نگاه «وقایع استان» به چهره آشفته بیلبوردهای تبلیغاتی سطح شهر/«شلخته نما»

پنجشنبه ۵ مرداد ۹۶   شماره ۶۳۹

***

وقایع استان

فرشته غلامی

***

عمرشان چندان طولانی نیست شاید به ده سال هم نکشد، حتی در پایتخت هم تا آنجا که حافظه با ما یار است پس از پایان جنگ تحمیلی قدم به شهر گذاشتند، صحبت از بیلبوردهایی است که امروزه تمام شهر را پر کرده اند. این روزها آنچنان تب و تاب مصرف گرایی در زندگی شهری بالا گرفته که بازار داغ تبلیغات را به وضوح می توان در آن دید. دیگر عادتمان شده صبح که چشم باز می کنیم و راهی محل کار می شویم چشممان به انواع و اقسام بیلبوردها و تبلیغات در خیابان بیافتد. بیلبوردهایی که اغلب در جای مناسبی هم نصب نشده اند سعی دارند با تبلیغات خیره کننده خود گوی سبقت را از رقیب بربایند. اکنون دیگر تولیدگنندگان و مصرف کنندگان هم به اهمیت روز افزون تبلیغات واقف اند و می دانند با این تبلیغات همه چیز برای یک تجارت پر سود فراهم است اصلا هم برایشان مهم نیست به چه قیمتی، حتی به قیمت آشفتگی بصری شهر.
در این چند سال بیلبوردها یا همان آگهی نماها و تابلوهای تبلیغاتی در خیابان های شهررشدی قارچ گونه یافته اند و بیراه نیست اگر بگوییم دیگر برای دیدن فضای عاری از ردپای تبلیغات باید به جستجو پرداخت. تبلیغات گوناگون در سطح شهر چهره آن را مخدوش کرده بدون این که سازمان های متولی چاره ای برای آن بیندیشند و در این میان سود و درآمد کلانی که در این حوزه جریان دارد موجب می شود که همچنان روزگار بر وفق مراد متولیان تبلیغات شهری بگردد و امروز شهروندان بالاخره به صرافت رشد قارچ گونه این حجم های آهنی پر زرق و برق افتاده اند و رفته رفته از خودشان می پرسند: این همه تابلوهای غول پیکر آهنی در این شهر چه می کند؟
حال آنکه در کنار این رشد قارچ گونه، بررسی ها نشان داده است بیلبوردها عامل اصلی بسیاری از تصادفات بوده اند. برخلاف برخی که معتقدند بیلبوردها چندان توجه شان را جلب نمی کنند، اما برخی رانندگان در هنگام رانندگی چنان محو تماشای بیلبوردها می شوند که به کلی فراموش می کنند در حال رانندگی هستند و با هر بی احتیاطی ممکن است بروز حادثه ای مرگبار رقم بخورد.
تحقیقی که در سال ۱۹۹۹ در کشور آمریکا با موضوع بررسی میزان توجه رانندگان به بیلبوردهای تبلیغاتی انجام شد، نتایج قابل توجهی به دنبال داشت. بر این اساس مشخص شد ۷۰ درصد رانندگان بیلبوردهای تبلیغاتی را می بینند و ۶۳ درصد آنها را می خوانند. از این رو وجود بیلبوردهای بی شمار در سطح شهرها و جاده ها موجب می شود رانندگان در دیدن علایم راهنمایی بیشتر دچار مشکل شوند که این خود می تواند تصادفات شدیدی را به بار آورد.
اما قانون مطابق ماده ۱۰۶ آیین نامه راهنمایی و رانندگی نصب آگهی، علامت، تابلو یا وسایلی که شباهت به علایم و تابلوهای راهنمایی و رانندگی داشته باشند و همچنین نصب چراغ های رنگی تبلیغاتی در کنار چراغ های راهنمایی که موجب عدم تمرکز و در نتیجه اشتباه رانندگان شود، ممنوع کرده است.
در تبصره ۲ همین ماده عنوان شده ضوابط و چگونگی تهیه، نصب یا الصاق آگهی های تبلیغاتی و تابلوهای هدایت به مکان ها در شهرها و جاده ها بر حسب مورد به وسیله شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور در شهرها و وزارت راه در جاده ها تعیین می شود. حال آنکه تا پیش از سال ۸۴ وظیفه نصب بیلبوردها در سطح شهر بر عهده راهنمایی و رانندگی بود اما اکنون این وظیفه بر عهده سازمان زیباسازی محول شده و پس از آن هم بود که اینگونه تبلیغات رشد قارچ گونه ای در سطح شهر یافتند. نحوه دریافت تبلیغات بدین گونه است که در صورتی که هر دستگاه دولتی یا خصوصی قصد استفاده از این فضاها را داشته باشد باید ابتدا طرح خود را به سازمان زیباسازی