسته بندی های جامعه شناسی شهری در دسته شهرهای پیک نیکی همچون کرج قرار می دهم، شهر پیک نیکی، ترددی است و در آن عرق و ماندگاری ایجاد نمی شود، فرار نخبگان و فرهیختگان از اراک بالا است.
وی گفت: بر اساس پژوهشی که توسط «رعنا شیخ بیگلو»استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شیراز با عنوان «ادراک شهروندان از محیط های پاسخده شهری و نقش آن در تعلق مکانی (مطالعه موردی: شهر اراک)» در سال ۹۶ انجام شد، در نتایج این پژوهش از اراک آمده است:
شهر اراک از جمله شهرهایی است که گذار سر یع آن از یک جامعه سنتی به مدرن و همزمان با آن، رشد اقتصاد دوگانه سنتی و مدرن، ساختار دوگانه اجتماعی، میزان بالای مهاجرت و غیره منجر به ایجاد ساختار کالبدی خاصی در این شهر شده است. درواقع، مطلوبیت فضاهای شهری و محله های مسکو نی در ابعاد مختلف؛ اعم از کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و زیبایی شناسی بهشدت متأثر از عوامل مذکور بوده که در نهایت، منجر به تنزل رضا یتمند ی شهروندان از کیفیت برخی محیطهای شهری شده است. شهری با مهاجرت بزرگ و انواع مهاجرانی که غالبا از قشر کم برخوردار شهرها و مناطق دیگر است.
توسکی ادامه داد: علاوه بر مهاجرت بومی ها، مهاجرت داخل شهری هم در شهر اراک بسیار بالا است، مردم شهر اراک مدام در مشاور املاک مکان زندگی خود را عوض می کنند، مدام از محله ای به محله دیگر ساکن می شوند برای اینکه دنبال هویت گمشده است، در واقع جابه جایی مردم در داخل شهر هم بالا است، برای اینکه شهر اراک محله محوری نیست به همین خاطر است میزان تعلق شهری در مناطق حاشیه نشین شهر اراک بیشتر از محیط شهری آن است چون مناطق حاشیه نشین شهر اراک ساختارش محله ای است و مردم نسبت به آن منطقه عرق دارند.
مدیر انجمن جامعه شناسی ایران دفتر اراک تصریح کرد: متاسفانه محله در شهر اراک شکل نگرفته است، در همچنین محیطی بنده فکر می کنم هــر چند زیرساخت های تاریخی شهر اراک مقداری زمینه هویت به این شهر را داده است ولی بعد از آن کار نشده است، و فقط در این شهر صنعت مانده است، هرچند در سطح شهر شاهد هستیم بنرهایی با عنوان اینکه شهر اراک، شهر صنعتی نیست نصب شده است، ولی پرداختن به این موضوع دیر و ناهمنوا با دیگر ابعاد توسعه شهری شروع شده است، اگر چه جامعه شناسان موضعی پراگماتیستی(عمل گرایی)دارند و کوچکترین روزنه ای را برای اصلاحات و بازبینی ها و ترمیم مغتنم می شمارند ولی نسبت به شهرهای همدان، اصفهان و حتی شهر ساوه که دچار قومیت ها و چندتکه گی زیاد است، بسیار سخت است.

 اراک دارای سرمایه اجتماعی منفی است
دبیر هیات اندیشه ورز استان مرکزی گفت: تعلق شهری یکی از شاخص های سرمایه اجتماعی است، یعنی اگر اعتماد اجتماعی قوی تر در نظر بگیریم ولی احساس اطمینان به یکدیگر، احساس همدلی، احساس تعلق از شاخص های اصلی سرمایه اجتماعی است.سرمایه اجتماعی در کلان کشور پایین است، بالاخص در سطح میانی پایین است، یعنی اعتماد به سازمان ها و نهاد ها پایین است، و این امر بدین خاطر است که مردم بازخورد ها و کارکردها ثمربخش و مثبت از سازمان ها و نهاد ها را متناسب با نیازها و مسایل اجتماع ندیده اند.
استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اظهار کرد: آنچه که در رابطه با اراک قابل توجه است، ما شاهد سرمایه اجتماعی منفی در این شهر هستیم. بحث سرمایه اجتماعی منفی را صاحب نظران سرمایه اجتماعی جهان همچون «فوکویاما» مطرح کردند، سرمایه اجتماعی منفی یعنی جایی که سرمایه اجتماعی میانی به شدت صدمه خورده است که به دنبال آن سرمایه اجتماعی کلان کاهش پیدا می کند. وقتی سرمایه اجتماعی میانی صدمه دیده و کاهش پیدا کند، سرمایه اجتماعی خرد و درون گروهی و بسته رشد می کند.
