نگاه «وقایع استان» به طرح جدید مالیات بر مصرف کننده/کسر مالیات از دوش تولیدکنندگان

دوشنبه ۱۸ بهمن ۹۵ شماره ۵۲۴

فرشته غلامی
وقایع استان

بی شک در هنگام خرید کالایی در کنار برچسب تاریخ تولید و انقضای آن با عنوان مالیات بر ارزش افزوده نیز مواجه می شویم ، عنوانی که بارها به گوشمان خورده اما کمتر کسی معنای آن را می داند این در حالی است که این مالیات بر ارزش افزوده زمانی بیشتر می شود که از یک فروشگاه زنجیره ای نیز خریده کرده و در آخر محاسبات اقلام خریداری مبلغ را مضاف بر قیمت کالاهای خریداری شده به عنوان اینگونه مالیات ها باید بپردازیم.
در جامعه ایران معمولا مردم بسیاری از واژه ها را بارها می شنوند اما معنی و کاربرد آن را به درستی نمی دانند و همین ندانستن سبب عدم اجرای درست آن می شود طرح هایی که اگر درست اجرا شود چه بسا می تواند در حوزه اقتصادی و اجتماعی مفید و موثر باشد. یکی از واژهایی که که کاربرد بسیار بالایی دارد واژه «مالیات بر ارزش افزوده» است. مالیاتی که هم نارضایتی مصرف کنندگان و هم خریداران کالا و خدمات را به وجود می آورد.
این در حالی است که در تمامی کشورهای پیشرفته مالیات یکی از مهمترین منبع درآمد دولت به حساب می آید اما در ایران به درآمدهای مالیاتی کمتر توجه می شود همین مساله سبب شده تا زیرساخت های مالیاتی در کشور دچار مشکل شود و بسیاری از مردم و مالیات دهندگان پرداخت مالیات را امری مقدس ندانند و آن را مصداقی از پول زور تصور کنند.
تاکنون پرداخت مالیات بر مصرف در ایران به صورت مستقیم توسط مصرف کننده به فروشنده پرداخت نشده البته این بدین معنی نیست که مردم بدون پرداخت انواع مالیات مایحتاج خود را تهیه می کنند بلکه به طور غیر مستقیم برای اجناس مورد نیاز خود چون نوشابه، سیگار، اتومبیل، تلفن و… مالیات هایی را پرداخت می کنند.
اما گویا قرار است از سال آینده مالیات مصرف کننده جایگزین مالیات بر ارزش افزوده شود. این یکی از مصوبات کمیسیون تلفیق مجلس درخصوص لایحه بودجه سال ۹۶ است که هنوز در صحن علنی مجلس به تصویب نرسیده و چنان که در صحن علنی مجلس هم تصویب شود تبدیل به قانون لازم الاجرا می شود.
وزیر امور اقتصاد و دارایی در فروردین ماه سال جاری خبر از تغییر مالیات به سمت مصرف کننده داد و گفت: سوق دادن مالیات به سمت مصرف کننده نوعی عدالت است و باعث می شود فشار از روی دوش مشاغل و صنعت کاسته شود. همچنین در دی ماه امسال نیز مشاور مالیاتی اتاق اصناف ایران گفته بود قانون مالیات بر ارزش افزوده باید توسط کارشناسان هر چه زودتر اصلاح و به مجلس شورای اسلامی ارائه شود تا پس از تصویب و ابلاغ به دولت اجرایی شود.
محمدرضا جعفریان برتغییر فرهنگ پرداخت مالیات بر ارزش افزوده تاکید کرده وگفته بود : دریافت مالیات بر ارزش افزوده باید به گونه ای باشد که فقط از مصرف کننده نهایی دریافت شود اما اکنون به دلیل اجرای نادرست آن، تولید کننده مجبور به پرداخت این مالیات می شود که برای تولید زیان بخش است.
هادی قوامی، نایب رییس کمیسیون بودجه ۹۶ قانون مالیات مصرف کننده را همان مالیات بر ارزش افزوده دانسته و گفته بود که در فرآیند مالیات بر ارزش افزوده، بسیاری ازحساب‌ها تسویه نمی‌شود و با فساد و عدم شفافیت مواجه هستیم، اما درمالیات برمصرف، تولیدکنندگان از بوروکراسی و فسادی که وجود دارد، رهایی پیدا می‌کنند و همه مسائل شفاف‌تر می‌شود.
