نگاهی به هفتمین جشنواره نمایش های کوتاه صحنه/بداهه گویی چند روزه

یکشنبه ۲۲ اسفند ۹۵ شماره ۵۵۰
وقایع استان:
هفتمین جشنواره استانی نمایش های کوتاه «صحنه» و نمایش نامه خونی «بیان» نوزدهم اسفندماه با اعلام نفرات برتر در اراک به کار خود پایان داد. به گفته برگزار کنندگان صحنه، این جشنواره با هدف شناسی استعدادها بالقوه در زمینه تئاتر استان برگزار می شود و تاکیدش بر ایجاد فرصت برای کم تجربه ها و حضور آن ها بر روی صحنه است. در ادامه وقایع استان نگاهی به برگزاری این جشنواره داشته است، نگاهی که منتج از اظهار نظرهای کارشناسان و مخاطبان این جشنواره نیز هست.
قبل از صحبت در مورد جشنواره صحنه باید دید تعریف نمایش کوتاه چیست؟ نمایش کوتاه نمایشی است که در یک زمان کم می خواهد ایده ای را به اجرا بگذارد یعنی ایده قرار نیست در این زمان کم به اندازه یک ایده بماند بلکه قرار است پخته شده و به ثمر برسد. اما باید دید چه زمانی می توان ایده ای را عملی کرد؟ قطعا زمانی که متنی مناسب طرح و ایده نوشت، متنی که به طور خاص برای نمایش کوتاه نوشته شده باشد یعنی تمام اتفاقات، فراز و فرودها و چالش ها قرار است در آن کوتاه بیان شود. پس ایجاز شاخصه اصلی این نمایش است. این موجزگویی از متن شروع و در کارگردانی، بازیگری و حتی طراحی صحنه نیز انتشار پیدا می کند. زیرا تئاتر یک مجموعه که تمام عناصر آن باید همسو و در ارتباط با یکدیگر باشند. پس قبل از اینکه ژانری به نام نمایش کوتاه قرار است در سطح یک جشنواره بازگو شود باید دید چقدر هنرجویان و اهالی تئاتر آن را می شناسند و آموزش دیده شده اند.
اصلی ترین نکته ای که در جشنواره صحنه پس از هفت سال برگزاری دیده می شود، همچنان نداشتن تعریف درست از نمایش کوتاه است به طوریکه حتی آن هایی که سابقه بیشتری از حضور در این جشنواره دارند نیز نتوانسته اند به درستی آن را تحلیل و به نتیجه ای قابل قبول برسند.
در برخی آثار به وضوح مشخص است که ایده به کار رفته شده بیشتر ایده یک نمایش بلند بوده است که به دلیل عدم آگاهی نویسنده و کارگردان به این حوزه به اشتباه در چنین ژانری قرار گرفته و در نهایت ساختار نمایش را از ابتدا دچار مشکل کرده است زیرا فرصت کم پاسخگوی کنش ها و واکنش های تئاتری آن متن نبوده است.