وی گفت: سرمایه اجتماعی خرد، یعنی افراد در درون خانواده خود فقط به یکدیگر اعتماد دارند، این اعتماد چون شعاع ندارد و منجر به خیر عمومی نمی شود، این سرمایه اجتماعی نیست بلکه سرمایه اجتماعی منفی است، یعنی مدام شاهد فزونی جمع های فروبسته هستیم سرمایه اجتماعی باید منجر به خیر عمومی شود یعنی باید به گروه های اجتماعی، لایه های مختلف جامعه منتقل شود.
توسکی اظهار کرد: سرمایه اجتماعی منفی خطرناک است و باعث می شود در شهری چون اراک گریز از مرکز برای افراد آن شکل بگیرد به همین خاطر است میل ماندگاری و میل گفتگو در شهر اراک است. بر اساس یافته های جهاد دانشگاهی استان در سال ۹۰ در خصوص توسعه فرهنگی استان ، میزان خود محوری و خود مداری در مردمان شهر اراک به نسبت بالا تر است، یعنی میل افراد به گفتگو و تفاهم با یکدیگر است، به همین خاطر شاهد هستیم در این شهرآمار نزاع، درگیری ها و دعواها، تصادفات و… بالا است.
مدیر انجمن جامعه شناسی ایران دفتر اراک با بیان اینکه مهمترین شاخص تعلق شهری را احساس شادابی و سر زندگی است، گفت: این شادابی و سر زندگی دارای ویژگی های است که در چهار سطح، شادابی و سرزندگی اقتصادی، شادابی و سرزندگی فرهنگی، شادابی و سرزندگی اجتماعی و شادابی و سرزندگی محیطی با رویکرد محیط زیستی قابل بررسی است که شهر اراک در تمام این چهار سطح مشکل دارد.

 اراک از کمبود شدید مدیران فرهنگی نهادها با تخصص هنر رنج می برد
تعلق شهری ایجاد نمی شود تا زمانی که حس مکانی ایجاد می شود، یعنی فرد در ابتدا به این مکان احساس پیدا کند، سپس حس تعلق در فرد ایجاد شود و اگر بخواهیم در حوزه تعلق شهری مطالعه شود، بهتر است در چهار زیر ساخت سرزندگی و احساس شادی که از مهمترین ویژگی های تعلق شهری است، مطالعه صورت گیرد.
در ادامه این میزگرد مدیر گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اظهار کرد: متنی را از محمود سریع القلم مطالعه می کردم، که وی اشاره به کتابی تحت عنوان «چرا انسان ها شورش می کنند؟» نوشته «تد رابرت گر» داشتند، در این کتاب وی عنوان می کند ریشه خشونت درواقع به ستوه آمدگی، محرومیت و انباشت عقده های اجتماعی است که بوجود می آید.
مهدوی هزاوه گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، فردی به نام آقای داود آبادی در شهر اراک به عنوان مدیر کل فرهنگ و هنر خدمت می کرده است و هنوز هم وی در قید حیات هستند، جالب اینجاست این فرد مدیر کل فرهنگ و هنر اراک است و دارای مدرک کارشناسی تئاتر از دانشگاه تهران هستند. بنده یک رصد اجمالی روی رزومه مدیران فرهنگی که بعد از پیروزی انقلاب تا کنون در شهر اراک خدمت می کرده اند، انجام داده و دریافتم که تقریبا بسیاری از مدیران فرهنگی نهادها و سازمان های دیگر این شهر، هیچگونه تخصصی در زمینه هنر نداشته اند.
فعالیت های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری اراک کاملا تقلیدی و خود اراک، هویت آن بایکوت شده است
عضو هیات علمی گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک تصریح کرد: یکی ازانتقادهای جدی که هنرمندان شهر اراک به شهرداری دارند، بحث فعالیت های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری اراک است. به عنوان مثال برنامه هایی که در قالب جُنگ در پارک ملت شهر اراک در شب های تابستان سال گذشته برگزار می شد، کاملا تقلیدی و فاقد نوآوری و نگاه خلاقانه بود.
علاوه بر این مورد در برنامه هایی که توسط این سازمان برگزار می شود، از هنرمندان غیر بومی استفاده می شود. به عنوان مثال جشنواره «داستان و شعر ملی اراک» شاهد هستیم در این برنامه از هنرمندان و نیروهای این شهر هیچ استفاده ای نشده است.
اساتید و داوران این جشنواره را می شناسم که جز بهترین های شعر و داستان هستند، ولی انتقاد این است چرا با وجود اینکه در شهر اراک شعرا و نویسندگان مطرحی وجود دارد، افرادی خارج از استان به عنوان داور این جشنواره انتخاب و معرفی می شوند. البته ممکن است یک موسسه خصوصی جشنواره ای برگزار کند و بخاطر جلب مخاطب، از چهره های برند و ملی استفاده کند که اشکالی هم ندارد؛ اما این رویکرد از موسسات عمومی و دولتی چندان پذیرفته نیست. حتی موضوعات جشنواره هم هیچ ربط مستقیمی به اراک ندارد، در ضمن به نظرم یکی از وظایف سازمان های فرهنگی برندسازی هنرمندان همان شهر است.