ارائه کند. در صورتی که پرینت طرح در شورای سازمان زیبا سازی رد شود، موارد اصلاحی برای اعمال تغییرات به متقاضی اعلام می شود و در صورت تأیید این شورا، سی دی طرح به پیمانکارهای انحصاری! سازمان زیباسازی تحویل می شود تا چاپ و نصب طرح توسط این شرکت ها انجام شود. متقاضی می تواند از بین موقعیت های این تابلوها در نقاط مختلف، نقاطی را انتخاب کند اما خیابان ها و فضاهای طلایی که دید بسیار خوبی دارند، کمتر به متقاضی پیشنهاد می شود و انتخاب نقاط طلایی در حد چند مورد مختصر است. بسیاری از کارشناسان روانشناسی و علوم ارتباطات معتقدند، استفاده بیش از حد از تابلوهای شهری خصوصا تابلوهای تبلیغاتی می‌تواند منجر به آلودگی تصویری شود. استفاده بیش از حد از تابلوهای تبلیغاتی در معابر شهری مهم‌ترین عاملی است که موجب بروز آلودگی تصویری می‌شود. از سوی دیگر، طراحی نامناسب، ناهمگون و بدون هارمونی تابلوها نیز می‌تواند این شرایط را تشدید کند. تناسب نداشتن اندازه تابلو، خیابان یا معبری که در آن نصب شده‌اند نیز عامل دیگری برای بر هم زدن تعادل تصویری محسوب می‌شود.
در بسیاری از موارد، شهروندان در واکنش به این پدیده ناخوشایند رفتارهای غیر طبیعی از خود نشان می‌دهند، خط کشیدن یا مخدوش شدن از واکنش‌های اجتناب ناپذیر در زمان‌های افراط در نصب تابلوهای شهری است.
این روزها تمام خیابان های کلانشهر اراک از خیابان ملک، میدان سرداران و میدان جهاد گرفته تا میدان شورا، خیابان امام خمینی، میدان حافظیه و… پر است از این بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی که با تعرفه های بالایی، تجارت های پرسودی را فراهم آورده است. بازار این تبلیغات شهری غالبا پر از مشتری های نوکیسه ای است که سواد این کار را ندارند و نمی توانند تصمیم درستی درباره علت این تبلیغات بگیرند و همین امر چهره شهری که آشفته است را بیش از پیش آشفته تر کرده است. در این شرایط آنچه که پیش می آید این است که تنها پول بر بازار حکومت می کند و کسی که پول کمتری بگیرد مشتری بیشتری دارد به همین دلیل قیمت اغلب بیلبوردهای بزرگ، مجازی و کاذب است.
اینکه این بیلبوردهای تبلیغاتی می تواند به رشد اقتصادی جامعه آن هم در جوامع مصرف گرا کمک کند برکسی پوشیده نیست اما آنچه مهم است فقدان نگاه سیستمی و ارائه نقشه و برنامه ریزی دقیق برای ایجاد بهترین مکان برای اینگونه تابلوهاست که چهره شهر را خراب کرده اند و آلودگی های بصری را در کنار آلودگی هوا و صوتی فراهم آورده اند و موجبات آزار بیشتر شهروندان اراکی شده اند.
حال آنکه کلانشهری چون اراک نیازمند نگاه متفاوت و مدیریت پیچیده است ، این بدان معنی است که مشکلات این شهر عمدتا از نوع مشکلات پیچیده است که با بررسی و اصلاح یک یا چند متغیر اصلاح نشده و اصلاح آن نیازمند بررسی و اصلاح چندین و چند متغیر در حوزه های مختلف بصورت نظام مند و همزمان است. از جمله این مشکلات پیچیده می توان به معضل ترافیک، آلودگی هوا، ضعف ایمنی شهری، ناهنجاری های رفتاری و غیره اشاره کرد که حل آن از طریق روش های ساده و اولیه امکان پذیر نبوده و رفع آنها نیازمند داشتن نگاه سیستمی می باشد. و از آنجایی که شهر فضایی است برای انجام فعالیت های انسانی و آراستگی و زیبایی محیط آن آرامش روح و روان را برای شهروندان به همراه دارد، کنترل تغییرات سیمای شهر و هدایت آن توسط متولیان آن هم در بخش زیباسازی شهر باید بگونه ای باشد که این آرامش را به شهروندان باز گرداند.
خلاصه آنکه اراک امروز به دلیل بی نظمی و عدم تناسب و تعادل اعضای متشکله و عدم هماهنگی بناها و عدم تطبیق سبک معماری آن با موقعیت اقلیمی و نداشتن فضاهای سبز و روح پرور و حجم گسترده آلودگی های بصری بر سیمای شهر بدون شک یکی از زشت ترین شهرهای جهان است.