از طرفی به نظر می رسد سطح کیفی جشنواره با توجه به اینکه تمام تلاش بر این بوده که با انتخاب آثار کمتر، با کیفیت تر شود که هیچ پیشرفتی نداشت، انتخاب هفت اثر از میان ۳۱ متن ارسالی به دبیرخانه نشان از این دارد که کیفیت آثار دیگر هم در حد استانداردهای جشنواره نبوده است و این هفت انتخاب البته با فاکتور گرفتن از سلیقه های احتمالی داوران بازبین آثار با کیفیت عرضه شده در بازبینی بوده است. نگاهی به شرکت کنندگان و افرادی که برای بازبینی حاضر بودند نشان می دهد که خیلی هم جمع کم تجربه ای در این میان نبوده است و این فقط می تواند یک هشدار باشد که این جشنواره بیشتر یک دورهمی سالانه برای تئاتری ها تلقی می شود و کمتر توانسته ذات خود که معرفی ژانر نمایش کوتاه و یک عرصه جدی رقابت، نزدیک شود. البته همانطور که بارها شنیده ایم این جشنواره قرار است فقط یک محفل برای معرفی استعدادهای تئاتری استان باشد آن هایی که فرصت برای عرض اندام بر روی صحنه ندارند؛ ولی آنچه در عمل اتفاق می افتد خلاف این مساله است ۸۰ درصد کارگردان های این نمایش ها، همگی کارگردان هایی بودند که سال هاست تجربه حضور در صحنه را دارند و حتی گروه بازیگری آن ها نیز از اهالی با تجربه تئاتر هستند و این در تضاد با آن چیزی است که سال هاست بعنوان فلسفه وجودی این جشنواره مطرح می شود. البته ممکن است در سال های ابتدایی چنین روندی بوده باشد. اگر توجیه از حضور این افراد بالارفتن سطح کیفی جشنواره است باید گفت متاسفانه این دوستان نیز با توجه به تجربه سال ها در این عرصه باز هم موفق عمل نکرده اند و هنوز نمایش کوتاه و شاخصه هایش به درستی برای آن ها نیز مشخص نشده است.
قطعا این مساله معلول آموزش است، موضوعی که در طی یک سال باقی مانده توسط متولی جشنواره حوزه هنری استان باید مورد توجه بیشتر قرار بگیرد. شاید مساله دیگر در این میان موضوعی بودن جشنواره است همین باعث می شود که هنرمندان در یک چارچوب مشخص نتوانند ایده خود را پرورش دهند.
مساله دیگری که پاشنه آشیل تئاتر کوتاه است این است که این ژانر از سوی اهالی تئاتر به صرف کوتاه بودن خیلی جدی گرفته نمی شود و شاید خیلی از آثار حاضر در این جشنواره یک بداهه باشد که در ظرف چند روز ساماندهی شده در حالیکه نمایش یک پروسه است و باید برای تولید آن برنامه و چشم انداز داشت از انتخاب یا نوشتن متن مناسب تا …، مساله دیگر که متاسفانه امسال در جشنواره تئاتر استانی نیز باب شد عدم اجرای عموم آثار حتی بعد از جشنواره بود. برای مخاطبی که این روزها زمان زیادی ندارد تئاتر کوتاه پتانسیلی برای جذب مخاطب است؛ ولی تئاترهای کوتاه بعد از تولید و اجرا در جشنواره بایگانی و تا یک سال دیگر که دوباره هنرمندان بعد از اعلام فراخوان به یاد چنین جشنواره ای می افتند. البته به تازگی برخی اقدام ها در خصوص نمایش این تئاترها در طول سال شده؛ ولی پخش فیلم این نمایش ها برای تعداد معدودی که اغلب دست اندرکاران همان نمایش هستند خیلی به ظرفیت و توسعه نمایش کوتاه کمک نخواهد کرد. . مساله دیگر این است که جشنواره صحنه با وجود استانی بودن در انحصار کامل هنرمندان اراکی است و با اینکه برچسب استانی دارد خبری از هنرمندان شهرستانی در آن نیست که باید در این خصوص نیز توجه بیشتری شود.
موضع قابل تامل دیگر این است که همیشه همایش نمایش نامه خوانی بیان نیز در کنار این جشنواره برگزار می شود و با توجه به اهمیت این بخش و اینکه بیان بعنوان یک عنصر اساسی در تئاتر بسیار مهم است این بخش همیشه در سایه جشنواره قرارگرفته است.
آنچه از برآیند این جشنواره می توان نتیجه گرفت این است که تئاتر کوتاه هنوز نتوانسته مسیر خود را پیدا کند و برای تداوم و استمرار این جشنواره که ایده شکل گیری آن قابل تقدیر است نیاز به آسیب شناسی و نگاه کارشناسی دارد تا از یک دورهمی آماتورگونه به یک جشنواره در سطح بالاتر ارتقا پیدا کند به هر روی انتظار می رود تا این جشنواره در سال های آتی با نگاه روشن تری به جلو گام بردارد.