مدیر گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک ادامه داد: در بسیاری از برنامه ها و فعالیت های هنری و فرهنگی شهر اراک که توسط نهادها و سازمان های فرهنگی چون سازمان فرهنگی و هنری شهرداری اراک برگزار می شود، خود اراک و هویت آن حذف شده و به نوعی بایکوت شده است.
استعدادهای فردی در شهر اراک هیچ وقت بروز پیدا نمی کند. دراین شهر به ظاهر کلانشهر، هنرمندان تئاتر مطالبه بیست ساله ای مبنی بر ساخت «بلک باکس» دارند. در صورتیکه در شهری دیگر که در مقطعی به عنوان مدیر گروه در یکی از دانشکده های هنری خدمت می کردم، ظرف شش ماه یک بلک باکس در آن دانشگاه تاسیس شد. بیست سال است در این شهر هنرمندان و بچه های تئاتر مکـاتبه کـــرده اند، قـــول می گیرند، وعده می گیرند که یک بلاک باکس در شهرشان افتتاح شود ولی تا کنون هیچ اتفاقی نیفتاده است، این نشان می دهد امکانات سخت افزاری تئاتر در این شهر صفر است. نکته عجیب و قابل تامل این است که طی این چند سال جشنواره تئاتر استانی به دلیل اینکه اراک بلک باکس ندارد در شهر ساوه برگزار می شود! شما نگاهی به آمار مهاجرت هنرمندان اراک به تهران بیندازید. متوجه این وضعیت اسفناک خواهید شد.
مهدوی هزاوه اظهار کرد: فرهنگسرای آیینه به جای اینکه از هنرمندان تئاتر حمایت کند، اعلام کرده است هر نمایشی می خواهد در این مکان اجرا شود باید کارگردان یا مسئول گروه نمایش شبی ۲۰۰ هزار تومان به حساب آن واریز کنند. اکثر تماشاگران تئاتر مهمان هستند و مردم استقبالی از تئاترهای شهر ندارند. البته من هم موافقم که بخشی از مشکلات هم شاید به عدم توانایی هنرمند در جذب مخاطب مربوط باشد اما در همه جای دنیا به تئاتر سوبسید تعلق می گیرد.

فضای غالب فرهنگی در اراک هنوز سرگردان بین سه کهکشان شفاهی و چاپی و الکترونیکی است
عضو هیات علمی گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک ادامه داد: ما تجربه «رئالیسم سوسیالیستی» را داشتیم که مثلا در آن دوره کتاب «دکتر ژیواگو» نوشته شده ولی به دلیل اینکه وابستگی ایدئولوژیکی به آن جریانات خاص ندارد، مورد غضب واقع می شود. هنر بستر آزاد و رها نیاز دارد. ذات هنر در شکستن قواعد است. مسولان کمتر شناخت واقع بینانه ای از هنرمندان دارند. عموم مسولان، هنرمندان را افراد لاابالی و… تصور می کنند. همین می شود که در شهر اراک متاسفانه پدیده مهاجرت بالا است، حتی دانشجویان رشته های هنر، وقتی یک ترم تحصیل می کنند، عنوان می کنند که تمایل به مهاجرت به تهران دارند. اگر تقسیم بندی دکتر محسنیان راد در کتاب« ایران در چهارکهکشان ارتباطی »را بپذیریم به نظرم فضای غالب فرهنگی در اراک هنوز سرگردان بین سه کهکشان شفاهی و چاپی و الکترونیکی است. حتی شاید کهکشان شفاهی غلبه هم دارد.
بخشی دیگر از هنرمندان، بنا به دلایلی در شهر اراک مانده اند و می خواهند کار هنری انجام دهند. شاهد هستیم هیچ حمایتی از این ها صورت نمی گیـرد. نمایش هایی با رویکرد دینی، توسط نهادهای مختلف مورد حمایت قرار می گیرند و بیشترین اعتبار به آن ها اختصاص داده می شود. همین مساله منجر به بسط فضای تملق و ریاکاری و تظاهر هم شده است.
مدیر گروه هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: در همین سه الی چهار ماه اخیر استاد حجت الله سبزی به عنوان پیشکسوت تئاتر اراک قصد داشت نمایش«دیکته» اثر «غلامحسین ساعدی» را به صحنه ببرد. این نمایشنامه مربوط به دهه ۴۰ شمسی است و در واقع نمایش راجع به خفقان کشور در دهه ۴۰ است. شورای نظارت و ارزشیابی ارشاد استان به این کار برای اجرا مجوز نداد و به نظرم مهم ترین دلیل عدم مجوزشان این بود که نمایش دارد شبیه سازی می کند و می خواهد عنوان کند خفقان هم اکنون در کشور در حال اتفاق افتادن است.