اگرچه ایرج نعیمی مخالف این نوع مالیات است و معتقد است این طرح فقط به عنوان یک تغییر نام مطرح است و تغییر نام مشکلی را حل نخواهد کرد، و گفته که در اجرای قانون مالیات بر ارزش افزوده آنچه که مشکل پیدا کرده، عملکردهاست و این درحالی است که درمالیات برمصرف، فقط رویکرد ارائه شده و اصلا فرآیندها مورد بررسی قرار نگرفته و راه‌حلی برای عملکردها و مشکلات ارائه نشده است. او با اتکا به همین موضوع این‌گونه استدلال می‌کند که اگر با کمک دولت، بسته مالیات بر ارزش افزوده اصلاح شود، بسیار کارآمدتر از تصویب و اجرای قانون مالیات بر مصرف خواهد بود.
مالیات در ایران سابقه ای به بلندای تاریخ دارد. به گفته تاریخ نویسان عمر تاریخ مالیات در ایران به بیش از پنج هزار سال می رسد و با توجه به لوح های به یادگار مانده از سومریان شروع مالیات گیری را به آن دوران نسبت داده اند. اما نخستین بار امور مالیات در زمان داریوش هخامنشی تنظیم و تعیین می شد.
مالیات بر ارزش افزوده در واقع نوعی مالیات بر فروش کالا و خدمات چند مرحله‌ای است، که در طی مراحل زنجیره واردات، تولید، توزیع و مصرف با نرخ مالیاتی ثابت اعمال می‌گردد ولی در نهایت مصرف‌کنندگان نهایی تنها پرداخت‌کننده واقعی آن می ‌باشند. مبنای محاسبه این مالیات بهای کالا و خدماتی است که یا در داخل تولید می‌شوند و یا به کشور وارد می‌گردند و فروشندگان و یا ارائه ‌دهندگان خدمات برای آنها صورتحساب صادر می‌نمایند.
اما مالیات بر ارزش افزوده که عمر کمتری نسبت به انواع دیگر مالیات دارد ؛ نخستین بار در سال ۱۹۱۸میلادی ارائه گردید و تا چند دهه پس از آن مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در نهایت درسال ۱۹۴۸ میلادی دراین کشوراجرا شد.
این مالیات پس از اصلاح سیستم مالیات بر فروش تحت عنوان مالیات بر ارزش افزوده از نوع مصرف در فرانسه اعمال گردید. البته این نوع مالیات به طورجامع برای نخستین بار در سال ۱۹۶۸ میلادی در برزیل پیاده شد و تا ژانویه ۱۹۷۰ در تمام کشورهای اروپایی اعمال شد.
در این دوره مالیات بر ارزش افزوده عمده ترین منبع درآمدی در فرانسه، آلمان، بلژیک، هلند، دانمارک، نروژ و سوئد بود. اگرچه این نوع مالیات در یک دهه رشد چندانی نداشت اما درنیمه دوم دهه ۱۹۸۰و ۱۹۹۰به اوج رسید تا جایی که در دو دهه پایانی قرن بیستم سریع ترین رشد را در کشورهای جهان داشت و براساس آخرین آمار مالیات بر ارزش افزوده هم اکنون دریکصد وچهل کشوردنیا اجرا می شود.
اگرچه مالیات بر ارزش افزوده قدمتی بیش از ۶۰ سال دارد، اما تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در کشور ما یک فرآیند طولانی را از سال ۱۳۶۶ تا ۱۳۸۷ طی کرد و در نهایت در تیر ماه ۱۳۸۷ برای اجرا ابلاغ شد. و مورد بی مهری های شدید قرار گرفته چنانکه نسبت به دیگر کشورها نرخ کمتری را به خود اختصاص داده است
مالیات بر ارزش افزوده که زمانی فقط مختص به کشورهای اروپایی بوده به تدریج در میان سایر کشورها نیز رواج پیدا کرده است. مزایای متعددی را برای این نوع مالیات مطرح کردند که عبارتند از درآمدزایی، ثبات نسبی، کنترل و حسابرسی، رفع مالیات های مخرب، حمایت موثر و… در کنار مزایایی که برای مالیات بر ارزش افزوده مطرح شده است معایبی نیز دارد که عمده ترین تاثیر آن بر روند تورم می باشد.
مالیات به هر نوع که باشد چه به صورت ارزش افزوده یا به صورت مصرف کننده این موضوع مطرح است که مالیات یک نوع مسئولیت اجتماعی است که تمامی اقشار جامعه برای بهبود اوضاع اقتصادی و عدالت در جامعه و بهره وری بیشتر باید به پرداخت آن اهتمام بیشتری بورزند و در این بحبوحه اقتصادی اوضاع شاید تغییر نام این گونه مالیات نتواند دردی را هم از جامعه دوا کند.