وی ادامه داد: آقای سبزی برای اینکه این نمایش نامه مجوز بگیرد، به شورا پیشنهاد داد هر روز قبل از اجرا خود شخص او، به تماشاگران اعلام می کند: این نمایش مربوط به دهه ۴۰ است!ولی متاسفانه قبول نکردند، وقتی برای اعضای شورا استناد آوردیم که این نمایش دو سال گذشته در دماوند اجرا شده است، در پاسخ گفتند استان تهران فرق دارد! مگر ساختار ملوک الطوایفی بر کشور حاکم است؟ این نمایش در دماوند اجرا شده است. سوال اینجاست که آیا شهر دماوند شاخص های فرهنگی و اجتماعی اش از شهر اراک بالا تر است که هنرمندان شان می توانند این نمایش را اجرا کنند ولی در شهر اراک امکان پذیر نیست؟

هنر و فرهنگ در شهر اراک فضای ایدئولوژیک به خود گرفته است
مهدوی هزاوه تاکید کرد: متاسفانه بعضی از افرادی که عضو نظارت و ارزشیابی تئاتر استان هستند علیرغم توانایی ها و تخصص شان محافظه کارانه و سیاسی نگاه می کنند. در هر حال ، هنر و فرهنگ در این شهر فضای ایدئولوژیک به خود گرفته است و سیاستگذاری فرهنگی نیاز به تصحیح دارد و همین سیاست گذاری غلط و ایدولوژیک شدن فضا، فرهنگ این شهر و فعالیت های فرهنگی آن را تحت الشعاع قرار داده است و باعث شده تا برنامه و فعالیت های فرهنگی و هنری این شهر کمترین نقش را در افزایش تعلق شهروندان شهر اراک داشته باشند. ضمن اینکه هنرمند ابتدا باید خودش به زادگاهش عشق بورزد تا بتواند در آثارش این مساله را بازتاب دهد.
در ادامه میزگرد صالحی گفت : امروز مسئله کاهش حس تعلق فقط مسئله اراک و ایران نیست بلکه پدیده ای است که در نظام های سرمایه داری و سوسیالیستی به عنوان فرزندان تفکر مدرنیته و جایگزین انسان مداری و انتقال پایگان شناخت از واقعیت به ذهن ایجاد شده و همه دنیا با آن روبرو است.کاهش حس تعلق نتیجه شتابزدگی بشر در مسابقه پول و قدرت و عدم توجه به ساختار واقعیت انسانی و طبیعت است.بشر امروز به دلیل تقلیل از معرفت هویتی به معرفت ماهیتی حس تعلق خود را به مکان و زمان از دست داده و سرگردان شده و شاید شهر اراک در ایران به عنوان شهر گذار به عنوان شهری سرآمد گرا ، در بی هویتی غوطه ور است. مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی اراک بیان کرد: در ابتدا می بایست منظور از کلمه هویت که شدت بزرگ آن حس تعلق است و ما آن را بعد از انقلاب درشهدا به عنوان نمونه های ناب تجربه کردیم معلوم گردد.شهدا در حس تعلق شدید به انقلاب و اهداف و آرمان هایی که شاید امروز دستخوش بی تعلقی شده است اعتلای عالی به معرفت حقیقی و هویت شدید را به دنیا نشان داده اند.
وی تصریح کرد: : امروزه در ایران هویت بیشتر به عنوان یک حس نوستالژیک که ریشه در گذشته ظاهری دارد تعریف می گردد.به عنوان مثال منظور از هویت در معماری یعنی استفاده از گنبد و طاقهای معماری گذشته و منظور از رستوران سنتی یعنی مردم روی تخت بنشینند و در فضایی پر از آجرهای خشتی و تاریک قلیان و چایی استفاده کنند. اتصال هویت به یک گذشته صوری که شاید در زمان خود شایسته بوده ولی امروز تاریخ مصرف خود را از دست داده کار صحیحی نیست. چراکه انسان به عنوان موجودی خلاق و پویا در طول کمیت های زمان و مکان گذشته را در تغییر و پویایی صورت و حفظ و ثبات مفاهیم می فهمد. نمایش ظاهر معماری کلاسیک ایران شاید برای توریست های خارجی به عنوان ایجاد شناخت از سرزمین ایران مفید باشد ولی برای مردم ایران فقط گذشته است.
صالحی گفت : نمایش تاریخ هویت در محدودی از ساختمانهای خاص سیاسی و حکومتی با توجه به اشکال ظاهری گذشته معماری و شهرسازی کلاسیک به دلیل معرفی به جهان شاید مجاز باشد اما هویت به معنی این همانی با محیط که از شاخص های مهم کیفیت زندگی اجتماعی است می بایست بیشتر در توجه به معماری و شهرسازی به عنوان عوامل شناخت و آشکار کننده خواص محیط انسانی و طبیعی شکل بگیرد.
استادیار گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد: این همانی با محیط (حس تعلق ) که از امکان معرفت محیط نشات می گیرد و نتیجه اش یافتن خود و تعریف من و خودم برای انسان است که در این راستا انسان استفاده کننده از فضای شهری آغاز فعالیتی هدفمند را جهت تعامل تمدن و فرهنگ در یک حرکت رفت و برگشت ادراک می آزماید و محیط برای او ارزش آفرین شده و ماندن و ساختن را به ساختن و رفتن ترجیح می دهد.
مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک گفت: هویت یک مفهوم کیفی است و بیشتر با معرفت و ادراک ارتباط برقرار می کند. سنجش هویت در یک محیط یا ناحیه مسکونی و شهری می بایست بیشتر بر شاخص های رفتار ادراک صورت گیرد، همچنان که ممکن است شهری از لحاظ امکانات کمی و عملکردی در شرایط بسیار مناسبی باشد ولی مردم آن شهر حس تعلق مناسبی به محیط نداشته باشند. در واقع تعریف عملکرد بر اساس فضای مفید به عنوان مالکیت شخصی و قابل فروش و مشاع به عنوان فضایی غیر مفید و دور ریز که قابل تملک شخصی نیست از معضلات بزرگ تبدیل کیفیت معرفتی به کمیت اقتصادی کالایی و سرآغاز فقدان هویت است. هویت در پویایی و نه در انجماد قابل تعریف است همانند ژن هایی که از گذشته به حال انتقال پیدا می کنند و شامل کروموزومهایی هستند که در عین حفظ اصالت و انتقال آن در طول زمان و مکان خود را با حال و آینده تطبیق می دهند.
وی اظهار کرد: معماری و شهر سازی به عنوان زیر مجموعه هنر تا زمانی که از تعریف هنر به عنوان عامل تفریح و سرگرمی سیراب می شود به سر منزل مقصود نخواهد رسید.تا زمانی که ما هنر را از زندگی جدا می کنیم و فقط به عنوان عاملی ابزاری جهت تزیین و نمایش خالی از مفهوم و تبلیغاتی معنی می کنیم نمی توانیم هنرمند و هنر را از کنج عزلت در بطن زندگی تعریف کنیم.به عنوان مثال شعر فارسی در گذشته درباره کارکردهای زندگی تعریف شده و شاعر جایگاه ارزشی به عنوان ارائه مفاهیم زندگی داشته است ، اشعار محلی بازگو کننده برداشت محصول، درو کردن، جنگیدن ، ازدواج، عشق، و حفظ ارزش ها بوده است و نقاشی فراتر از واقع نمایی طبیعی به دنبال نمادین کردن مفاهیم انسانی در ابدیت زمان و مکان بوده و مورد هدف آن روح انسان و هدف آن ایجاد آسایش و تبدیل آن به آرامش بوده است؛ اما امروزه هنرمند با هدف قرار دادن غریزه به جای شناخت تبدیل به پدیده ای تبلیغاتی و فردی شده است.
مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد : معماری و شهرسازی یک شهر بیشترین تاثیر را بر روی تعلق شهری می گذارد ولی معماری و شهرسازی صحیحی به دلیل جداسازی قسمت هنری با قسمت کارکردی اتفاق نیفتاده است. چرا که قسمت کارکردی به عنوان یک عامل ضروری که اول مورد نیاز مردم است مورد توجه قرار گرفته و قسمت هنری به عنوان پدیده ای پر هزینه و غیر ضروری که تنها مربوط به قشر ثروتمند می باشد تعریف شده است. معماری به عنوان هنر حتما در قضاوتی از پیش تعریف شده که مناسبات امکان رسانی حکومت بر اقشار ضعیف و شهروندان را دچار مشکل می کند شکست میخورد و همواره به بی نهایت های دوری تبدیل می شود که غیر قابل تعریف است.
وی ادامه داد: در حوزه های هنری دیگری غیر از معماری و شهرسازی نیز با همین تفکر مواجه هستیم. تفکر اقتصاد گرا به فرد و نه جامعه و نگاه تخلیه غریزه و تبلیغ صوری به عنوان جایگزین هنر بر اساس اقتصاد ارزش افزوده اجتماعی و تعریف و تبلیغ هنر بعنوان تفهیم مفاهیم از پیش تعریف شده سیاسی و استفاده ابزاری در راستای تقویت قدرت و جداسازی دائمی هویت مفهومی و تبلیغ هویت ظاهری بعنوان بازگشت به گذشته، هنر موسیقی را به برگزاری کنسرت های مقطعی و هنر نقاشی را محدود به برگزاری جشنواره های کودکان و تحریک حس تحسین والدین بعنوان پیشرفت هنری و برگزاری نمایشگاه های نقاشی بسیار محدود که هیچ مخاطبی قدرت درک تابلوهای نصب شده را ندارد تبدیل کرده است. با برگزاری نمایشگاه های هنری که یا مولد پول نباشد و یا مثلا در کنسرت های موسیقی پول در تقویت نظام سرمایه گذاری محدود قرار گیرد، نمی توانیم به آینده هویتی هنر امیدوار باشیم. ایران کشوری مصرفی و نه تولیدی است، بعنوان کشوری که درآمدی وابسته به نفت دارد و مسابقه بر سر خرج کردن و تصاحب دلارهای نفتی توسط اقشاری خاص و نه عموم مردم است، تا زمانی که نتوانیم تولید ملی یعنی تولیدی وابسته به نمایش هویت مفهومی را جایگزین تبلیغ مصرفی تقلیدی و بی هویت کنیم و هنر را در تعریف عاملی جهت دانایی به تولید وصل نکنیم صحبت از پیشرفت هنر بی مفهوم است.
استادیار گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اذعان کرد: تا زمانی که پدیده در دست صاحبش نباشد بی ریشه و بی هویت باقی خواهند ماند و مصداق این مثل جاری در ایران می شود که (مگر بر سفره پدر و مادر نان نخوردی) اوضاع ساختمان سازی اصلاح ناپذیر است. تا زمانی که عــنان اختیــــار ساختمان سازی در دست بساز و بفروش به عنوان مولد ساختمانی کالایی تبلیغی و فرد گراست که فقط به اقتصاد فردی خود و نه جامعه می اندیشد و حاضر است امکانات شهری و سرمایه های ملی را تنها به خاطر موفقیت ساختمانی خویش در راستای تولید مقطعی پول نادیده بگیرد و صدور حق ساخت در دست شهرداری است که بجای ایجاد امکان تنفس در شهر، نفس شهروند را جهت تامین حقوق کارمندان خود می گیرد و غم انگیزتراز هر چیز اینکه سازمان های نظام مهندسی و وزارت مسکن و شهرداری جهت تامین پول به بساز و بفروش کمک رسانی می کنند و نام آن را کمک به پویایی اقتصاد ساختمان می گذارند، معمار و شهرساز و محقق و جامعه شناس و مدیریت شهری و … بعنوان صاحبان علمی هنر معماری و شهرسازی فقط با چشم گریان تماشاچی هستند.
صالحی گفت:این سنگینی وزنه به نفع اقتصاد و کمک به اقتصاد تک بعدی مصرفی (معماری بعنوان مصرف کننده محیط انسانی و طبیعی و نه احترام به حفظ و ساماندهی محیط) تعادل فی مابین هنرمند – مخاطب – حمایت کننده و تولیدکننده را برهم زده و برنامه ریزی جهت هماهنگی و حفظ ارزش های هویتی را دچار چالش های بدی کرده است.
مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی اراک افزود: معماری کلاسیک ایران با هویت است چراکه با توجه به بوم منطقه به معنی لحاظ کردن محیط طبیعی شامل آب و هوا و اقلیم و جغرافیا و نور و سایه و خط افق و … و محیط انسانی شامل فرهنگ و اجتماع و تمدن و … ساخته شده است و هنر بعنوان عامل دانایی فردی و اجتماعی تعریف شده است.معماری امروز در بی هویتی محض نتیجه نگاه کمی به انسان بعنوان موجودی که فقط حق زنده ماندن دارد نه زندگی کردن باعث توقف ادراک بوم منطقه و هویت شده است.
مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اظهار کرد: سایه سیاست و اقتصاد بشدت به ارزش های فرهنگی دیده می شود و این امر بشدت نابود کننده است چراکه فرهنگ به عنوان عامل شاخص مهم هویت در شرایط محیطی گفتمان و نه القای گفتمان قابل تعریف است.
وی گفت:آنچه واضح است القای واقعیت بجای فهم واقعیت منطبق بر ساختار انسان بعنوان موجودی اندیشمند نیست. چهار پروژه از نوسازی مدارس شهر اراک را بنده طراحی کرده ام، در مراحل طراحی هر چهار پروژه مورد توجه بسیار قرار گرفت اما بعنوان مثال پروژه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در پارک شهر بگونه ای ساخته شده که تمامی ارزش های معماری آن نابود شده است. بنده بعنوان طراح کنار گذاشته شده ام این بنا بدون توجه به ارزش های زمان طراحی که مورد تایید سازمان نوسازی مدارس بود ساخته و تغییر پیدا کرد.
صالحی ادامه داد: در این گزارش نمی خواهم به پروژه هایم اشاره کنم بلکه هدف از مطرح کردن آن بعنوان یک تجربه عملی که در اراک اتفاق افتاده است به این خاطر بود که نظام اندیشه مسلط در فرهنگ ساختمان سازی را مورد نقد قرار دهند که چگونه تصمیمات مخرب بعنوان عدم مشورت و هماهنگی و توجه به این سادگی اخذ می گردد اما مطالعه و بررسی به مفهوم انجام تخصصی و فنی توسط فرد و یا افراد شایسته اینقدر سخت و مخاطره آمیز است.
مدیر گروه مهندسی معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد:طراحی معماری بعد از تحقیق کار معمار با ارائه تجربه کافی است و نه مهندس عمران، ارزیابی بعد از ساخت کار جامع شناس است نه مهندس عمران. بنده اگر جسارت کرده و نام تخصصی را در این گزارش بردم فقط اشاره به این موضوع است که بردن نام مطالعه و تحقیق صوری و نه واقعی به معنای انجام صحیح کار نیست. شاید بهتر باشد که شهرداری به جای تامین مقطعی پول کارمندان از طریق فروش شهر به عده ای محدود به دنبال مفاهیمی از قبیل برنامه ریزی و برنامه دهی، توسعه پایدار و توسعه درون زاتوجه به شاخص های فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی، سنتی، به طور همزمان و نه تک بعدی و تجزیه و تحلیل تخصصی پروژه های ساخته شده بعنوان درس گرفتن از تجربه باشد که ساختار کنونی شهرداری را دارای چنین توانی نمی بینم.

 اراکی ها هویت محلیشان ۴۶ درصد و افتخار به بعد ملیشان ۸۶ درصد است
در ادامه میزگرد فتح آبادی اظهار کرد: نتایج تحقیق و بررسی میدانی روزنامه وقایع استان درباره میزان تعلق شهری شهروندان اراکی را تایید علمی می کنم، دلیل تاییدم به این بر می گردد که تا کنون سه پیمایش ملی در سطح کشور که وزارت کشور، جهاد دانشگاهی کشور، دانشگاه تهران و نهادهای ملی در آن نقش داشتند، این تحقیقات هم برش های استانی و هم برش های شهری داشته اند.
وی با اشاره به بخش های پیمایش ملی، گفت: نتایج این پیمایش ملی به نتایج نظرسنجی روزنامه وقایع استان نزدیک است. «موسسه مطالعات ملی » تحقیقی تحت عنوان «پیمایش هویت جمعی ایرانیان» انجام داده است که نتایج این تحقیق نشان می داد اراکی ها هویت محلیشان ۴۶ درصد و افتخار به بعد ملیشان ۸۶ درصد است. مشاور اجتماعی استاندار مرکزی تصریح کرد: بحث تعلق، وابستگی اجتماعی به مکان تابع متغییرهای بسیار پیچیده ای است و متغییرهای بسیار زیادی در آن تاثیر دارد. اگر بخواهیم تعلق اجتماعی را صرفا بررسی کنیم، باید سایر شاخص ها و داده های اجتماعی را نیز در کنار آن بررسی کنیم.

 ارزیابی مردم به آینده در اراک ۱۵٫۸ درصد است یعنی مردم این شهر به آینده اعتمادی ندارند
فتح آبادی با اشاره به پژوهش‌ها انجام شده در سال ۹۳ در زمینه «سنجش سرمایه اجتماعی»، گفت: مطالبی که در ادامه گزارش می دهم مربوط به برش خاص زمانی از مدیریت شهری و یا مسئولیت شهری نیست، زیــــرا بحث های تعلق شهری مربوط به دوره خاصی نیست، بلکه باید در بازه زمانی ۴۰ الی ۵۰ ساله مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. ارزیابی مردم به آینده در اراک ۱۵٫۸ درصد بوده است، یعنی مردم اراک به آینده اعتمادی ندارند. در بحث شعاع روابط با همسایه ها در شهر اراک ۱۷٫۷ درصد بوده، یعنی آن تعامل و ارتباطی که مردم در شهر اراک با یکدیگر دارند بسیار پایین است که در این بحث استان مرکزی در بخش شهرهای مرکز استان رتبه سوم کشور را داشته است.
وی ادامه داد: در بخش شعاع روابط با همشهری ها و غریبه ها در شهر اراک ۱۵ درصد بوده که رتبه ۵ کشوری را از لحاظ پایین بودن روابط با همشری ها و غریبه ها در کشور به خود اختصاص داده است. در بخش رضایت از محل سکونت ۵ درصد از شهروندان اراکی اعلام کرده اند، از محل سکونت خود رضایت دارند، ۱۷ درصد گزینه زیاد، ۴۰ درصد گزینه تا حدودی، ۱۶ درصد گزینه کم و ۱۷ درصد گزینه خیلی کم را انتخاب کردند، وقتی درصد گزینه ها را با هم جمع می کنیم ۶۳ درصد شهروندان اراکی به نوعی آن رضایت لازم از محل سکونت خود را نداشته اند، همچنین تمایل مهاجرت اراکی ها به شهرهای دیگر ۳۳٫۸ درصد گزارش شده است،
مشاور اجتماعی استاندار مرکزی اظهار کرد: تحقیقی دیگر در سال ۱۳۹۵-۱۳۹۴ تحت عنوان« وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه ایران » انجام شدکه در این تحقیق ۳۳٫۸ درصد اراکی ها اعلام کردند مایل هستند به شهرهای دیگر کشور مهاجرت داشته باشند، که اولویت آن ها برای مهاجرت ابتدا تهران و سپس شهرهای اصفهان و مشهد است. فتح آبادی گفت: در بخش بررسی علل تمایل به مهاجرت، اراکی مشکلات اقتصادی، بیکاری، نبود امکانات تفریحی و رفاهی، آینده فرزندان، مشکلات زیست محیطی و… را علت تمایل مهاجرت به شهرهای دیگر اعلام کرده اند. همه این شاخص ها و آمارها که بخشی از آن نشان می دهد نتایج نظر سنجی وقایع درباره میزان تعلق شهروندان اراکی از لحاظ علمی درست است.

۴۶ درصد جمعیت مردم شهر اراک بومی هستند
وی عنوان کرد: موضوعی که باید در تحقیقاتی که در آینده درباره شهر اراک لحاظ شود این است که بر اساس تحقیقات صورت گرفته، افرادی که از ابتدای تولد در شهر اراک متولد وزندگی کرده اند، ۴۶ درصد است، یعنی ۴۶ درصد از ساکنین شهر اراک به نوعی متولد این شهر بودند، قطعا این درصد کم از شهروندان اراکی بر روی کاهش تعلق شهری در این شهر تاثیر به سزایی دارد.
مشاور اجتماعی استاندار مرکزی در ادامه گفت: بحث اندیشه تعلق اجتماعی بیشتر توسط جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی برای تحلیل رفتار و تحلیل های اجتماعی به کار می رود، امروزه ثابت شده است که تعلق اجتماعی، وابستگی اجتماعی جز ضرورت های زندگی است، و به عنوان مهمترین منبع هویت ساز شناخته می شود. اگر تعلق اجتماعی و وابستگی اجتماعی را ارتقا دهیم، قطعا روی هویت افراد تاثیر می گذارد.
فتح آبادی بیان کرد: امروزه تغییرات اجتماعی که در لوای تکنولوژی و فن آوری اطلاعاتی صورت می گیرد، همه عرصه های زندگی را دگرگون کرده و تمام معقولات اجتماعی همچون تعلقات اجتماعی، رضایت اجتماعی، رفاه اجتماعی، و…همه در حال دگرگونی است، اینطور نیست که کاهش تعلق اجتماعی مربوط به اراک، تهران و یا جای دیگر باشد، بلکه تمام دنیا با این موضوع درگیر است چون انسان ها در این راستا به دنبال رفاه و آرامش بیشتری هستند. انسان امروز معنای زندگی برایش نسبت به گذشته فرق کرده است، هم اکنون به دنبال مهاجرت برای دستیابی به سطح بالای رفاه و امکانات اجتماعی است.
وی افزود:امروزه دنیای تکنولوژی و مسافرت ها این قابلیت و ظرفیت ها را برای افراد ایجاد کرده که مکان ها را با یکدیگر پیوسته مقایسه و ارزیابی کند، در این ارزیابی هر چقدر آن مکان برجستگی و قابلیت داشته باشد قاعدتاً فرد تعلقش به مکان موجود کاهش پیدا می کند و به مکان جدید وابستگی اش افزایش پیدا می کند، به همین خاطر است که تعلق در سکونتگاه های غیررسمی همچون اراک بالا است چون فرد قبل ازحضور در سکونتگاه غیر رسمی جایی که زندگی می کرده سطحش پایین تر بوده است، پس باید به مکان جدیدش احساس تعلق بیشتری کند.
مشاور اجتماعی استاندار مرکزی اذعان کرد: جامعه شناسان و روانشناسان اجتماعی تعریفشان از محیط، مجموعه ای از عناصر طبیعی، آثار و منابع انسانی اعم از تاریخی، آداب و رسوم و… است ، حال هر چقدر این فضا برای زیست انسان مطلوب تر باشد در نتیجه تعلق انسان به آن مکان افزایش پیدا می کند . در مکانی که عناصر طبیعی برجسته است، طبیعی است که برای افراد ساکن در آن مکان تعلق ایجاد می شود.

 ۵۴ درصد از شهروندان شهر اراک متولد شهر اراک نیستند
وی ادامه داد: اگر بخواهیم عوامل موثر در تعلق اجتماعی را عنوان کنیم، باید عوامل جغرافیایی را لحاظ کنیم. عوامل روانی هم تاثیر به سزایی در تعلق شهری دارد هم اکنون ۵۴ درصد از شهروندان شهر اراک متولد شهر اراک نیستند، پس نباید به دنبال تعلق اجتماعی در این شهر باشیم، بلکه باید تعلق اجتماعی را ایجاد کنیم.
فتح آبادی تاکید کرد: بحث کالبدی در تعلق اجتماعی بسیار مهم است، مدیریت شهری و شهرداری اراک در بحث کالبدی شهر بسیار تلاش می کنند، اما در یک بازه زمانی طولانی باید ارزیابی شود که آیا همه نهادها در ایفای این نقش در مدیریت شهری کمک کردند؟ آیا دستگاه های دیگر برخی از وظایف خود را به مدیریت شهری اراک واگذار کرده اند که مدیریت شهری بتواند به وظایف خود عمل کند؟ قرار بود حداقل ۲۳ عنوان ماموریت دستگاه های اجرایی به شهرداری ها واگذار شود، ولی متاسفانه این اتفاق صورت نگرفت.